Tíminn - 15.10.1967, Síða 2

14
TÍMINN
SUNNUDAGUR 15. október 1967.

koma. Séra Theodór jarSsöng
edtt sinn að vetrarlagi á Myrk
á, og kom seint heiin. Kona
hans og dætur urðu hræddar
um hann. Hann kom heim
þegar ég var að búa mig á
stað til að leita. Þá fékk prest-
ur hlýjar viðtökur. En það
henti prest í þessari ferð, að
týna forláta svipu, sem frúin
átti. Eldsnemma næsta morgun
vakti prestur mig, sagði mér frá
þessu og bað mig að leita og
hafa ekki hátt um. Ég gerði
það, gat rakið slóð hans frá
þvi um kvöldið og var hún þó
ógreinileg og fann pískinn
niður við ána skammt frá
Staðartungu. Ég varð gllaður
yfir þessum fundi, sem nánast
var tilviljun, en ennþá glað-
ari varð prestur, sem það ár
var hús'bóndi minn. Auðvitað
var þetta ekki nefnt á nafn
við þær mæðgur, enda hafði
prestur verið eitthvað við skál
er hann týndi písknum, en
vínnotkun var. eitur í augum
heimakvenma.
Gegnt Þverbrekku sagði Ólaf
ur: Ég man þegar Tómas
Tómasson, faði-r Eiíasar fyrr-
um bankagjaldkera á Akureyri
kom frá Þver'brekku í Skjald-
arstaði til að fá hey í poka.
Hann vjar með skíðasleða. Við
Jón bróðir stálum sleðanum á
meðan karlarnir voru úti í
fjósMöðu að iáta í pokana.
Skiðasleða höfðum við ekki
séð áður og þótti okkur hann
hinn mesti kjörgripur til að
renna sér á. Tómas þessi var
fæddur á Valsnesi, sem var bær
litlu norðan við Hraun, löngu
kominn í eyði.
Áttir þú ekki góða hesta,
Ólafur? spyr ég er við fórum
fram hjá Efstalandi. Jú, og hér
segir Ólafur og bendir mér
á grund eina, þar sem enn
sér fyrir gamia veginum, hefi
ég fengið mestan skeiðsprett
úr hesti. Það var jarpur foli.
Ég hafði hann til tammingar
sumarið áður og hann var eins
og hugur manns, en nú var ég
kaupamaður á Efsbalandi og
Frímann bóndi stakk upp á
því eitt kvöldið, að leggja á.
Við höfðum tvo fola, Jarp
þennan og ahnan mósóttan,
skapharðan og orkumikinn,
sem vont var að teyma, hann
sótti svo frammeð. Við riðum
á gömlu hestunum hérna fram
bakkama. Á heimleiðinni reið
ég á Jarp og teymdi þann
mósótta. Þetta gekk vel í fyrstu
en svo fór Mósi að strekkja
óþægilega áfram og hleypti ég
þá. Fórum við strax á rok-
stökk og mátti ekki á milli
sjá um flýtinn. En á ofurlít-
illi brú á ræsi, þar sem vegur
Ólafur Jónsson.
inn beygði lítilsháttar, tók
jarpur skeiðsprettinn og þá
gat Mósi ekki fylgt honum.
Ég vjssi um skeiðið í Jarpi,
en hafði forðazt að láta hann
skeiða á meðan hann var í
tamningunni hjá mér. Frí-
mann sagði síðar, að hann
hefði aldrei neitt siíkt séð um
sína daga, og enn er mér
spretturinn glöggur í minni,
s>vo dásamlegur og mikill var
hann. Sveinn í Flögu átti
þennan jarpa hest og hefur
mig fáa hesta langað jafn mik-
ið til að eiga.
Ólafur baetir við frásögn: af
litla jarpa folaldinu, sem hann
haustið 1925 keypti áf Jóhanni
á Úlfsstöðum í Skagafirði úr
hrossahóp, sem verið var að
reka til slátrunar á Akureyri.
Þetta litla skinn gekk svo fail-
ega sagði Ólafur, að ég fékk
mig ekki til að lóga því. En
ég skammaðist mín fyrir lélega
fóðrun á því fy-rsta veturinn
og hét að bæta úr því. Þetta
varð eitt vitrasta hros.s sem
ég hefi átt. Jörp varð aldrei
stór, en framúnskarandi
skemmtilegt reiðhross, fín-
byggt en þó furðu tr.aust. Hún
var mannelsk og aiveg þúfu-
gæf, ekki vildi hún tölta, en
var mikið skeiðhross og fór
vel með mann á öllum gangi.
Þegar Jörp var sex ára, fór
ég einn morgun í veg fyrir
mjólkurbílinn, að Bægisá, en
átti þá heima á Hraunshöfða,
það var 1931. Ég reið á Jörp
og þótt ég færi liðugt, varð ég
of seinn. Þen.nan dag átti kona
miín að ganga undir^ uppskurð
á Akureyrarspítaia. Ég hélt þá
áfram ferð minni, allt í Sól
borgarhól og bað Ásgeir bónda
þar fyrir hryssuna. Á Akur-
eyri hitti ég hestamann, sem
var að fara með nokkur hross
en hún fór, særð á sál og lík-
ama. Var hún síðan mjög
stygg og tortryggin við ókunn-
uga.
Við erum nú komnir fram
að Gloppu. eyjðibýli, og kom-
um svo að segja í flasið á
gangnamönnum með safnið.
Sumt af fénu er þegar komið
í nýlega rétt þar á túninu, en
mest af því er á næstu grös-
um. Jarmur, hundgá, hó og
köll blandast saman. Sumir
gangnamenn eru léttklæddir í
hitanum, hestar eru sveittir,
mörg börn eru hingað komin
til að njóta réttargleðinnar og
nokkrar virðulegar frúr einnig.
Bilar renna um hinn fjölfarna
þjóðveg. Hér er nýr tími og
gaimall. Við nemum staðar og
horfum á bæjarmenn með
hendur í vösum, en samgleðj-
umst bændum. Ólafur yngist
allur og er þegar kominn á
vettvang til að heilsa gömlum
sveitungum og njóta þess enn
einu sinni að komast í snert-
ingu við hið sígilda ævintýri
haustsins, réttirnar.
Þú varst talinn góður siáttu-
maður, segi ég við Ólaf. Hann
svarar: „Á mínum uppvaxtar-
árum, og mikiu lengur, voru
tún og engjar slegnar með orfi
og ljá. Þá voru góðir sláttu-
menn eftirsóttir. Ég stóð við
slátt á samtals 40 túnum, þar
hendur. Fór hann svo út á
skákina, sem var við merkin
á milli bæjanna og fór að slá.
ég sló þar skammt frá og
þótti sannast að segja ekki
mikið tii korna. Maðurinn var
stór og fór sér hægt. Alla
spilduna tók hann fyrir í einu
og var hún 20 faðmar, en
45 á hinn veginn. Þegar hann
gekk fyrir skára, blístraði
hann ýmist eða raulaði fyrir
munni sér og vingsaði orfinu
ofurlítið. En skjótt minnkaði
skákin og búin var hún kl. 6.
Við ætluðum ekki að trúa
þessu. Ég mældi skárabreidd-
ina og var hún faðmur og
eitt fet og efckert ljáfar min.ia
en fet á breidd. Páll þessi var
dverghagur maður, flutti
seinna suður. Það var gaman
að sjá þennan blett, þegar bú-
ið var að raka.“
Ólafur rifjar nú upp marg-
an fróðleik úr dailnum. Eyði-
býlin berast í tal, og segir
‘hann þá:
„Frá dalamótum og fram,
voru áður 12, bæir að vestan
og jafn margin að austan eða
alls 2fi. Jarðir, sem farið haf3
i cyði, eru þessar, ef byrjað
er fremst í dalnurn að vestan
Bakkasel, þar bjó síðast Bragi
Guöumndisson, þá Gil og mur,
siðasti bóndinn þar hafa verið
Guðmundur póstur Ólafsson,
Við Jónasarlund.
út á Þelamörk. B-að ég hann
að taka Jörp og játti hann þvi.
En þar er næst frá að segja
að maðurinn fór á fyllirí,
þvældist á Jörp um allar triss
ur og heim kom hún önnur
VIS Gloppuréft.
af einu í Þingeyjarsýsilu, þá
tíðkaðist að slá mælislátt. Hálf
dags'látta á túni var lögð í dags
verk og goldnar tvær krónur
fyrir. Var þá miðað við, að
hélmingurinn væri þýfður en
hitt slétt eða skárafært. Nú
eru menn hættir að slá með
orfi og ljá.
„En hvern þekktirðu mest-
■an sláttumann?
„Margir voru góðir, en ef
ég nefni einhverja, verð ég
að nefna^ fjóra. Jón bróður
minn, Jón Guðmundsson þá
bónda á Neðstalandi, Þorstein
Þorsteinsson, síðar sjúkrasam-
lagsgjaldkera á Akureyri. og
Pál Pálsson frá Háagerði í
Dalsmynni. Líklega var sá síð-
ast nefndi þeirra mestur sláttu
máður. Hann sló dagsláttuna
á 6 tímum. Það var 1918, að
hann var einn af þremur
kaupamönnum hjá Benedikt á
Bægisá. Talaðist svo til, að
honum yrði mældur út slátt-
urinn og var það gert, og var
ég við þá útmælingu með
bónda. Seinn var Páll til verks
þennan dag og byrjaði kl. 12,
en hafði þá búið sér vel í
þá Varmavatnshólar. En út og
UPP í hólnum fraus ekki vatn
og má vera, að aðeins sé um
kaldavermsl að ræða^ og gott
er það til drykkjar. Árið 1918
fór ég þar um með hest og
sleða og synti andahópur þá
á þessum uppsprettum. Valur
kom aðvifandi os sló þá önd
ina, sem síðast flaug og féll
höfuð hennar niþur á öðrum
stað., En valurinn greip fugl-
inn í klærnar og flaug með
hann lengra upp í hólana.
Síðasti bóndinn á þessum bæ
var Jónas Jónsson, ' síðar á
Hrauni og muri nann hafa
ílutl 1939. Á Bessahlöðum bjó
síðast Stefán Nikóodemusson.
Um ungan og ógiftan mann á
pejsum bæ, þ.e. Bessahlöðum,
var eitt sinn ort:
Valdi í næði blómgar bú,
bezt hjá þræðir sköðum.
Björk þó klæða bresti nú
Bessa ræður hlöðum.
Vísan er um Vaildimar, síð-
ar á Rauðalæk, Kotum og
Bólu, nýlega látinn. Á Þver-
Framhatd á bls. 22.