Tíminn - 30.12.1967, Blaðsíða 8

8
LAUGARDAGUR 30. desember 19C7.
TÍMINN
HESTAR OG MENN
Eins og áður hefur verið
skýrt frá efndi tímaritið Hcima
er bezt, — sem gefið er út á
Akureyri, — til verðlaunasam-
keppni um beztu ritgerð uin
íslcnzka liestinn.
IHutskarpastur varð Ilinrik
A. ÞórðarSon, en hann er hvort
tveggja í senn bóndi í Útverk
um á Skeiðum og tréskurðar
maður í Reykjavík. Ennfremur
má geta þess að forstaða tamn
ingastöðvar á vori hverju er
eitt af því sem hann einbeitir
sér að og svarað hefír góðum
árangri. — En honum er flcira
til lista lagt en það, sem liann
hefir atvinnu af, eins og sézt
á því sem hér fer á eftir. —
Ritgerðin er hér endurbirt
að fengnu leyfi, en yfirskríft
hennar er „Fjöreggið." —
ArnarfeH hið mikla gnaefir
hlátt uipp úr bláhvítum jöklin
®n og klýlfur skriðjökulinn,
sem gengur fram beggja vegna
og teygir sig niður á sléttlend
ið, eins og bvö risaivaxin skrið
dýr, sem brestur og brakar i
við hverja hreyfingu.
Það er sumar og sól og h-eit
ur dagur að baki. Árnar sem
koma undan jöklinum, voru í
morgun bjartar og hjalandi,
eins og litlir bæjarlækir, en
velta nú fram myrkar og torfær
ar, með þungum ólgandi
straum.
Skuggarnir lengjast af fell-
inu mi'Ma og faila á tjöld, mörg
tjöld ferðamanna, sem leitað
hafa náttbóls við blómskrýdda
brekfcu, miilli urgandi skrið-
jökla. Þetta geta raunar varla
talizt ferðamenn. Það er fóik
að skemmta sér, án áætlunar
og erindis, utan þess að sjá
landið, eða sjó það ekki.
Á grundunum framundan eru
hestar j höftum. Margir hestar
í mörgum litum. Ólíkir að kost
um og skapgerð. Gamlir hest
ar og þreytulegvr, sem hengja
h'ofuðin og sofa standandi. Ung
ir hestar með æskufjör í æð
om, geta efeki kyrrir verið Ýta
við þeim næsta, tii að korna
hreyfingu á stað. Sumir k'ljást
eða vingsa tagiinu til að berja
frá sér ósýnilega óvini.
- Fólkið er sofnað í tjöldun
um. Hér líður öllum vei. Nótt
m er hlý og björt. Ekkert hljóð
heyrrst, nema einstaka marr
frá hrynjandi ísborgum.
HoliLvættir öræfanna sofa
ekki. Þeir renna gandi um húm
aðan næturhimininn, vemdandi
þá sem hvílast
Hiver ert þú, sem svifur á
hvítum hesti um bláan himin
geiminn og gerir ónæði þeim
sem sofa?
— Ég er hu'ldan, verndiari
hestanna, gæti fjöreggs þíus
og allra manna sem þetta land
byggja.
— Það fjöregg hefur þú illia
varðveitt, enda lengstum 6-
þarft.
— Lítið mannsbarn vélaald-
ar og velgengis. Þú þekkir ekki
uppruna þinn. Þekkir ekki
sögu þjóðar þinnar. Þaið er
saga manna og hesta. Barátta
við eld og ís. Nístandi snjó og
sandbylji, ólgandi jöbuleiiur,
hungur pg kplda. Barátta á
líf og dauða, með slgruJh og
ósigrum. En einnig gleði og
haminigju, undir sólroðnum næt
urhimai með angan úr dögg
votri jörð.
Viitu setjast á bak, fyrir aft
an mig og líta svipmyndir horf
inna kynslóða? Nei, þú ert
hræddur. Hræddur við loftin
blá. Kom þú þá undir hönd
mér og vit hvað fyrir ber.
Hivað sérðu?
— Breitt skarð milli hórra
jiökia. Sandar og hraun. Reyki
sigri hryssunnar, og sfeeiðvöll
uriinn hlýtur nafn eigandans.
Veðféð er greitt af hendL Dig-
ur sjóður af sflfiri. Tuttugu kýr
verð.
Hryssan er ekki ferðafær,
svo mjög hefur sprettumn
gengið nærri hennL Eigandinn
tekur söðulinn af og leggur á
anuan hest, og mennir.nir halda
í suðurátt, inn í úfiið hraunið.
Á sbeiðvellinum stendur eftir
fluglétt hryssa. Hún hengir nið
ur höíuðið og gengur upp og
niður af mæði. Gufu leggur af
snögghærðum bolnum og svit
inn rennur niður sinabera fæt-
urna, ofan í þurran sandtnn.
Maður á gráum hesti, föxótt
ur fét fyrir fót, stefnulaust, út
í ókynni öraefaima. Bió skifekja
bæirist fyrir mjúikum Mæmim.
Það er ferð án áætlunar. Hion
um er sama. Fjárlát hans er
mifeið, en það veidur skki mest
um sárodum, heldur vissan
um það að ei§a efcki lengur frá
astan hest á ísiaindL og hafa
líklega aldrei átt. Hann hefur
glatað trú sinnL trúnni á hest
imn sinn, þvl hana hefur séð
annan máttugrd. Það er sárt of
sárt að bera.
Af hverju vildi Faxi efeki
hlaupa? Er það rétt, sem sagt
er að hestinum sé ofraun að
hlaupa rnóti hryssunni? Hún
sigrar að öðru jöfnu.
Maður með giataða trú held
ur austur með jöfelinum að
sunnan, yfir EEalhraun og stefn
ir að fellinu mMa. Hann fer
hægt Efefeert liggur á Þetta
er síðasta ferðin.
Það kvöldar. Framundan er
ólgiandi jöfeuiflaumur. Gró-
Mótt þykkt leysingavatnið velt
ur fram og sogar til sb ailt sem
lauslegt er og,skffliur eftir, leðju
á öUu sem það soertjr. Maður
inn hefur tekið ákvörðun. Hann
ríður stanzlaust út i strauminn
og hverfur í djúpið. Neðar í
straumröstinni sézt á bláa
skikkju. Hún festist á steini,
losnar aftur og rebur að landi.
Þvi er lokið, og Qjótið er sama
og fyrr.
Hestinum skýtur úr kafL
Hann syndir tii sama lands.
Brýzt urn í sandlbleytu og neytir
síðustu krafta tfl að rífa sig
upp á brattann.
ur á sandiinum. Þar er ríðandi
maðúr og fer mikinn. Hver er
sá sem leggur undir fætur
einum hesti, lengsta fjailveg á
ísiandi? Mikið mun hans er-
indi. Skáhailir geislar hnígandi
sólar giampa á náttsvörtum si
völtim bolnum. Hesturinn veð
ur áfram á svifmiklu brokki og
ber fljótt yfir. Þeir koma að
ArnarMls-ibvíslum, leita að góð
um vöðum og fara varlega, því
engu skai hætt. Hér er meira
í hættu en líf þeirra tveggja.
Þeim fairnast vel yfir og korn
ungur maður stígur af baki í
Amarfellsmúium. Hann tekur
söðulinn af, en sleppir ekki
taumnum. Hann þekikir ekki
négu vel þennan hest til að
sleppa hon.um lausum Hafði
kéypt 'hann í gær á Jökuldal
austu^ og geíið . fyrir hæsta
verð, sem sagan greinir, en
veit nú að ekki var ofkeypt.
siíkur sem hann er.
Hesturinn læsir sterkum tönn
um í flmandi gróðunnn og
tyggur rösklega. Blóð jurtanna,
blaðgrænan, freyðir úic um
munnvikin og mjúka flipana.
Ró og friður í svipnum. Full
komin fegurð í svörtum felldi.
Hvlidiarstundin er liðin. Ekki
er um kyrrt að sitja. Leiðin
liggur á Þingvöll, til Alþingis.
leggja af stað. Það ætlar vest
anverðan Sprengisand, í Laug
arfeil. Þangað er ebki langt. en
enginn hagi á leiðinni. Árnar
eru vatnsiitiar svo snemma
dags og tefja því lítið förina.
Hopurinn sígur áfram, yfir
stórgrýttar eyrar og jökulruðn
ing, austur undir Bergvatns-
kvlsl Þjórsár. Beygir svo til
vesturs fyrir Háöldur Sprengi
sands í átt til Laugafellsiinjúks.
Hvergi er stingandi strá. Að-
eins einstaka gráviðislauf teyg
ir sig upp á mflli steina.
Þegar norðar dregur batnar
vegurinn og við Masir renn
siéttur og harður melur, svo
langt sem augað eygir. Mesti
skeiðvöilur á íslandi. Lausu
hestarnir taka á rás, þeir ráða.
sér ékki að fá svo gott undir
íætur. ■
Ailt í einu stinga hestarnir
við fótum. Þeir ryðjast allir
að sama stað, lítiili grænni
þúfu, einstakri á nöktum meln
um. JÞað er grængresið sem
þeir keppa um, og þúfan er
á skömmum tíma graslaus,
eins og melurinn í kring. Lítil
græn þúfa á berum sandmel.
Útundan henni standa gulnaðar
hrosskjúkur. Höfuðið snýr í
norður, til gróðursins og lífs
Verðlaunaritgerð úr „Heima er bezt”
af jarðhita ber við loft. Norð
an við hraunið er maður með
vænan hest gráan og föxéttan.
Hann bíður þingreiðarmanna
að norðan. Þeir koma margir
saman. Einn ber hraðast yfir.
Reiðskjióti hans er hryssa, svif
létt í spori eins og dansmœr
á leiiksviði. Haldin fijótuist
hrossa á íslandi. Biðinmi fer
Lokið- Mennimir hittast og ræð
ast lengi við. Þeim kemur sam
an um að ræða skjótleik hross
anna á sandinum norðan
hraunsins og leggja silfur und
ir.
Hrossin standa hlið við hlið
og spretturinn hefst. Þau
hlaupa samsíða stuttan spöl. Þá
hættir hesturinn að hlaupa en
hryssan svifur áfram í löng
um, mjúkum stökkum, ems og
rándýr sem hremmir bráð. og
bverfur í rykmökk framundan.
Sprettfærið er langt og þau
mætast á miðri leið. Fyrstu
kappreið á Mandi er lokið með
Stendur kyrr litla stund. Vatn
ið rennur í lækjum niður - í
Verðlaunaritgerð.
grýtta jörðina. Svo röltir hann
af stað. Veltir sér á þurri sand
eyri. Hristir sig rösklega og
frilsar hátt. Lftur í kringum
sig og feumrar þegar hann kem
ur auga á bláu kápuna. Hann
brokkar þangað léttum skref
um. Þefar og ýtir varlega við
með snoippunni. En eibkert
hreyfist. Fellið mflda hefur
hlotið nafn. Á grýttri eyri nið
ur meö fljótinu stendur grár
hestur föxéttur, sem á sér eng
an húsbónda lengur. Og sýnin
er horfin.
Huldan hvjslar. — Tapaðuv
leikur. Trú mannsins á hest
inn var líf hans. Svo hefur
löngum verið.
— Mannsbarn. Líttu á sand
inn mflda, sem þú ætlar yfir á
morgun. Hvað mætir þínu ó-
skyggna auga?
— Jóreykur þyrlast upp aust
Þangað verður ferða-maðurinn
ungi að ná á morgun. Hann
leggur söðulinn á og stígur á
bak. Og út í húmaða kvöld
kyrrðina bverfur éim af lands
in-s beztu sonum, á mesta reið
hesti, sem ísland ól. En undir
vönm-um söðulþófum kvika lífs
þrœðir lítillar þjéðar og hörpu
sláittur gæfunnar syngur í
hverju spori. Sýnin er horf:n.
Kuldan brosir. Unnihn leik
ur. — Mannsbarn. Þú hefur
séð tvœr svipmyndir úr lífi
þjóðar þinnar. Það ætti að
nægja, svo þú getir faríð heil
skyggn u-m land þitt. Sé? göt-
urnar í hörðum klöppunum.
götu sem þúsundir hestfóta
hafa mulið niður í hart bergið.
Þeim fótum átt þú Líf pitt og
hamingju að þakka. Þeir eru
fjöregg þitt. Gættu þe-ss vel.
Morgunsólin þerrar döggvot
an gróðurinn ;og baðar Arnar-
fell hið mikla vermandi geisl
um sín-um. FerðafóLkið er að
ins vic' Laugafellshnjúk. Hér '
hefur hestur hnígið, einn af
þúsund-um. Eitt fjöregg farizt
öðrum til bjargar. Og gróður
inn sem vaxinn eo upp af meirn
uðu holdi, er horfinn, sem
orkugjafi til uppruna síns.
Þarna á nöktum melnum blas
ir við auigum hinn eilifi san-n
leikur um endalausa hringrás
lifsins. — Af jöröu ertu kom-
inn. — Að jörðu skaltu aftur
verða. — Af jörðu skaltu aftur
upp rísa.
Ef þú, ferðmaður, átt eftir
að leggja leið þína um skeið
völlinn mikla, vestan við Há
öldur Sprengisands, gefðu þér
þá tíma til að staldra við hjá
leiðinu lága. Það er ekki mik
ið að sjá, en meira um að
þenkja. Þvi undir þessu lága
kumii liggur grafin saga þín,
og saga min. Saga íslendinga
í þúsund ár. Saman ofin örlög
þjóns og þj-óðar. sem aldrei
venður sundur rakin.