Alþýðublaðið - 28.10.1989, Blaðsíða 9

Laugardagur 28. okt. 1989
Benedikt Gröndal:
9
BLAÐAMANNASKÓU Í
GEGNUM TÍÐINA
Benedikt Gröndal sendiherra starfaöi lengi uiö
Alþýöublaðid og uar ritstjóri þess í áratug,
1959—1969. Benedikt uann einnig mikid starf fyrir
Alþýöuflokkinn, uar þingmaöur á árunum 1956—1982
og formaöur flokksins frá 1974—1980.
Síöustu árin hefur Benedikt starfaö á uegum utan-
ríkisráöuneytisins og er nú sendiherra íslands hjá
Sameinuöu þjóöunum. í eftirfaraandi uiötali uiö
Alþýöublaöiö segir Benedikt m.a. aö Alþýöublaöiö
hafi ueriö eins konar blaöamannaskóli í gegnum
tíöina. Benedikt segir ennfremur aö hann hafi á fyrstu
Alþýöublaösárum sínum aöeins ueriö aö hugsa um
blaöamennsku og ekki haft neinn áhuga á pólitík en
blaöiö hafi aö lokum ekki aöeins reynst honum góöur
blaöamannaskóli heldur einnig uppeldisstofnun í
pólitíkinni.
Baksíða Alþýðubfaðsins 24.
febrúar árið 1942. Auglýsingar
voru þá á forsíðu. Neðst getur að
líta myndasöguna Örn Elding sem
hóf þá göngu sína og Benedikt
þýddi.
,,Ég byrjaði mjög ungur að
vinna á Alþýðublaðinu," segir
Benedikt Gröndal sendiherra. ,,í
sumar er liðið 51 ár frá því ég byrj-
aði eða árið 1938. Ég er fæddur ár-
ið 1924 svo ég hef verið 14 ára
þegar ég byrjaði."
Byrjaði sem___________________
iþróWqfréttoritqri____________
„Þetta var þannig til komið, að
ég var voðalega mikill áhugamað-
ur um frjálsar íþróttir og langaði til
að skrifa um þær. Þá var mjög vax-
andi áhugi á íþróttaskrifum og
meðal annars við Alþýðublaðið.
Því kynnti faðir minn mig fyrir
VSV, eða Hannesi á horninu, sem
var lengi burðarás í blaðinu og
hélt því gangandi. Hann var alveg
einstök persóna. Hann tók þessu
vel og ég var leiddur fyrir Finn-
boga Rút, þarna í hornherberginu
litla í Alþýðuhúsinu við Hverfis-
götu, og Finnbogi lagði blessun
sína yfir þetta.
Ég byrjaði á að skrifa fréttadálk
í blaðið sem hét „Iþróttir innlend-
ar og erlendar eftir BSG“. Seinna
um sumarið var ég farinn að skrifa
fréttir beint af íþróttamótum. Ég
byrjaði eingöngu að skrifa um
frjálsar íþróttir. Ég hafði strax sem
krakki fengið áhuga á blöðum og
byrjaði á því að handskrifa blöð
heima hjá mér.
íþróttaskrifin leiddu til þess að
ég fór að hanga niðri á ritstjórn Al-
þýðublaðsins og fyrr en varði voru
þeir farnir að senda mig í smáfrétt-
ir, aðrar en íþróttir. Svo óx þetta
skref fyrir skref á tímabilinu eftir
að breytingin var gerð á blaðinu
eftir 1942, Stefán Pétursson var rit-
stjóri og blaðið varð átta síður og
endurteiknað allt saman. Ég átti
töluverðan þátt í að teikna það,
t.d. baksíðuna sem var eingöngu
afþreyingarefni. Það var algjör
nýjung hér. Loftur Guðmundsson
skrifaði þar skopdálk og þar voru
barnasögur og myndasaga, Örn
Eldipg held ég að ég hafi skýrt
haná. Eftir þessa breytingu starf-
aði ég alveg fast við blaðið."
Hluslað á BBC
„Stefán Jóhann Stefánsson, sem
þá var formaður Alþýðuflokksins,
vildi fá mig alveg að blaðinu en ég
vildi ekki hætta námi og ég vann
þá meðfram námi í Menntaskólan-
um. Ég var í Menntaskólanum fyr-
ir hádegi, las svo eftir hádegið og
mætti um fjögurfimm-leytið á
blaðið og sá um útlendar fréttir.
Þær fékk maður þannig að maður
hlustaði einfaldlega á erlendar út-
varpsstöðvar og skrifaði fréttirnar
niður. Það var fyrst og fremst
hlustað á BBC á stríðsárunum. Sú
útvarpsstöð lá næst okkur hérna
megin og ekki mikið að treysta á
fréttir frá meginlandinu.
Svona gekk þetta fyrir sig og áð-
ur en ég vissi af var ég kominn á
fullt með þeim á ritstjórninni.
Þetta byrjaði hjá mér sem sumar-
vinna eingöngu en varð síðar að
fuilu starfi með menntaskólanám-
inu uns ég útskrifaðist árið 1943.
Þá um haustið fór ég til Bandaríkj-
anna til náms, eins og ég hafði allt-
af ætlað mér. Ég sigldi með Goða-
fossi í skipalest og var 21 dag á
leiðinni til New York."
Ungl fólk q bladinu
— Hvad tók viö eftir aö þú
komst heim aftur?
„Þegar ég hafðí lokið BA-prófi í
sögu eftir þriggja ára nám fór ég
aftur á Alþýðublaðið og varð
fréttastjóri. Þá var Pétur Stefáns-
son tekinn við ritstjórninni. Það
má segja að bæði þá og síðar hafi
verið einstaklega skemmtilegt
mannval á blaðinu. Við unnum
mjög vel saman, þar voru t.d.
Helgi Sæmundsson og Ingólfur
Kristjánsson, rithöfundur og
skáld, og Sigvaldi Hjálmarsson
guðspekingur, Loftur Guðmunds-
son, Karl ísfeld; allt mjög skemmti-
legir karakterar. Annað er mér
mjög í minni, eftir þau mörgu ár
sem ég var á blaðinu; hversu mik-
ið af ungu fólki kom alltaf þarna
inn. Við vorum móttækilegir fyrir
því og svo hélt það áfram för sinni
til annarra blaða, útvarps og sjón-
varps. Það er alveg einkennandi
hversu margir hafa byrjað feril
sinn á Alþýðublaðinu. Bæði voru
það strákar sem ennþá eru hjá
flokknum eins og Árni Gunnars-
son og Eiður Guðnason. Auk
þeirra eru margir sem hófu feril
sinn hjá Alþýðublaðinu nú full-
orðnir og virtir blaðamenn á hin-
um blöðunum og í útvarpi og sjón-
varpi. Það má segja að Alþýðu-
blaðið hafi verið eins konar blaða-
mannaskóli í gegnum tíðina."
úr pólitíkinni inn í „diplómatíuna"
eftir 35 ára stjórnmálastörf. Ég
hætti afskiptum af stjórnmálum
árið 1982 en pólitískur aldur
manna er allt annar en raunveru-
legur starfsaldur. Þegar menn
byrja mjög ungir í pólitík, eins og
ég gerði, þá er kannski tími til að
hætta áður en starfsævinni er lok-
ið. Og með tilliti til þess að ég hafði
haft svona mikinn áhuga á utan-
ríkismálum alla tíð og verið utan-
ríkisráðherra þá var það einstakt
tækifæri að starfa í utanríkisþjón-
ustunni."
Alþýðublaðid ger*__________
stórkostlegqr byltingqr
— Nú þekkir þú blaöamennsku
eins og hún gerist víöa um heim.
Hvert er mat þitt á stööu Alþýöu-
blaösins í alþjóölegu samhengi?
„Alþýðublaðið hefur alltaf verið
fátækt blað og hefur skort fjár-
magn til að geta náð verulegri fót-
festu. En Alþýðublaðið hefur gert
stórkostlega merkilegar byltingar
í blaðamennsku á íslandi og þar
með fært blaðamennsku hér upp á
plan með því sem gerist annars
staðar. Ég tel að blaðið í tíð Finn-
boga Rúts sé fyrsta og kannski
stærsta tilraunin að þessu leyti. En
það má líka nefna að voru geysi-
miklar „sjúrnalistískar" breyting-
ar og framfarir í byltingunni
1942—^43 eða þær breytingar sem
ég tók mestan þátt í. Þá var Pétur
„ Alþýðublaðið heffur alltaff verið
ffátækt blað og skort ffjármagn
til að ná fótfestu. En Alþýðu-
blaðið heffur gert stórkostlega
merkilegar byltingar i blaða-
mennsku á Íslandi og ffært
blaðamennsku hér upp á plan
sem gerist annars staðar/# segir
Benedikt Gröndal, fyrrum rit-
stjóri Alþýðublaðsins.
Gjaldkorinn__________________
alltaf i folum_______________
— Hvenœr ferö þú fyrst á þing?
„Ég.var í framboði í Borgarfjarð-
arsýslu og síðar á Vesturlandi þeg-
ar kjördæmabreytingin varð 1959.
Fyrst náði ég kjöri á þing árið
1956. Það var í Hræðslubanda-
lagskosningunum sem ég náði
kosningu sem uppbótarþingmað-
ur. Pétur Ottesen var auðvitað al-
gjörlega ósigrandi í Borgarfirði.
Það hvarflaði ekki að nokkrum
manni að fella hann en áróðurinn
var hvort þeir vildu ekki leyfa mér
að fljóta með Pétri og það tókst.
Ég var alltaf starfandi blaða-
maður á Alþýðublaðinu framyfir
1950 en 1951 fór ég til Samvinn-
unnar og var þar til 1958 að mig
minnir. Það var náttúrulega erfitt
að vinna á Alþýðublaðinu, því
blaðið var fátækt og eiginlega
vissi enginn hvar gjaldkerinn
hafði skrifstofu því hann var alltaf
í felum. Ég hef sennilega verið
orðinn 27—28 ára þegar ég fór
frá Alþýðublaðinu yfir á Samvinn-
una og hafði þá aldrei upplifað það
að fá greitt fullt mánaðarkaup
á réttum tíma tvo mánuði í röð.
Það var nú svo, að þegar maður
náði í gjaldkerann var maður
stundum að herja út þetta 10 eða
20 krónur. Það var náttúrulega
erfitt því ég var búinn að stofna
fjölskyldu og kominn með börn og
allt sem því tilheyrir. Það var
óneitanlega mikil reynsla fyrir
mig að starfa fyrir samvinnuhreyf-
inguna í nokkur ár en ég hélt
náttúrulega mínu striki pólitík-
inni. Þegar ég ég var kominn á
þing skipti ég svo aftur yfir á Al-
þýðublaðið."
Tveir ritstjórar
— Þá sem ritstjóri, er ekki svo?
„Jú; Gísli Ástþórsson var þá tek-
inn við blaðinu og að gera stóra
hluti. Hann var auðvitað aðalrit-
stjóri blaðsins en ég ritstjóri stjórn-
mála; pólitískur ritstjóri. Gísli
hafði alveg daglega stjórn á blað-
inu og mótaði það og útlit þess. Ég
var þá kominn djúpt í pólitíkina
og einbeitti mér að því að skrifa
leiðarana og um annað pólitískt
efni, í samráði við Gísla.
Okkar samstarf var ætíð mjög
gott."
— Var þaö í fyrsta skipti sem
tveir ritstjórar voru á blaöinu?
„Já, sem báru þá titla. Annars
hafði það lengst verið þannig að
VSV var fótfestan á blaðinu og
hann og Stefán Pétursson skrifuðu
leiðara eða hlupu í skarðið fyrir
Finnboga Rút en síðar ég eða
Helgi Sæmundsson fyrir Stefán.
En það var ekki nema einn skráð-
ur ritstjóri þangað til Gísli varð að-
alritstjóri og ég pólitískur ritstjóri."
— Hversu lengi varstu ritstjóri?
„Ég var ritstjóri í rúman áratug
og þá hafði mikið vatn runnið til
sjávar í pólitíkinni og maður sokk-
inn í það fen upp fyrir haus. Þá
varð það að ráði, enda var ég orð-
inn þreyttur á því að ganga með
leiðara í hausnum á hverjum degi,
að ég fékk starf við Fræðslu-
myndasafn ríkisins. Ég hafði verið
formaður útvarpsráðs og skipaður
í útvarpsráð fyrst 1956 og sat í því
út viðreisnartímabilið til 1971. Ég
hafði sýslað mikið með málefni
sjónvarpsins allt frá upphafi og
hafði fræðslumyndastarfið við
hliðina á þingmennsku alveg
þangað til ég tók við ráðherra-
starfi 1978."
Ég er blqðqmadur________________
að upplagi______________________
— Hvernig kanntu viö þig í utan-
ríkisþjón ustunni?
„Ég er fyrst og fremst blaða-
maður að upplagi og það er í
gegnum mín störf á þeim vett-
vangi að ég fer inn í pólitíkina. Og
Stefánsson ritstjóri og svo má enn-
þá nefna nýja „sjúrnalistíska" bylt-
ingu, þegar Gísli Ástþórsson gerir
sína stóru tilraun. Ég tel að ef að
Alþýðublaðið hefði verið alvöru
fyrirtæki, ekki sífellt skort fjár-
magn og getað notað sér þær hug-
myndir sem ritstjórnin setti fram
og fylgt þeim eftir, þá hefði það
orðið stórt og farsælt blað. En
vegna þess að undirstaðan var
ekki nógu sterk höfum við ekki
notið þess hve margar framfarir
og nýjungar hafa séð dagsins ljós á
blaðinu. Því miður.
Það var nú heldur dapurlegt
hlutskipti sem féll í minn hlut
nokkuð löngu seinna, að minnka
blaðið. Ég var búinn að sjá hvernig
þetta gekk fjárhagslega og það var
alltaf þannig að forystumenn
flokksins urðu að taka á sig gífur-
legar ábyrgðir, þannig ef blaðið
hefði einhvern tímann verið gert
upp hefðu ábyrgðarmenn flokks-
ins farið á hausinn um leið. Þetta
bara gekk ekki lengur og svo kom-
ið að það var ekkert hægt að gera
annað en ganga svo frá málunum
að það gæti ekki tapað peningum.
Þess vegna var ákveðið að hafa
blaðið sem pólitíska rödd, en ekki
að reyna að gera það að alhliða
þjónustufyrirtæki í blaða-
mennsku. Þetta var hugmyndin á
bak við fjögurra síðna blaðið.
Út frá því hefur svo vaxið ýmis-
legt eins og þið, sem vinnið á blað-
inu nú, vitið manna best," segir
Benedikt Gröndal sendiherra að
lokum.