Alþýðublaðið - 05.12.1989, Blaðsíða 6

6
Þriðjudagur 5. des. 1989
„Þegar islendingar gengu inn í EFTA áriö 1970 var ekki leitaö umboðs fyrirfram. Þegar íslendingar gerðu fríversl-
unarsamning viö Evrópubandalagið áriö 1972, sem varð virkur árið 1976, var ekki leitað umboðs fyrirfram. Það
hefur með öðrum orðum ekki verið gert."
„Það hefur vafist fyrir
mörgum sem fylgdust
með umræðum á Alþingi
um vantrauststillögu for-
ystusveitar Sjálfstæðis-
flokksins og Kvennalistans
á ríkisstjórnina, um hvað
hún snerist og hvaða rök-
um hún var studd. Það er
helst að þetta hafi orðið
gárungum gleðiefni, þeir
hafa talað um hið nýja
bandalag Þorsteins Páls-
sonar, Kvennalistans og
Hjörleifs Guttormssonar. í
hita leiksins er ekki vist að
allir skynji að atburðir
þessara tveggja daga,
marka með nokkrum hætti
þáttaskil í íslenskri stjórn-
málasögu. Á sama tíma og
Sjálfstæðisflokkurinn rýfur
áratuga hefð um samstöðu
lýðræöisafla í mikilvægum
utanríkismálum og gengur
fram sem einskonar upp-
hlaupslið, þá bar þaö til
tíðinda að Alþýðubanda-
lagið tekur þá sögulegu
ákvörðun að standa að
ótvíræðu umboði til utan-
ríkisráöherra, um það að
halda áfram „undirbún-
ings- og samningaviðræð-
um, við Evrópubandalagið,"
segir Jón Baldvin Hanni-
balsson við Alþýðublaðiö.
. „Þetta gerðist í miðjum klíðum
umræðu á Alþingi um skýrslu ut-
anríkisráðherra, skýrslan er mjög
ýtarieg, þar er verið að kynna
með formlegum hætti niðurstöður
svokallaðra könnunarviðræðna
EFTA við Evrópubandalagið og af
henni má ráða hvaða stefnu ís-
lenska ríkisstjórnin hefur mótað í
samskiptum sínum innan EFTA og
'gagnvart Evrópubandalaginu.
Umræðan varð reyndar öll í skötu-
líki vegna þess að ein allsherjar
taugaveiklan virtist hafa gripið um
sig meðal sjálfstæðismanna, þeir
héldu ekki þræði og ruku upp í
þingskapaumræðum og kröfum
um frestun til þess að unnt væri að
kalla saman utanríkismálanefnd,
þannig að enginn botnaði upp né
niður í því hvað fyrir þeim vakti í
þessum umræðum lengi vel,” segir
Jón Baldvin.
„Smám saman varð þó Ijóst, að
umræðuefni sjálfstæðismanna
voru tvö. Annars vegar vildu þeir
halda því fram að ríkisstjórnin
væri klofin í málinu, að utanríkis-
ráðherra hefði ekki að baki sér
þingmeirihluta um þá stefnu sem
skýrð væri í skýrslunni. Þess-
vegna væri nauðsynlegt að Al-
þingi ályktaði um málið í formi
þingsályktunartillögu þar sem
fram kæmi hvers konar umboð ut-
anríkisráðherra fengi. Að vísu
hafði ekki hvarflað að neinum
manni að spyrja þeirrar spurning-
ar, hvernig slíkt umboð myndi líta
út sem væri málamiðlum milli
Sjálfstæðisflokksins annars vegar
og Kvennalistans hins vegar. Það
féll einhvern veginn milli þils og
veggjar en hefði verið afar fróð-
legt að fá að sjá.
Hins vegar lögðu þeir Sjálfstæð-
ismenn fram tillögu þar sem þeir
kröfðust tvíhliða viðræðna milli ís-
lenskra stjórnvalda og Evrópu-
bandalagsins. Þetta áttu að vera
formlegar samningaviðræður og
þær áttu að snúast um breytingar
á fríverslunarsamningi Islands við
Evrópubandalagið frá 1972, um
það að fá tollaívilnanir frá banda-
laginu sem næðu til sama hundr-
aðshluta af útflutningi íslendinga
til Evrópubandalagsríkja eins og
verið hafði fyrir rúmum áratug
þegar aðeins 6 þjóðir voru í
bandalaginu. Málflutningurinn
bak við þessa tillögu var sá að rík-
isstjórnin hefði vanrækt hagsmuni
sjávarútvegsins, hún hefði fellt
niður tvíhliða viðræður við EB eft-
ir að sameiginlegar viðræður
EFTA-ríkjanna byrjuðu. Allt var
þetta stutt þeim rökum að krafan
um tvíhliða viöræður við EB væri
runnin undan rifjum forystu-
manna samtaka í sjávarútvegi,"
segir Jón Baldvin.
Umboð utanríkisráðherra
til gerðar milliríkjasamninga
er ótvírætt
— Var þad edlileg krafa að biðja
um umboð Alþingis?
„Þetta voru satt að segja undar-
legir dagar á Alþingi því það vafð-
ist fyrir mönnum að finna heila
brú eða rökrétta hugsun í þessum
upphlaupum. Fyrst skulum við líta
á þetta tal um umboðsleysi.
Staðreyndirnar í þvi máli eru
þessar: Samkvæmt lögum, stjórn-
arskrá og hefð hefur ekki tíðkast
að leita umboðs hjá Alþingi i formi
þingsályktunartillög, fyrirfram,
fyrir utanríkisráðherra að gera
milliríkjasamninga. Þetta byggist
á 21. og 13. grein stjórnarskrárinn-
ar. Samkvæmt þessu fer utanríkis-
ráðherra stöðu sinni samkvæmt
með samningagerð við önnur ríki,
þ.e. hann hefur stöðuumboð til
samningagerðar í samræmi við
13. grein stjórnarskrárinnar. Tak-
markanir á þessu valdi er að finna
í 21. grein stjórnarskrár þar sem
segir að enga slíka samninga megi
gera ef þeir hafa í sér fólgið afsal
eða kvaðir á landi eða landhelgi
eða horfa til breytinga á stjórnar-
högum ríkisins nema samþykki
Alþingis komi til. Þetta er öllum
stjórnmálamönnum kunnugt, svo
sem vera ber og þýðir á mæltu
„Samkvæmt lögum,
stjórnarskrá og hefð
hefur ekki tíðkast að leita
umboðs hjá Alþingi í
formi þingsályktunar-
tillögu, fyrirfram, fyrir ut-
anríkisráðherra að gera
milliríkjasamninga. Þetta
byggist á 21. og 13. grein
stjórnarskrárinnar.
Samkvæmt þessu fer
utanríkisráðherra stöðu
sinni samkvæmt með
samningagerð við önnur
ríki, þ.e. hann hefur
stöðuumboð til
samningagerðar í
samræmi við 13. grein
stjórnarskrárinnar."
máli að alla meiriháttar milliríkja-
samninga ber að leggja fyrir Al-
þingi, en það ber að gera á loka-
stigi. Milliríkjasamningar eru
ekki bindandi fyrir þing né
þjóð nema Alþingi samþykki. Það
er hins vegar gert þegar samn-
ingsdrögin liggja fyrir. Það hefur
aldrei tíðkast að leita umboðs Al-
þingis fyrirfram eða skilgreina í
formi þingsályktunartillögu samn-
ingsstöðu íslands, enda væri það
afar vafasamt í mikilvægum mál-
um, ef hún væri opinberuð ná-
kvæmlega fyrirfram."
Umboð utanríkisráðherra
stutt stjórnarskrá og
túlkun á henni_________________
„Þetta ætti að vera lögfræðinga-
sveitinni í forystu Sjálfstæðis-
flokksins fullkunnugt, enda hafa
utanríkisráðherrar flokksins á
fyrri tíð gætt þess vandlega að
skapa ekki fordæmi sem myndi
leiða til vefengingar á þessu stöðu-
valdi. Utanríkisráðherra, þó ekki
væri nema vegna þess að enginn
veit fyrirfram með hvaða hætti
samsteypustjórnir verða skipaðar.
Ríkisstjórn á íslandi er ekki fjöl-
skipað stjórnvald, utanríkisráð-
herra hefur þetta vald samkvæmt
stjórnarskrá og túlkanir á þessu
eru afdráttarlausar. Þannig segir
t.d. Óiafur Jóhannesson í ritinu
Stjórnskipan íslands í kaflanum
um samninga við önnur ríki eftir-
farandi:
„Það er nægilegt að Alþingi
samþykki samninginn áður en
fullgilding hans á sér stað. Þess
er ekki krafist að efni samningsins
sé borið undir Alþingi og að það
veiti fyrirfram samþykki sitt til
samningsgerðar, hvorki meðan á
samningaviðræðum stendur né
áður en samningurinn er undirrit-
aður af utanríkisráðherra." Þetta
er stutt öllum fordæmum á lýð-
veldistímanum. Þegar íslendingar
gengu inn í EFTA árið 1970 var
ekki leitað umboðs fyrirfram. Þeg-
ar íslendingar gerðu fríverslunar-
samning við Evrópubandalagið
árið 1972, sem varð virkur 1976,
var ekki leitað umboðs fyrirfram.
Það hefur með öðrum orðum ekki
verið gert, enda styðst það ekki
við lög né stjórnarskrá og væri
stórlega varasamt að skapa slík
fordæmi. Slík krafa er ekki í sam-
ræmi við hagsmuni ríkisins þegar
undirbúnir eru samningar gagn-
vart öðrum ríkjum."
Önnur EFTA-ríki
„Reynt var að halda því fram að
þetta væri engu að síður fram-
gangsmátinn í öðrum EFTA-ríkj-
um. Það er rangt. Til þess að fá
það formlega staðfest höfum við
leitað upplýsinga beint frá utanrik-
isráðuneytum EFTA-ríkjanna.
Sænska ríkisstjórnin hefur ekki og
mun ekki leita eftir slíku umboði
fyrirfram. Norska ríkisstjórnin
mun ekki leita eftir slíku umboði
fyrirfram. Engin atkvæðagreiðsla
Vinningstölur laugardaginn
2. des. ’89
VINNINGAR FJÖLDI VINNINGSHAFA UPPHÆÐ Á HVERN VINNINGSHAFA
1. 5af 5 2 6.185.503
O 4. 4af5<%f3|| 10 119.243
3. 4af5 332 6.195
4. 3af 5 11.238 J 427
Heildarvinningsupphæö þessa viku:
20.418.802 kr.
UPPLÝSINGAR: SÍMSVARI 681511 - LUKKULÍNA 991002
fer fram í þinginu í Austurríki og
engar ráðagerðar eru uppi um að
leggja málið fyrir svissneska þing-
ið til samþykktar. Finnska ríkis-
stjórnin hafði ekki ætlað sér að
fara fram á umboð, en þegar hún
lagði fram skýrslu sína um könn-
unarviðræðurnar, lagði stjórnar-
andstaðan fram þingsályktunartil-
lögu um umboð. Stjórnin yröi
samþykkt. Það þýðir ekki annað
en að verið er að fá fram samþykkt
við þeirri stefnu sem stjórnin hef-
ur fylgt."
Eftir sameiginlega yfirlýs-
ingu ríkisstjórnar var van-
trauststillagan fáránleg
og órökstudd
„Þessi málflutningur Sjálfstæð-
isflokksins kom þvi á óvart því
hann var í engu samræmi við
óumdeildar skýringar á stjórnar-
skrá og lögum né heldur þær hefð-
ir sem ekki hvað síst hafa verið
mótaðar af utanríkisráðherrum
Sjálfstæðisflokksins. Eftir að for-
sætisráðherra hafði kynnt þinginu
sameiginlega yfirlýsingu ríkis-
stjórnar um málið var þetta orðið
með öllu fjarstæðukennt."
— En var ekki mólflutningur
talsmanns Alþýöubandalagsins
og fuUtrúa flokksins í utanríkis-
múlanefnd þannig að eðlilegt uar
að ólykta sem svo að óeining vœri
um múlið í ríkisstjórn?
„Meðan óvissa ríkti um afstöðu
Alþýðubandalagsins, og það
studdist við nokkur rök, eftir að
menn höfðu hlýtt á ræðu Hjörleifs
Guttormssonar fulltrúa flokksins í
utanríkismálanefnd, gátu Sjálf-
stæðismenn sagt sem svo að hvað
sem liði skýringum og fordæmum,
þá stæði sérstaklega á, þar sem
ríkisstjórnin væri ósammála í mál-
inu og því lægi ekki fyrir að ríkis-
stjórnin hefði þingmeirihluta að
baki sér. Eftir að forsætisráðherra
hafði lesið upp sameiginlega yfir-
lýsingu ríkisstjórnarinnar og ljóst
var að hún naut stuðnings stjórn-
armeirihlutans með fyrirvara um
afstöðu Hjörleifs Guttormssonar,
þá var ljóst að engin ástæða var til
að efast um þingmeirihluta á bak
við stefnu stjórnvalda í þessum
viðræðum. Eftir það voru engin
rök til fyrir kröfu Sjálfstæðis-
flokksins um sérstaka þingsálykt-
un og þeir hefðu þessvegna átt að
láta málið niður falla."
— Þú hefur sagt þessa bókun
ríkisstjórnar sögulega.
„Já, það er ástæða til að staldra
við þessa yfirlýsingu ríkisstjórnar-
innar vegna þess að hún er sögu-
leg. Meginatriði hennar hljóðar
svo:
„Milliríkjasamningar eru
ekki bindandi fyrir þing
né þjóð nema Alþingi
samþykki. Það er hins
vegar gert þegar samn-
ingsdrögin liggja fyrir.
Það hefur aldrei tíðkast
að leita umboðs Alþingis
fyrirfram eða skilgreina
samningsstöðu íslands,
enda væri það afar vafa-
samt í mikilvægum mál-
um, ef hún væri opinber-
uð nákvæmlega fyrir-
fram."