Tíminn - 07.05.1968, Blaðsíða 7

ÞRIÐJUDAGUR 7. maí 196&
7
TIMINN
Jón Stefánsson Melstað
fyrrum bóndi Hallgilsstöðum Hörgárdal
Þainn 1'7. apríl lézt á SJiújíra-
húisinu á Akureyri Jón Steíáns-
soin M&]ist>a?S, íyrrum bóndi að
Hai-lgiitesitöðum í Hörgárdial. Hann
var fæddiur að Litliu-iHllíð í Vest-
luirJfúinaivaitinJssýslu 29. olktiótoer
1I8®1, soiniuir hjlólnianinia Stefánis
Jiónaissoniair o>g Mangirétair E.ggerts
dicittur. Stelflán v-ar sonur J'ánaisiar
SSguirð'ssonar frá Lækj'amióti bóii'da
í Gr'öf á Vatnsnesi og Maríu Jónis-
d'óttur tBriá Ginýsstöðum í sömu
sveilt.
Margrét var dlóttiir Eggerts Hall
dórssonar b'ónda að Fossi í Vest-
unbóipi Ámundiasoniar prests á
Melsitað og Ragmhieiðar Jómsdiótt-
u.r Árnasonar stúdents á Leirá.
Á þesisum árum var miikil fátæfct
á íslanidi, og þeir sem ekiki áttu
jiarðniæði, voru á stöðuigum hrakn
ingum í húsmienmslku hér og þar,
oft við siæman húsalkost oig iíitiiil
j'arðarafniot og þuirfti að vinna
jiarðeigendium mikið uipp í eftir-
gjiaM. Möguileiikar til að eignast
býlii og bú voru næstum óbugs-
■andi.
Foreldnar Jóns vonu í þeirra
töfliu, sem þeitta hliutskipti uirðu
að þota, en vonu þó bæði afiburða
miáibti hieita hiúsaJauis, túnið aðeins
112 dagsláttur og kargaþýft, en nú
mun það ve-na um 70 dagsláttur.
Það kom sór vel, hvað ungu
hjióniin vo.ru saimheint uim allt,
sem að búsikaipmiuim l-aiut. Húsmóð-
irin afburða diugleg og ha'gsýin og
húslbóndiwin hinn sístarfiandi a'-
orikuimaður tiil aMra veiika, sem
alidrei sleppti verki úr hendi. Oft
varð að leggja nótt við dag, svo
h!örð var Wlflslbarátlain f.raman af,
þar tiil börniin flóru að komaist
uipp og hjíáiipa til, en, þau voru
þeim ótmeianileg h.jiálip við bús-kap-
in.n. Jón var miikiOi fél'agsiliyggj'U-
imiaöur, notaði margar frú'standirj
tiiil að sinna ýmsum fé'laigsstönfium,
bæði Lnmiain sveitar og utan. Á
iþjóðmátam hafði hann ákiveðniar
sko'ðanir og fiór ekki diuit með
Oig tailaði þá af fiuiilri hreiinskilni
við hivern sem var. Hiann vair mik-
ilil saimiv’iinniumiaður og ætíð traust-
ur innan þeirra saimitalka. Hann
miun t.d. hafa setið ailla aðalifiuindi
K'auipfiélags Eyfirðingia efitir að
hann varð fiéiagi þess, á meða.n
heiiisan og kraftaæ entnst, og sýn-
ir það bezt þan.n liuig, sem hann
bar ætíð til þessa féJagssikapar.
Jórn 'var mlikiil glieðknaðuir og veitt
ist af'a.r létt að umgamgast fiólk.
Aiis sbaðar, sem hann kom, fylgdi
hoinium hre'ssandi blœr, sem g-at
koimið öliuim í got't 'skap, er ná-
liægt voru. Bæði vegna þessa og
anniairra góðra koste, var ha.nn
alilis staðar aiulfiúsug'ositar og eign-
aðiist á illífisleiðinnd miarga góða
vi.ni víðis vegar um lamdið. IIan*i)
var hijáilipsamui’ svo aif bar oig vildi
hivers manns vanda leysa, sem tii
hains ieitaðu, og lia.fði samiúð með
ölliui, sem m.innii máftar var. Þó
honuim auðmiaðiisit mieð mii'kiilHli elju
og dugnaði að vei’ða stórbónidi i
sin.ni sve;it, þá gfleymdi hann
aldrei 11 ára gamfla drengnuTr.,
eem vai’ð að íara úr foreldrahús.-
urn tii að vdnnia fynir sér, oft við
miisjiaifina aðbúð. Gestrisi.n vom
iþau hj'ón m.eð aifibrigð'um og var
oft gesbkvæmit á héim;ii þeina.
B'örnuim sínium var h’anin góðar
f aðir og þau voru honum góð og
naergætim, sem bezt sást á þeirri
■uimlh.yggju, er þau sýndu honium
og þeim báðum,. þegar elliin fiærð-
iist yfir þau. Bönn þeirra hjóna
eru 7 á líifi: Unndór, Pétur, Ragu-
heiður, Vaildima'r, Sltefán, Dýrleif
duiglegar manneskjuc’. Stefáin vax
að sögn kunmugra efitirsóttur
-Mieðsiuma.ður á vegikönitum og á
tímiatoili veiikistjóri við vegagerð
í Hiúnaivatniss'ýsflu. Aðein.s 11 ára
fer Jón að heim'an sem vilkadireng
ur að Hivioili í Vestaiihóipi oig -á
þar að viinima fiyrir sér að ölflu
ieyt'i og mynidi það þyflgjia hárð-
ieifkið nú til dags. Þaðau fer hiann
að Kflömtorum tiil Júllíusar Haflfl-
dórssomar l'ætknis, en hann var
áður búinm að vera u-ndir hans
hendi til lækiniinga vegna meiðnli
á hmé, er hann skar sig á l'já, og
var við rúmáð mest afllt sumai’ið.
Veru stanii á Kiömibrum lýsir Jón
í 'æviimtaningum sínum á þá leið
að þá hafí hann fyrst fundiið, að
haran var flcomflinn tifl vandal'ausra.
Þar varð hann að vtana mikið
og ekild tekið sem s'kyldi tilflit
til aldurs eða þröska. Taldd sig
sairnt haifia haift gott af verunni
þar, lært margt sem kom honum
að nO'tum síðar á lífsieiðiinni.
Jcm var fiexmdur að Breiðabói-
stað í Vestuirhópi af séra Háfl.f
dáni GU'ðj'ónissyni og það vor fer
ha'nin að Geiraisböðum í þiing’, og
síðar að Þtageyrum til He.nmann.s
Jóniassomax og vai þar mokikur ár.
Þar voru þá líka foreldrar til
neimiMs og gáta þau litið tifl með
hiomum. Árið 1901 fer Jón til
Noregs og vdmnur þar á búgarði,
Lærir þar ýmis iandbún'aða'rstörf
með jafðvtanisl'Uítæfcjium, sem lítt
voru þeikikt hér heima. Að vetr-
imum gékk hanm í ungldngaiskófla
o*g var það hans etaa skóla'ganga
í iífinu. Vorið 1904 kom hann
heiim frá Noregi og kenmdi bæmd-
um að vtana með pl'óg og henfi,
sem hann kom með þaðan. Eiunn-
ig kenndi hiann bændum í Sveins-
staðahrepp að sflá með sláttuvéfl,
sem þá venu lítt þ'efcktar þar um
sflóðir. Síðan vanin hann miikið
við jarðabótaivtainu bæði í Húna-
vatnssýsflu og Eyjafj'arðansýslu.
Einnig rak hanm um skeið verzl-
un á Akui’eyri í féiagi við Egg-
ert bróður stan. Þamn 9. aprfl
1909 gekk Jón að eiga Altoínu
Pétursdóittir frá Sverttagsstöðum
í Kaupanig'ss'veit og hóf þar bú-
slkap sama ár og bjó þa.r í 3 á".
Þá kaupir hanin H-alflgiisistaðd i
Hiörgárdial o.g bjó þar alflan stan
búskap um 50 ára sfceið. Má með
sanni segjia, að hann hafi gerc
þar höfuiðibóil úr smiákioti. Jörðin
Fimmtugur:
Kristján Finnbogason
Selfossi
Það var gfiatt á hjalla í Selifoss-
toJói mánuidiagáinm 8. aprdfl. Þar var
miamnfagimaðu.r góðuir, sungið var
sem aif bezta þjóðfciór, ræður ffliútt-
ar, veitingar rí'kuflega fram bom-
a.r, sa'mikomugiestir léiku á afls oddi
vtaur hitbi vin, sumir vor.u langt
að komn.ir, vestan úr Döflurn, f.rá
'höfiuðgbaðn.um, úr niæ.rsveitum, e.n
stæ'rstur miun hópu.ri'.nn hafia ver-
ið frá Sefllfioissi. Þeitta var líikast
'Sanniri bióðflijáibíð.
Og yfir iii\’'erju voru menn að
fiagmai?
Hvað dró saman þennan glaða
hóp á vinaifiuinid?
Tvítugur piflítur vestan úr Döl-
um hafði lagt l«i® sina í Árnes-
'sýslu fiyrir .þrjiátíu árum og ílenzt.
Þar ha'fði hamn fag&nað sér konu,
haslað sér staiifisvettvang og áunin
ið sér aflimennar vtasældir og
tnauist. Nú fögnuðu Árnestagar
og aðrir viindr hams með hiomum
og fjöflisfcyfldu hans á fiimmtugs-
aíflmiæflinu.
Kristjár. Ftamibogasoin frá Hít-
ardal er sonur hjánanma Sigríð-
ar Teitsdóttúr. ijiósmáður frá Meiða
stöðum i Garði og Ftantoog'a Hélga
somar, sem bjuigigu á ninu fræga
býli Híiardal í Dölium. Þau hj'ón
létuist bæði 1051.
Krdistján óx úr grási i Hítairdafl
í hópi flO bræðra og eim nar siyst-
u.r, aflitan upp við vdinnuisemi og
n'ýtni, þvií mangs þunfti við tid að
byggja upp að nýju vanhirta jörð,
eins og þa,u hjónta tóku við henni
og flá hana til að bera bú, sem
framjfleytt gat stórri fjölskyldu.
En víst er, að hiugað var að
fleiinu en búdkiaipnum einum í Hit-
ardal. S'ögur og sagmdr um atburði
og meon, afrek og garpa, skin
og skug'ga Lsllenzks þjóðMifis, oa’a
þar úr hverjum hól, laut og
ruinna. Rammáslenz'kt 9agnaisvið og
mienntaig óisieinziks sveitaifóllks etas
og hún gerist bezt, móitaði syst-
kiinin í Hditaidial, og hvar sem
Kriiisitj'áin er eða fer, ber hu.gur
hains og hjari'a síns h'eimal'ands
mót. Orð hans og æði er sannar-
lega ísiflenzkt, han-n er dj'arfmæit-
ur og hógvær í sonn, gl'aðsamiur,
flcaidihiæðtam og glettin.n, lnveirjium
tnianni hjiállip'samari og drengur
góður.
Þegar Kriistján kom uingur
'kau'pamiaður að Bár í Fl'óa eftir
miáim í Reykibo'l'tisskóla. mun h.on-
um hafa kemið andrúm.siloif'tið á
i beiimillinu kunnuglega fiyrir. Iíús-
| bóndinn,_ naifln.i hans ÓílaifRson,
i 'þekikti ísfliendiinigasögurnar u tan-
I l)óikiar. Þaö var hiainin, sem í
'bernsku Sieilfoasibyggðar, byggði
| sér þar hús oig gaif þvií íhið goðum-
j borna niafn Sigtún, naifm, sem
; laingL síðam var kuinnugra út á
j við en þonpsnaifnið sjáfllflt, og virt-
I ist sem lyfiba byggðinni suniman
j ólifiuisárbrúar uipp yfirr filatneskj-
i uina. Það var etandg hamn,, sem
; síðar gerði sér nýbýfld í mýrinmi
i ves.bam Hróarsihioflts og nefindi það
i Bár. Húsfreyjian á heiimiltau,
i seinmd kona Krdstjláns Óiafisisonar,
var einlwer gfliæsilegasta dóttir
j stamar sweitar, holflur og traustur
i Séfliaigi manmis síns, og móðir nokk-
unra káít™ o.g fiöngufliegra dœtra.
Ég trúi því, að Kriistiján vmgri
hiafi kunnað vefl við sig í Bár.
Iíiann notaði tímann með bústörf-
umumi vel, liærði trésmíði hjá hús-
fljóninianu.m og lciwongaiðiS't dóttur
hans, Sigrí'ði.
Ungu haiónta se'ttiust að á Sel-
ifiasisi, byggðu sér þar reisu’egt
hús og urðu þainmiiig mieðal frurn-
'flyyggja þorpsinis.
Kristján hefur tekið þábt í að
byg'gija upp þetta stærsta þorp í
sveit á íslandi í bókstaifiiegri
mienktaigu, því að um margra ára
sloeið var bamin með athafnasiöm-
og Eggert. Steifiáin er nú bóndi
á Halflgáflisstöðuim, en hiin börnin
eru búsiett á Alkiurieya’i noma Unn-
dór, sem býr í Reykjavik. Öll liafa
þessii sys'tkta svipmót stana mætu
florefldra. Kæri frændi: Þessar i.ín-
ur eiga að flflytij'a þalkklœti frá mé.’,
þegar ég dvafldi á heimiiii ykkar
h'jóna u:m skeið og þið tókiuð mér
isem ykikar syni, þá saninifiæi’ðtet
ég um, að þú varst búinn öflflum
iþeinn hæfileikum, sem íslenzkur
sveitabó'nidi þarif að hafa. Jón var
jiarðsettur að Möði’iuivölilum i Ilörg
árdafl síðaista viotrairdag.
Bfliesisuð sé hiams mdinmtag.
D. Ó.

ustu bygginigameisturum staðar-
inis.
En bónddmn hefur aflltaf verið
o'fiariega í Kristjóni og jafnhíliða
toyggtaigaiistönfum sínum raik
toann lengi fijánbú sér tiQ. ánœgju.
Fyrir aflflimörgum ámm vemibi Krist
ján kivæði sínu í kross, lagði ndð-
ur byggiingaistairfsemi staia og bú-
sýsflu og tók að sér stjórn werfc-
flegra firamkiwæmdia á vegurn Sefl-
fosshrepps.
í þwí starfi hefur Kriistján unn-
ið sér aiimienníing'Shyli. Hann er
rómaður fprir hjálpsemi og lagini,
og það finna þeir bezt, sem kymnzt
hiafa ölrum þorpum, fliversu miik-
iflis virði sú þjónU'Sta er, sem
Kriisbján og hans menm láta þorps-
toúuim í té utan siinina eigin.legu
sbanfla og framlkwæmda. í verk-
'Stjiónnartíð Kristjáns hafa verk-
legar framkvæmdir Sellfiosshrepps
stóraukizt, enda margs, sem við
þamf í swo ört vaxandi þorpi. Ég
Íuilyrði, að Seifossbúar séu filest-
ir samimiáfla um það, að Kriistáánd
hafi farizt starfið vel úr hendi,
og e.r með þeim orðumi ekki reynt
að varpa skugga á þá, sem áður
fengust vdð þeissi stönf á ^elíossi.
Vöxtur Sellfloisshrepps er ævintýri
fliíikiaat og þeiir, sem fengið hafa
að taka virflcan þátt í þvd ævin-
Framhald a bls. 15.
SÍLDIN
aif siíldinind á heimasióðum s.fl.
suimar.
Hrygindngarstöðvarnar við
Noreg eru nú sennilega tölu-
vert suinnar í ár heldur en
iþær wæru í fiyrra, jiaifnvefl éiinmi
breidtíiairará'ðu sunriar, og þess
vegna gæti hugsazt að sildin
kæuni sunnar að köldu tung-
up”! en hún gerði í fyrra. Og
þá gæti hugsazt, að a.m.k. eitt
hivað af síildinnd settist að við
suðurj'aðariinin á köldu tuing-
unni, það er cfljúpt út af Aust-
fiörðum.
Venj'a.n er að elzta síldirn
gangi lemgra í vestur en sú
yngri, og árgangaslki'pttag er
þan.nig, að í sumiar verða um
90% væintanflega 7—8—9 ára
gömuil sdM, þaniniig að ef ekk-
ert vœri ammiað, þá myndi mað
ur búast við að sífLdin m.yndi
leiiita lengra vestur nú en i
fyrra. En þegair bekið er tifl-
i:it til þeirra upplýsiinga, sem
við höfum þegar fengið, sér-
staklega um sjávarkuidiann, þá
telijum wið sennilegast að á-
standið verði svipað og var í
fiyrrasuimar.
Er það þá einkum vegrna haf
íssiins?
— Já, það er mjiög kalt í
hiaifiinu niorðaustan af landinu.
En þette á sem sagt eftir að
skýrast betur. Það hefur t.d.
nijög mitoið að segja hvar hún
kemiur u.pp að jaðri köldu tung
uinnar. í fyrra bættist í stofn-
tan mikið af síld, sem alizt
hefur upp við Norður-Nor-
eg og eyt.t sumrum á Bjiarnar-
eyjansvæðinu og h.afði á ís-
flaindismið koimið að sumariagi.
Vefl getur verið, að í fyrraisum
ar hafi gætt eðlisáhrifa frá
þsii'-i síld. og hún jafmvefl
teymt hin,a þarna norð-austur
efitir. En hivað hún gerir ná
í sumar er eklki gott að segja
sem stendur. Það er sem sagt
svo margt sem spil'ar þarna
inn í.
Hj'áimiar miunitist á ummiæld
þess eflnii's, að í gamla daga,
þegar mitoið war af ís, þá hafi
oft verið síld aflweg upp í
fjöru. — Bn etoki er hægt að
bera þetta samain við ástand-
ið í dag, þvd þær aðstæður,
sem þá voru, eru alfls eflclkd fyr
iir liendii lengur. Þannig war,
að veiðiiin byggðist að m;Mu
ieyti þá — eða um og yfir
helmiing — á islenzlkri síld,
vorgots- og sumargotssdild. Sú
sílid getak efitir hrygndngu norð
ur með Vesturlandinu og aust
ur mieð Norðurfliandi meðfram
ströndánnd í h'lýja sjónum, sem
kemur austur með norðúr-
sbi'iöndtanii að vestan, og eirns
gekik hún að eimlwerju leyti
norðauistur á móts við Lainga-
nes. Og þess vegna er það, að
þegar taflað er um að í gamla
daga hafi síld verið veidd al-
veg uipp i fjöru, og j'afnvel
víða tanan um ísjaka, t.d. á
Hjúin'afilló'a, þá var það þessi ís-
lenzka siíllid. A'ftur á mióti mun
niorsik.a síldin aldrei hafa kom-
ið þarnia og þar með farið und
ir ístan. Menn átta sig ekiki
á þvd, að á þessum tíma var
a.m.'k. helm.ingur af afilainum
sífld at íisilenzkium uppruna,
sem héflt siig aiWa sína æwi við
ísliand. En í dag er prósent-
an komám niður fyrir 1%. Swo
ekki er hæg,t að byggja á þess-
ari reynslu fyrri ára í dag, því
nú byggjast veiðarnar eingöngu
á því hvernig norski stofninn
fliagar sér.
Hjálmiax sagði að Lotoum að
fjórir vísiindiamenn yrðu um
borð í Árna Friðriikissyni :
siíildarleittanii. Hugsainlegt er
að 1—2 mönnum verði bætt
við þeigar Árni Friðrikason fer
á swæðið niorður og norðaust-
ur af ísiandi.