Alþýðublaðið - 17.03.1990, Side 8

8
Laugardagur 17. mars 1990
Brúttótekjur af ólveri:
Viötal: Tryggui Hardarson
mannsbarn
Jón Sigurdsson iönaöarráöherra
í viötali um vœntanlegt álver,
framgang baráttumála
Alþýöuflokksins í ríkisstjórn,
aöfangaáratug aldamótanna og
margt fleira.
Jón Sigurðsson iðnaðarráðherra er trulega sá maður sem
helst má þakka þann áfanga sem nú hefur náðst í álmálinu.
Viðræður um nýtt álver á íslandi hafa staðið árum saman
og lengi vel var ekki að sjá að neinn árangur myndi nást.
Lengi bundu menn sig við að hafa Alusuisse með í viðræð-
unum og ýmsir voru þeirrar skoðunar að Jón Sigurðsson
væri að taka mikla áhættu seint á síðasta ári þegar hann
knúöi á um það að Alusuisse segði af eða á um áhuga sinn
fyrir nýju álveri. Niðurstaðan varð sú að Alusuisse dró sig
í hlé en í staðinn kom bandaríski álrisinn Alumax inn í við-
ræðurnar. Nú fáeinum mánuðum síðar er búið að undirrita
viljayfirlýsingu allra máisaðila um að ganga til samninga
um nýtt álver. Þetta er mikilvægur afangi. En er Jón Sig-
urðsson bjartsýnn um að málið komist alla leið og álverið
verði að veruieika.
Ég tek undir það#ieð þér að
þetta sé miklivægur áfangi í þessu
máli. Þetta er mjög stórt mál sem
þarf að halda á með vönduöum
vinnubrögðum og tryggja hvert
fótmál í því. Það kom reyndar í Ijós
í samningaviðræðunum í Atlantal-
hópnum meðan Alusuiss og Aust-
urríkismennirnir voru þar inni að
þar voru menn ekki alveg sam-
stilltir. En ég tel að svo sé núna og
með undirritun þessarar yfirlýs-
ingar í vikunni séu vaxandi líkur á
því að samningar takist innan
settra tímamarka, þ.e.a.s. fyrir 20.
september. Ég er alveg sannfærð-
ur um það að það er djúp alvara á
bak við undirskriftir forstjóra þess-
ara þriggja álfélaga og ekki þarf
að efast um áhuga okkar á að
þetta mál verði farsællega til lykta
leitt.
Áhersla á orkuverðs-
og skattasamninga
Varðandi framhaldið er einfald-
ast að vísa til þeirrar tímaáætlunar
sem viljayfirlýsingin felur í sér en
það er í stuttu máli þannig, að fyrir
lok maí stefna aðilar að því að
Ijúka staðarvalinu, síðan legg ég'
mikla áherslu á að orkuverðs-
samningur og skattasamningur
verði langt komnir fyrir mitt ár
svo menn geti tekið ákvarðanir
um undirbúningsframkvæmdir
vegna Búrfellsvirkjunar og fyrstu
framkvæmdir vegna Fljótsdals-
virkjunar í sumar. Til þess að unnt
sé að ráðast í þær er nauðsynlegt
að samþykkt verði á Alþingi frum-
varp um breytingu á lögum um
raforkuverð til að taka af allan
vafa um heimild til stækkunar
Búrfellsvirkjunar og staðfesta
virkjanaröðina. Það er nauðsyn-
legt til þess að hægt sé að tryggja
afhendingu á orku til þessa stóra
álvers á árinu 1994.
íhuersu miktur uirkjanir þarf ad
rádasl til að tryi>gja nýja áluerinu
orku?
Fyrst þarf að Ijúka Blöndu og
stækka þar miðlunarlón. Svo er
Fljótsdalsvirkjun og stækkun Búr-
fellsvirkjunar. Það þarf líka
fimmta áfanga Kvíslaveitna,
stækkun miðlunar í Þórisvatni og
loks nýjar jarðgufuvirkjanir með
áfanga að Nesjavöllum og stækk-
un við Kröflu. Þetta eru miklar
framkvæmdir en þær eru nauð-
synlegar þvi að við þurfum að út-
vega orku sem samsvarar tæplega
.'{()()() gígasvattstundum á ári.
Til að gefa hugmynd um magn-
ið, má nefna að þetta er um 50%
meira en öll almenn raforkunotk-
un i landinu. Þ.e.a.s. raforkunotk-
un sem fer ekki til stóriðju og verð-
ur liklega um tvöfalt meira en stór-
iðjan notar núna. Við erum lika aö
tala um álver sem er meira en tvö-
falt stærra en álveriö i Straumi
sem getur framleitt um 88.000
tonn á ári. Þetta er í stuttu máli
það sem gert veröur.
Alumax framleiðir
úr milljón tonnum á ári__________
Það er líka Ijóst af þessu sam-
komulagi að nú hefur þetta öfluga
fyrirtæki, Alumax, sem er í hópi
stærstu álframleiðenda i Banda-
ríkjunum tekið forystu í þessu
verki. Alumax mun eiga stærstan
hlut í þessu fyrirtæki og verða að-
alviðræðuaðilinn um framhald
málsins. Til að gefa vísbendingu
um hversu mikilvægt þetta fyrir-
tæki er í álframleiðslu má benda á
aö það framleiðir álvörur úr millj-
ón tonnum á ári. í eigin bræðsltnn
framleiðir Alumax um 750 þúsund
tonn, auk þess sem fyrirtækiö
endurvinnur ntjög mikið af áli úr
umbúðum og vélarhlutum.
Alumax framleiðir mikiö af
hvers konar byggingarvörum úr
áli, bæði efni í heil hús og glugga
og grindur sem notaðar eru víða.
Fyrirtækið hefur slík úrvinnslufyr-
irtæki víða um Bandaríkin og
einnig í nokkrum Evrópulöndum.
Núna er það fyrst og fremst Evr-
ópumarkaðurinn sem menn vilja
tryggja en þeir horfa til beggja
átta. Af þessum sökum er Atlantal
réttnefni á þessu verkefni, Atlants-
ál, álframleiðsla hér á miðju Atl-
antshafi sem ætlað er að þjóna
markaði beggja vegna hafsins.
Eru Alumax menn ad hugsa um
hina sameinuöu Európu þegar
þeir uelja Island undir nýtt áluer?
Hjá þeim er þetta m.a. hugsað til
að tryggja sér stað innan hins
væntanlega sameiginlega Evr-
ópska efnahagssvæðis en þar er 6%
tollur á áli sem flutt er inn á svæð-
ið. En staðsetningin er líka heppi-
leg ef þeir vilja nota framleiðsluna
heima hjá sér. Þeir eru nú reyndar
í svo mörgum löndum að kannski
er erfitt að tala um einn stað. Þeir
eru með álbræðslur í Kanada, fyr-
ir utan Bandaríkin og eiga hluti í
álbræðslum mun víðar.
Getur togstreita milli sueitarfé-
lat>a um staösetningu áluersins
oröiö til aö spilla málinu?
Nei ég á ekki von á því. Ég lít
þannig á þetta mál að það eigi að
kanna það alveg hlutlægt hvaða
sjónarmið eru uppi í þessu máli.
Það er augljóslega margt sem
mælir með hverjum þessara
þriggja staða sem helst hafa verið
í umræðunni sem eru Reykjanes,
Eyjafjörður og Reyðarfjörður. Þaö
eru ýmsir ókostir bundnir hverj-
um stað. Það þarf að vega þetta
allt og meta. Kostnað við fram-
kvæmdirnar, lóðargerð, hafnar-
gerð, flutningslínur vegna orku,
kostnað við að koma verinu upp
en síðan koma svo langtímasjón-
armið eins og öryggi um vinnuafl
og líkur á að ná heppilegum samn-
ingum um vinnufyrirkomulag og
fleira af því tagi. Mengunarhætta,
mengunarvarnir, kostnaður við
þær, þetta getur orðið langur listi,
flutningskostnaður, vegalengdir
til markaða, hætta á jarðhræring-
um og samgöngutruflunum af
völdum veðurs og annarra slíkra
hluta er nokkuö sem allt veröur að
meta.
Sálfræðin og pólitíkin
koma þá i spiliö
Síðast en ekki síst og fyrir utan
þessi arðsemi- og kostnaðarsjón-
armið koma svo spurningar um
það hvað menn telja æskilega þró-
un búsetu í landinu. Þar togast
sjónarmiðin náttúrlega á og
reyndar er margl af því sem ég var
að telja hér upp áðan á vissan hátt
röksemdir í byggðaumræðunni.
Því auðvitað má ekki einblína á
skammtímakostnað í svona stóru
máli. Það verður að líta yfir allan
samningstímann, svona 25—30 ár
og meta alla þessa hluti. En þá
verður líka margt af þessu mats-
kennt og þá kemur að sjálfsögðu
sálfræðin og pólitíkin inn í spilið.
Hvað vilja menn?
Ég legg á það mjög mikla
áherslu að þetta sé eitt af þeim at-
riðum sem um þarf að semja. Þar
sem enginn einn aðili eigi aö ráða
ferðinni, heldur eigi að leita að
málamiðlunum þessara sjónar-
miða og ákvörðun um staðsetn-
ingu er vitanlega mjög mikilvæg
fyrir viðkomandi byggðarlag en
ég hvika ekki frá þeirri skoðun að
það mikilvægasta í þessu máli er
einfaldlega að ná hagstæðum
samningum um byggingu nýs ál-
vers hér á landi. Alverið er hags-
munamál allra landsmanna en
ekki einstakra landshluta. Það
þarf að rísa hér til að verða fjör-
gjafi og lyftistöng fyrir okkar at-
vinnulíf og þjóðarbúskap. Það má
ekki láta það koðna niður í
hrepparíg enda er það ekki mín
aðferð að nálgast þetta mál. Ég
hef nú stundum sagt í gamni að
hálf ríkisstjórnin sé frá ísafirði,
meira en hálfur þingflokkur Al-
þýðuflokksins er frá ísafirði, þann-
ig að iðnaðarráðherrann hljóti að
vera ákaflega hlutlægur í þessu
máli því aldrei nefnir hann ísa-
fjörð sem hugsanlegan stað fyrir
þetta mikla mannvirki.
Álver á sextíu milljarða
Huaö kallar þetta á mikla fjár-
festingu?
Ég ætla ekki að fara með neinar
nákvæmar tölur í þessu máli en
þetta eru geysiháar upphæðir. Ál-
verið sjálft er talið munu kosta
8—900 milljónir doliara, þ.e.a.s.
50—54 milljarða ísl. kr. Með vöxt-
um á byggingartímanum er ekki
fjarri lagi að tala um einn milljarð
Bandaríkjadala, það er að segja
um 60 milljarða króna. Virkjanirn-
ar sem eru þessu beinlínis tengdar
eru kannski helmingur af þessari
fjárhæð. Þetta er ekki vegið á póst-
manns vog en þetta eru feikilega
miklar fjárfestingar sem dreifast
þarna á fjögur ár.
Það varðar því miklu að vel sé
að þessu staðið en þetta hefur ekki
í för með sér þensluhættu eins og
sumir eru að tala um. Hér erum
við að ræða um framkvæmdir
sem allar standa undir sér sjálfar
með tekjum þegar á fyrisjáanleg-
um framleiðslutíma og hins vegar
erlent áhættufé eins og stærstan
hluta þess fjár sem fer í álverið
sjálft. Það má ekki bera þetta sam-
an við útgjöld til æskilegra opin-
berra framkvæmda, sem í sjálfu
sér eru mjög eftirsóknarverðar,
eins og gerð jarðganga og vegabót
víða um land sem menn vilja
gjarnan sjá. Þau eru í raun og veru
ráðstöfun á okkar eigin aflafé sem
ekki endurheimtist fyrr en á mjög
löngum tíma og sumt eru neyslu-
útgjöld en ekki til þess fallin að
auka framleiðslugetu og framtíð-
artekjur þjóðarinnar.
Þetta tvennt má ekki bera sam-
an. Þess vegna verðum við aö
freista þess að gefa þessum fram-
leiðsluframkvæmdum svigrúm og
ég held að við höfum til þess all-
gott tækifæri nú þegar betra jafn-
vægi er í þjóöarbúskapnum en
verið hefur um margra ára skeið.
Að fara skipulega í þessar fram-
kvæmdir og efla atvinnu á næstu
árum fyrst við framkvæmdirnar
og síðar við framleiðsluna. Við
stöndum nú á þeim tímamótum að
við þurfum að búa íslenska þjóð-
arbúið undir næsta áratug, Viö
þurfum að efla undirstööur vel-
ferðarríkis á íslandi.
Næsti áratugur er það sem kalla
má aðfangaáratugur aldamót-
anna og við þurfum að leggja
traustar undirstöður að íslenskum
þjóðarbúskap á þessum árum og
tryggja íslenskum atvinnuvegum
heilnæmt efnahagslegt andrúms-
loít. Við erum nokkuð vel í stakk
búin til þess aö gera þetta núna.
Við höfum tryggt frið á vinnu-
markaðnum langt fram á næsta ár,
verðbólgan er bráðum að komast
á sama stig og í nágrannalöndun-
um. Þaö er gott jafnvægi í efna-
hagsmálum og ytri skilyrði þjóð-
arbúsins fara hægt batnandi.
Löngu hléi lokið
Nú eru líkur á því að hinu langa