Alþýðublaðið - 17.03.1990, Page 9

Laugardagur 17. mars 1990
9
hléi í uppbyggingu orkufrekrar
stóriðju verði lokið og við getum
skotið nýjum og sterkum stoðum
undir þjóðarbúið. Það er unnið að
umbótum á fjármagnsmarkaðn-
um og þær umbætur sem þegar
hafa verið framkvæmdar búa okk-
ur undir framtíð sem byggist á
auknum samskiptum við önnur
Evrópuríki. Það er því miklu bjart-
ara framundan en verið hefur um
árabil. Þessi ánægjulegu tíðindi
um staðfestingu vilja til að Ijúka
samningum um byggingu álvers
er eitt af því sem eykur manni
bjartsýni, eykur manni vonir um
betri framtíð og það eru horfur
sem menn eiga ekki að spilla með
óþörfum hrepparíg. Því hvar sem
álverið rís mun það gagnast öllum
landsmönnum.
Hvað mun vœntanlegl álver
fœra Islendingum í gjaldeyristekj-
ur?
Það er að sjálfsögðu háð því
langtíma álverði sem menn miða
við. En samkvæmt mjög lauslegu
mati, ætti það að vera svona 20
milljarðar íslenskra króna á ári
brúttó. Ef þetta er borið saman við
líklegar vöruútflutningstekjur á
þessu ári, 90 milljarða, þá er þetta
svona 22—23% viðbót.
80.000 á hvert mannsbarn
Ef af þessum framkvæmdum og
framleiðslu verður þá felur það í
sér l'/2% hagvöxt á ári aukalega
fyrir utan það sem annars gæti
gerst næstu fjögur, fimm ár. Það er
þá hlutur sem stendur með okkur
og tekj'urnar verða þá orðnar 6%
hærri eftir að í þetta hefur verið
ráðist. Það er mikið fé. Það eru
kannski 20 milljarðar, það er að
segja um 80.000 kr. á hvert manns-
barn. Hér eru alveg geysilegar
summur á ferðinni. Til að gefa
hugmynd um hversu mikilvægt er
að í þetta verði ráðist þá stappar
nærri þegar verðið á álinu er í
góðu meðallagi þá sé eitt tonn af
áli jafn mikils virði sem innlegg í
þjóðarbúið og eitt tonn af þorski.
Eg vil ekki draga þessa samlík-
ingu allt of langt en hún gefur hug-
mynd um hversu mikilvægt það er
fyrir okkur á þeim tíma sem við
þurfum að draga úr sókn okkar í
fiskistofnana, að nýta þessa aðra
höfuðauðlind landsins, orkulind-
irnar, til þess að breyta þeim í tekj-
ur fyrir allan almenning, til þess
að við getum gert ísland enn betra
land og byggilegra en það er í dag
og lialdið okkar hlut í samkeppni
þjóðanna. Það er að sjálfsögðu
markmiðið með allri þjóðmála-
starfsemi á Islandi að gera þetta
land samkeppinshæft í samkeppni
þjóðanna.
Nú hefur þú tekið virkan þátt í
pólitík í þrjú ár, fórst á þing og
varðst ráöherra. Ertu sáttur við
þann framgang sem þín mál hafa
hlotið á þessum tíma?
Eg er ekki ósáttur við það sem
Alþýðuflokkurinn hefur fengið
áorkað þann tíma sem hann hefur
verið í stjórn, frá miðju ári 1987 og
vel sáttur við þann árangur sem
náðst hefur í þeim ráðuneytum
sem mér hefur verið falið að fara
með fyrir flokksins hönd. í þessu
felst að sjálfsögðu ekki að maður
vildi ekki hafa gert enn meira,
þvert á móti, þaö vildi ég gjarnan.
Ég er ánægður með það að hafa
komiö fram máli eins og aðskiln-
aði dómsvalds og framkvæmda-
valds, ég er ánægður með það aö
stöðnunin í íslensku bankakerfi
skuli rofin og umræðan um að
sameina bankana sem staðið hef-
ur áratugum saman skuli loksins,
loksins hafa leitt til þess að hér
fækkar bönkunum úr sjö í þrjá á
þeim tíma sem ég fer meö banka-
málin.
Bankasameiningin er kannski
lykillinn að aðlögun íslenskra
lána- og fjármálastofnana að nýj-
um aðstæðum í Evrópu. Ég er von-
góður um það aö það takist á
þessu ári aö ná samningum um
nýtt álver. Þetta eru allt geysi mik-
ilsverðir áfangar á þeirri leið sem
við í Alþýðuflokknum mörkuðum
fyrir síðustu kosningar. Ég get ver-
ið þakklátur fyrir það að hafa
fengið að taka þátt í því. En það
eru geysilega mörg verkefni fram-
undan og kannski er það stærst að
tryggja farsællega tengslin við
þær miklu breytingar sem eru aö
veröa í Evrópu.
Róiö á evrópskt úthaf
Við þurfum að koma okkar ár
vel fyrir borð áður en við leggjum
í róðurinn út á þetta evrópska út-
haf. Viö erum nokkuð vel í stakk
búin að gera þaö og ég tel það
markverðan árangur að það skuli
hafa tekist að ná þolanlegu jafn-
vægi í efnahagsmálum eftir þá erf-
iðleika sem steðjuðu að árin 1987,
1988 og 1989. Nú fara ytri skilyrði
þjóðarbúsins batnadi og það verð-
ur ekki nógsamlega lögð á það
áhersla hversu mikilvægt er að
menn varðveiti þennan góða ár-
angur sem að náðst hefur.
Það er líka mjög mikilvægt að
samstarf við verkalýðshreyfing-
una haldist jafn gott eins það hefur
verið í reynd á undanförnu mán-
uðum því að hinn hagstæði árang-
ur í efnahagsmálum að undan-
förnu er ekki síst því að þakka að
það hafa náðst raunhæfir, raunsæ-
ir, skynsamlegir kjarasamningar.
Ég tel að við höfum nú betri mögu-
leika en áður að missa ekki tökin
á uppsveiflunni m.a. vegna þess
að nú hafa verið geröir kjarasamn-
ingar sem gilda fram yfir kosning-
ar i apríl á næsta ári. Okkur hefur
oft orðið illa fótaskortur við slíkar
aöstæður og ég minni á aðdrag-
anda kosninganna árið 1987 þeg-
ar stjórnvöld misstu tökin á upp-
sveiflunni. Það ætti að vera miklu
minni hætta á að sú sorgarsaga
endurtaki sig, ekki síst vegna
kjarasamninganna sem ég nefndi.
En auövitað er stjórnmálsstarf
samstarf. Þaö liggur í hlutarins
eðli að menn starfi saman innan
þingflokka og á milli þingflokka í
samsteypustjórnum. Það er margt
sem menn vildu að gengi hraðar
fram en eftir atvikum tel ég að við
Alþýðuflokksmenn getum allvel
við unað og ég bendi á marga
góða hluti sem samráðherrrar
mínir úr Alþýðuflokknum hafa
fengiö áorkað; Jón Baldvin á sín-
um tíma sem fjármálaráðherra
með uppstokkun á skattakerfi,
staðgreiöslukerfið, virðisauka-
skattinn, allt umdeild mál en mjög
mikilvæg og gagnleg og í raun og
veru framfaramál þegar á allt er
litiö.
Á sviði félagsmálaráðherra, Jó-
hönnu Sigurðardóttur, má nefna
umbætur í húsnæðismálum með
kaupleiguíbúðarkerfinu og hús-
bréfafjármögnun fyrir þá sem eru
að koma sér upp þaki yfir höfuðið.
í vændum er ný löggjöf um félags-
lega íbúðarhúsnæðið og um fé-
lagslega þjónustu sveitarfélaga.
Þetta sýnir svo að ekki verður um
villst að Alþýðuflokkurinn hefur
ekki verið til einskis í stjórn þessi
bráðum þrjú ár.
Nú tala menn gjarnan á tyllidög-
um um frjálst athafnalíf og ábyrg-
an einkarekstur. Nú í vikunni hafa
verið til umfjöllunar á Alþingi,
mál sem snúa að afskiptum ríkis-
valdsins á þessum sviðum eins og
ríkisábyrgðir í fiskeldi, fyrirgreiðsl-
ur til loðdýrabœnda og að ríkið
tryggi einokunaraðstöðu samtaka
á útflutningi fiskafurða. Telur þú
þessi ríkisafskipti heppileg?
Látum ekki skeika sköpuöu
Það er náttúrlega einkenni nú-
tíma jafnaöarstefnu að treysta sem
mest á valddreifingu og verð-
myndum á frjálsum markaði til
þess að leysa viðfangsefni efna-
hagslífsins. Með því er alls ekki
sagt að við viljum bara láta skeika
að sköpuðu um framvindu efna-
hagsmála. Þvert á móti er það
okkar skoðun að ríkið þurfi að
leggja hönd á plóg til þess að
skapa hæfilegt umhverfi og stöð-
ugar leikreglur, þannig að sann-
girni og skynsemi sé gætt í efna-
hagsmálum en með sem almenn-
ustum hætti. Viö vinnum gegn
hvers konar sérhagsmunagæslu
og sérrréttindum sem oft er ein-
kenni einokunnarþjóðfélaga.
Við höfum ekki breytt öllu því
sem við vildum breyta á þessu
þesu sviði. Þetta er bara annar
þátturinn í okkar þjóömálastefnu,
hinn er efling velferðarríkisins og
félagslegra sjónarmiða til þess að
gæta hlutar þeirra sem standa
höllum fæti í þjóðfélaginu og
tryggja öruggt og farsælt umhverfi
fyrir uppvaxandi kynslóðir, til
þess að standa fyrir menningar-
starfsemi og vísindum og rann-
sóknum í þjóðfélaginu sem annars
yrði ekki næganlega sinnt ef
markaðurinn einn réði ferð. Síðast
en ekki síst er það svo nýting tak-
markaðra sameiginlegra auðlinda
þjóðarinnar, bæði til lands og sjáv-
ar, þar sem ríkið hefur mikilvægu
hlutverki að gegna. Þar eru mikil
verkefni framundan þar sem Al-
þýðuflokkurinn hefur enn ekki
fengið framgegnt sínum stefnu-
málum.
Þjóönýting andskotans
Dæmin sem þú nefndir um það
að ríkið sé að taka á sig áhættuna
í atvinnurekstrinum og hirða töp-
in sem sumir hafa nú kallað þjóð-
nýtingu andskotans, þá eru þetta
ekki dæmi sem við hrósum okkur
af. Hér er um það að tefla að koma
í veg fyrir mannlega harmleiki og
vandræði fjölda manna og fjöl-
skyldna.
Við þurfum hins vegar að koma
okkur út úr þessum ríkisábyrgð-
um á atvinnurekstri sem er rekinn
fyrir eigin reikning þegar að vel
árar. Eg bendi á það að ég hef á
mínu starfsviði létt ábyrgðum af
rikinu með því aö selja banka sem
var í eigu rikisins, Utvegsbank-
ann, til þess að efla nýjan einka-
banka sem er rekinn á eigin
ábyrgð. Ég bendi á að hlutafélög á
vegum iðnarráðuneytisins, Ríkis-
prentsmiðjunni og Sementsverk-
smiðjunni, veröur breytt í hlutafé-
lög. Það er í samræmi við þá skoð-
un okkar að ríkið eigi ekki að vas-
ast í atvinnurekstri sem einkaaðil-
ar eða samtök þeirra, samvinnufé-
lög eöa hlutafélög, geta betur
sinnt.
Ríkiö á aö einbeita sér að sínu
sanna hlutverki, að gæta velferðar
þegnanna í sameiginlegum mál-
um. Þannig aö ég tel nú þessi
dæmi sem þú nefnir svona frekar
undantekningar en reglu. En auð-
vitað þurfum við að vera þarna á
varöbergi. Þarna komum við hins
vegar aö þeim málatniðlunum
sem óhjákvæmilegar eru í sam-
steypustjórnum og við þurfum
náttúrlega að reyna að tefla fram
okkar sjónarmiðum í þeim en það
verður aldrei gert að vilja eins
þegar fjórir eða fimm aðilar starfa
saman í ríkisstjórn eins og nú hátt-
ar.