Alþýðublaðið - 21.06.1989, Page 4

4
Miðvikudagur 21. júní 1989
Greinargerð Seðlabankans vegna vaxtalcekkunar:
Verulega getur dregið úr verðbólgu
Jafnvœgi á lánsfjármarkaði eykst — Sam-
ræmi í greiðslustöðu ríkissjóðs — Skipti-
kjör verði lögð niður — Dregið hefur úr
verðtryggðum lánum innlánsstofnana.
Þann 10. júní síöastliðinn ritaði
Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
herra Seðlabankanum bréf, þar
sem hann óskaði eftir tillögum
varðandi ýmsa þætti vaxtamála.
Verða hér á eftir reifaðar tillögur
og hugmyndir Seðlabankans í
þeim efnum, ásamt hugleiöingum
um ýmsa þætti efnahags- og pen-
ingamála, sem miklu máli skipta
varðandi þróun vaxta. Ríkis-
stjórnin ákvað á grundvelli þess-
arar greinargerðar bankans að á
næstu vikum yrði stefnt að
1-1,25% lækkun raunvaxta og var
það tilkynnt sem liöur í aðgerðum
til að tryggja forsendur nýgerðra
kjarasamninga. Greinargerðin fcr
hér á eftir:
Ótvírætt er, að jafnvægi á láns-
fjármarkaðnum hefur l'arið veru-
raunvextir tækju að lækka á nýj-
an leik, og hefursú þróun reyndar
átt sér stað jafnt og þétt allt frá
haustmánuðum 1988. Nemur
raunvaxtalækkunin yfirleitt í
kringum 2% á þessu timabili, en
er þó mun meiri á ýmsum hlutum
markaðsins, þar sem vextir voru
áður hæstir t.d. hjá verðbréfa-
sjóðum. Síðustu vaxtaupplýsing-
ar benda eindregið til þess, að
þessi hjöðnun vaxta muni enn
halda áfram fyrir áhrif breyttra
markaðsskilyrða.
Sé hins vegar litið á þróun raun-
vaxta af óverðtryggðum lánum
verður annað upp á teningnum.
Vegna mjög breytilegrar verð-
bólgu undanfarna 12 mánuði hef-
ur reynst mjög erfitt að tryggja
samstíga þróun nafnvaxta og
„Ótvírœtt er, að jafnvœgi á lánsfjár-
markaðnum hefur farið verulega batn-
andi á undanförnum tveimur ársfjórð-
ungum. “
lega batnandi á undanförnum
tveimur ársfjórðungunt. Sam-
kvæmt bráðabirgðatölum var út-
lánaaukning bankakerfisins að
meðaltali aðeins 6,1% á fyrstu
fimm mánuðum þessa árs, en á
sama tíma hækkuðu heildarinn-
lán um 6,7%. Hefur því bæði
dregið úr útlánaaukningu og pen-
ingaþenslu. Einnig bera lækkandi
vextir á lánsfjármarkaðnum utan
bankakerfisins vitni um minnk-
andi þenslu.
Tölur um greiðslustöðu ríkis-
sjóðs benda einnig til þess, að rík-
isfjármálin hafi fram til loka maí-
mánaðar verið i góðu samræmi
við markmið fjárlaga. Jafnframt
hefur tekist að fjármagna veru-
legan hluta af skammtímafjár-
þörf ríkissjóðs með sölu ríkis-
víxla, einkum til innlánsstofnana.
Þrátt fyrir þessa hagstæðu þró-
un eru ýmis hættumerki fram-
undan. Horfur eru á verulegum
halla á rekstri ríkissjóðs á síðara
helmingi ársins og spariskírteina-
sala hefur til þessa verið mun
minni en að var stefnt. Einnig
gæti of rúm lausafjárstaða inn-
lánsstofnana leitt til aukinna út-
lána, ef ekkert er að gert. Að öll-
um þessum atriðum verður að
hyggja. ef tryggja á áframhald-
andi stöðugleika í peningamálum.
Vextir og verðbólga___________
Hinir tiltölulega háu raunvext-
ir, sem verið hafa á lánsfjármark-
aðnum hér á landi undanfarið
hálft annað ár hafa átt meginþátt
í því að tryggja batnandi jafnvægi
á lánsfjármarkaðnum. Jafnframt
hafa skapast skilyrði til þess, að
verðbólgu. Þannig urðu raunvext-
ir óverðtryggðra lána mjög háir á
síðasta ársfjórðungi í fyrra, þar
sem vaxtalækkanir urðu yfirleitt á
eftir minnkun verðbólguhraðans.
Þetta snerist siðan við á fyrsta árs-
fjórðungi þessa árs, þegar verð-
bólguhraðinn jókst skyndilega,
en haldið var aftur af vaxtahækk-
unum. Al'Ieiðingarnar verða
neikvæðir útlánsvextir og þrengri
rekstrarstaða innlánsstofnana. Á
öðrum ársfjórðungi hefur þetta
verið að breytast með hækkun
nafnvaxta, en þó er ólíklegt, að
meðalraunvextir óverðtryggðra
útlána bankanna verði jákvæðir á
fyrra helmingi þessa árs.
Meiri verðbólga og sú óvissa,
sem ríkt hefur á tímabilum und-
anfarna mánuöi vegna kjara-
deilna, hefur að sjálfsögðu haft
truflandi áhrif á vaxtaþróun og
þrýst nafnvöxtum upp á við.
Þannig er t.d. útlit fyrir, að árs-
hraði hækkunar lánskjaravísitölu
verði 26,9% mánuðina apríl-júní,
sem er skýring á þeim háu nafn-
vöxtum, sem enn ríkja. Nú er hins
vegar útlit fyrir það, að verulega
geti dregið úr verðbólguhraðan-
um á næstu mánuðum, sem ætti
að gefa tækifæri til samsvarandi
breytinga á nafnvöxtum.
Vaxtabreytingar á____________
næstunni_____________________
í samræmi við það, sem að
framan hefur verið rakið um þró-
un peningamarkaðsins er það
skoðun Seðlabankans, að skilyrði
séu nú til þess að lækka raunvesti
af verðtryggðum útlánum bank-
anna að jafnaði um 1-1,25%.
„Tölur um greiðslustöðu ríkissjóðs
benda einnig til þess, að ríkisfjármálin
hafi fram til loka maímánaðar verið í
góðu samrœmi við markmið fjárlaga. “
„Skyndilegar og stórvægilegar breyt-
ingar geta skapað vantrú hjá innláns-
stofnunum, sem hœglega getur breiðst
út og valdið miklum usla á peninga-
markaði. “
Stefnt verði að því, að þessum
breytingum verði komið í fram-
kvæmd á tveimur næstu vaxta-
breytingadögum, þ.e.a.s. 21. júní
og 1. júlí. Með þeim helst sam-
ræmi við vexti á spariskírteinum
ríkissjóðs, sem lækka i byrjun
júlímánaðar. Jafnframt verði á
næstu mánuðum tryggt, að nafn-
vextir innlánsstofnana fylgi lækk-
andi verðbólgustigi niður á við,
þannig að raunvextir verðtryggðra
og óverðtryggðra eigna og skulda
innlánsstofnana haldist í sem
bestu jafnvægi.
Bankastjórrlin hefur þegar haf-
ið viðræður við innlánsstofnanir
um þessa vaxtaþróun, og telur
hún æskilegast, að henni verði
náð frant með samkomulagi, svo
að ekki glatist með öllu sá sveigj-
anleiki í vaxtaákvörðunum, sem
náðst hefur á undanförnum ár-
um. Er að því stefnt, að skýrar lín-
ur fáist í þessum efnum fyrir lok
næstu viku.
SRiptikjör____________________
Á fundi Seðlabankans með inn-
lánsstofnunum 5. júní sl. var fjall-
að um vandamál, sem stafa af
skiptikjörum. Var þá ákveðið að
mynda vinnuhóp sem fjallar nú
um málið. Stefnt er að því að nið-
urstaða fáist í málinu í næstu
viku, svo að ákvörðun liggi fyrir
tímanlega fyrir næstu mánaða-
mót.
Seðlabankinn telur að leggja
beri niður þessa tegund reikninga.
Á hinn bóginn er ljóst að miklir
hagsmunir eru í húfi því mikið fé
er nú á þessum reikningum.
Skyndilegar og stórvægilegar
breytingar geta skapað vantrú hjá
innlánsstofnunum, sem hæglega
getur breiðst út og valdið miklum
usla á peningamarkaði. Brýnt er
að reynt verði eftir megni að forð-
ast áföll af þessum toga.
Lágmarkslánstimi____________
verðtryggðra lána___________
Ekki er tímabært að gera til-
lögur um lengingu á lágmarks-
lánstíma verðtryggðra lána á með-
an unnið er að tillögum um skipti-
kjör. Núgildandi reglur hafa þeg-
ar dregið úr verðtryggðum lánum
innlánsstofnana. Benda má á, að
lenging lánstímans er ekki líkleg
til að vera lánþegum í hag. Vextir
óverðtryggðra lána yrðu hærri en
ella vegna óvissu um verðbólgu,
en auk þess er greiðslubyrði lána á
fyrstu gjalddögum þyngri á
óverðtryggðum lánum en verð-
tryggðum.