Alþýðublaðið - 28.02.1991, Qupperneq 5

Fimmtudagur 28. febrúar 1991
5
Húsnœdismálin off Byggingarsjóður ríkisins:
A lexanders-kerfið
verði lagt niður
Húsnæðiskerfið hefur verið að breytast allveru-
lega ó siðustu árum. Reyndar má segja að það hafi
tekið stakkaskiptum. Það skiptist nú i tvo meginfar-
vegi, almenna kerfið og félagslega kerfið. Almenna
kerfið byggist á svokölluðu húsbréfakerfi en innan
félagslega kerfisins er að finna nokkur form, leigu-
ibúðir, kaupleiguibúðir og eignaribúðir.
TRYGGVI HARÐARSON SKRIFAR
Húsnæðismálin eru kominn í fokhelt ástand og vel það eftir þær breyt-
ingar sem Jóhanna Sigurðardóttir félagsmálaráðherra hefur staðið fyrir.
Menn geta síðan skemmt sér við að rífast um hvernig hinum endanlega
frágangi verður háttað.
Mikið hefur verið rætt og ritað
um húsnæðismálin á síðustu ár-
um. Almenningur virðist hafa átt
erfitt með að átta sig á um hvað
einstakir þættir þeirra snúast eða
hvert er verið að fara. Þótt vissu-
lega megi segja að húsnæðismálin
hafi verið að færast í skynsamlegt
óg nútímalegt form hefur það
engu að síður mátt sæta harðri
gagnrýni. Hluti af henni verður að
flokka sem pólitískt argaþras.
Jóhanna og Alexander
— andstæðir pólar___________
Umræðan hefur mikið snúist
um að húsnæðiskerfi sé allt í
ólestri, komið í þrot, gjaldþrota og
botnlaust fen. Um það eru flestir
sammála þótt um allt annað séu
menn ósammála sem þessum
hlutum tilheyra. Húsnæðiskerfið
stefnir vissulega í gjaldþrot að
óbreyttu. Um það eru andstæðir
pólar í húsnæðismálum sammála
sem endurspeglast í Jóhönnu Sig-
urðardóttur félagsmálaráðherra
og Alexander Stefánssyni, fyrr-
verandi félagsmálaráðherra. En
um hvað eru menn þá ósammála?
Árið 1986 var komið á fót hús-
næðislánakerfi undir forystu þá-
verandi félagsmálaráðherra, Al-
exanders Stefánssonar, í ágætri
samvinnu við aðila vinnumarkað-
arins. Jóhanna Sigurðardóttir
gagnrýndi það kerfi harkalega á
sínum tíma og kvað það aldrei
geta gengið upp. Megininntak
gagnrýni hennar var að niður-
greidd húsnæðislán skyldu veitt
öllum án tillits til lánsþarfar, tekna
og eignastöðu.
Á daginn hefur komið að allt
megininntak gagnrýni Jóhönnu
hefur reynst rétt. Strax myndaðist
óhemjumikil eftirspurn eftir þess-
um lánum. Það eitt og sér að fá lán
var vænleg ávöxtunarleið því auð-
veldlega mátti ávaxta húsnæðis-
lán á um helmingi hærri vöxtum
hjá verðbréfafyrirtækjum, i bönk-
um eða með kaupum á ríkis-
skuldabréfum. Þannig græddu
ýmsir á því að fá lán án þess að
nota þau nokkurn tímann í þágu
íbúðarkaupa.
Hver á að greiða____________
vaxtamismuninn?_____________
Eftirspurn eftir húsnæðislánum
var það mikil að fyrirséð var að sí-
fellt þyrfti hærri framlög úr ríkis-
sjóði til að greiða mismun á inn-
láns og útlánsvöxtum húsnæðis-
lána. A sama tíma og Byggingar-
sjóður ríkisins veitti almenn lán
með 3,5% vöxtum varð hann að
taka að láni fé með um það bil 6%
vöxtum, m.a. af lífeyrissjóðunum.
Slíkur vaxtamunur er fljótur að
framkalla óheyrilega þörf fyrir ut-
anaðkomandi fjármagn.
Það má til sanns vegar færa að
það er ákaflega fallega hugsað að
veita öllum landsmönnum niður-
greidd lán. Eftir stendur hins veg-
ar hver á að greiða vaxtamismun-
inn? Vart er nokkur aðili tilbúinn
til þess nema ef vera skyldi ríkið.
Það myndi hins vegar kalla á milij-
arða eða tugmilljarða króna milli-
færsiu úr einum vasa í annan hjá
sömu einstaklingunum. Það muni
kalla á meiri skattheimtu sem
leggðist á þá hina sömu og slík lán
fengju.
Auðvitað má hugsa sér að það
verði hlutverk ríkisins að sjá öllum
fyrir ókeypis húsnæði og ríkið
rukki þegnana fyrir slíkt í gegnum
skattakerfið. Það væri í anda þess
hagkerfis sem ríkt hefur í áður
svokölluðum Austantjaldsríkjum
og beðið hefur algert skipbrot, þ.e.
kommúnismans. Raunar má telja
fullvíst að slíkt kerfi á sér formæl-
endur fáa hér á landi.
Alexanders-kertfið____________
sjáltfdaut*___________________
Það má segja að húsnæðislána-
kerfi Alexanders frá árinu 1986 sé
sjálfdautt. Endanlegan dauðadóm
yfir því kerfi kvað upp Ríkisendur-
skoðun í skýrslu sinni um bygging-
arsjóðina. Niðurstaðan var sú að
kerfið gengi ekki upp og að
óbreyttu stefndi Byggingarsjóður
ríkisins í gjaldþrot nema ríkisfram-
lög til sjóðsins næmu tugum millj-
arða króna. Þetta mátti hverjum
manni ljóst vera vegna þess vaxta-
munar sem viðgekkst í kerfinu frá
árin 1986 og gilti fyrir alla.
Einstaka illa gerðir stjórnmála-
menn og vankunnartdi frétta-
menn gerðu að því skóna að hér
væri við að fást vanda sem væri
tilkominn vegna þeirra breytinga
sem Jóhanna Sigurðardóttir hafði
gert eða var að gera á húsnæðis-
lánakerfinu. Slíkt er fjarstæða.
Húsbréfakerfið er t.d. tilkomið til
að vinda ofan af þeirri vitleysu
sem komin var í gang, sem stefndi
bæði byggingarsjóðunum og ríkis-
sjóði í gjaldþrot.
Það þarf ekki að koma á óvart
að „hagspekingar" í pólitík, sem
vanist hafa milljarða austri í von-
lausa atvinnustarfsemi, sjái ekki
ofsjónum yfir einhverjum millj-
örðum til húsnæðismála. Engu að
síður verða menn aðeins að hug-
leiða hvað er skynsamlegt og
hvað er réttlátt.
Tillit tekið tll______________
tekna og eigna________________
Félagslega húsnæðislánakerfið
gerir ráð fyrir niðurgreiddum
vöxtum til lántakenda ólíkt hús-
bréfakerfinu. Þar er tekið tillit til
þarfa fólks fyrir stuðning til að
komast yfir eða eignast húsnæði.
Þar er tekið tillit til tekna og eigna
fólks og jafnsjálfsagðs hlutar eins
og hvort viðkomandi eigi íbúð fyr-
ir. Því var ekki að heilsa í Alexand-
ers-kerfinu frá 1986 og er þar því
reginmunur á.
Þá geta menn haft á því skoðan-
ir hvort ríkið eigi yfirleitt að skipta
sér af því hvort almenningur í
þessu landi geti eignast eða kom-
ist yfir öruggt húsnæði. Almennt
virðast menn þó sammála um
stuðning ríkisvaldsins til þess að
sem flestir geti eignast húsnæði
auk þess sem það hefur verið í
verkahring sveitarfélaganna að
aðstoða þá sem ekki geta aflað sér
húsnæðis af eigin rammleik.
Deilur um húsnæðismálin nú
snúast því fyrst og fremst um
hvernig á að standa að stuðningi
við þá sem vilja eignast eigið íbúð-
arhúsnæði og hversu víðtækur sá
stuðningur á að vera. Auk þess
hafa verið á lofti tillögur um að
þeir sem leigja eigi einnig rétt á
opinberum stuðningi við öflun
íbúðarhúsnæðis ekki síður en þeir
sem kaupa.
Lögð til lokun
kertfisins tfrá 1986___________
í gær lagði Jóhanna Sigurðar-
dóttir félagsmálaráðherra fram
frumvarp um breytingar á lögum
um Húsnæðisstofnun ríkisins. Þar
er gert ráð fyrir að hætt verði að
taka á móti umsóknum sam-
kvæmt Alexanders-kerfinu frá
1986. í athugasemdum með frum-
varpinu er vitnað í niðurstöður
ráðherranefndar, sem í sátu auk
Jóhönnu, Guðmundur Bjarnason
heilbrigðis- og tryggingamálaráð-
herra, Júlíus Sólnes umhverfisráð-
herra og Steingrímur J. Sigfússon
landbúnaðar- og samgönguráð-
herra, þar sem segir: ,,Að óbreyttu
stefnir í að Byggingarsjóður ríkis-
ins verði gjaldþrota eftir rúman
áratug." Síðan bendir nefndin á
eftirfarandi að til að snúa þróun-
inni við: „Hætt verði að taka við
umsóknum um lán úr lánakerfinu
frá 1986 og flutt um það frumvarp
á yfirstandandi þingi."
í frumvarpi félagsmálaráðherra
sem byggist á niðurstöðum ráð-
herranefndarinnar er jafnframt
gert ráð fyrir að þeir sem bíða í
biðröð kerfisins frá 1986 geti stað-
fest umsóknir sínar og fái þá af-
greiðslu á næstu þremur árum og
vextir verði 5% í stað 4,5% eins og
verið hefur. Þá er gert ráð fyrir að
lán sem veitt voru eftir 1. júlí 1984
beri 5% vexti 10 árum eftir stofn-
dag láns.
Tæknilegir og_________________
pólitfiskir örðugleikar
Það hefur ekki gengið þrauta-
laust að koma á fót hér viðunandi
húsnæðiskerfi. Þær breytingar
sem Jóhanna Sigurðardóttir hefur
barist fyrir eru allar í þá átt. Eðli-
legt er að þegar um nýja löggjöf er
að ræða og nýjar leiðir eru farnar
þurfi að gera einhverjar breyting-
ar og betrumbætur í Ijósi reynsl-
unnar. Tæknilegir örðugleikar
hafa verið hverfandi í húsbréfa-
kerfinu og í nýja félagslega hús-
næðiskerfinu. Þá má alltaf laga.
Pólitískir örðugleikar hafa hins
vegar reynst öllu meiri. Jóhönnu
hefur reynst erfitt að ná fram þeim
breytingum sem hún og ráðgjafar
hennar í húsnæðismálum hafa tal-
ið nauðsynlegar. Því hefur hún
þurft að þoka málum í gegn skref
fyrir skref í samkomulagi við
ýmsa á Alþingi. Stjórnarþing-
menn hafa ekki staðið einhuga að
baki henni og ber að sjálfsögðu
hæst andstöðu Alexanders Stef-
ánssonar, fyrrverandi félagsmála-
ráðherra.
Það þarf því ekki að koma á
óvart þótt Jóhanna sé að bera
fram frumvörp sem viðbót við það
sem þegar hefur verið samþykkt í
húsnæðismálum. Reyndar tala
sumir um breytingar þær sem Jó-
hanna hefur staðið fyrir sem
„bútafrumvarpið". Engu að síður
ber flestum, sem til húsnæðismála
þekkja, saman um að þær breyt-
ingar sem gerðar hafa verið á hús-
næðiskerfinu séu af hinu góða og
ýmsar þeirra reyndar bráðnauð-
synlegar. Menn geta svo endalaust
fundið sér ástæðu til að þrasa um
einstaka þætti og ýmis smáatriði
sem minna máli skipta. Eftir
stendur að húsnæðismálin eru á
réttri leið.
Mat sérfræðinga í
flugheiminum
VERÐMÆTI
FLUGFLOTA
FLUGLEIBA
HRAPAR

fUþan&veittasi
-smekkkonur segja slna skoðun
Yfirlæknir
í skurðlækningum á
Landspítalanum
SÁ HÆFASTI
-barþjónar svara því
Hverjir eru gallar
Davíðs og
Þorsteins og
hverjir eru kostir
þeirra?
-sjálfstæðismenn svara því
PRESSAN
ps. Reimar frændi er í
PRESSUNNI