Alþýðublaðið - 12.03.1991, Qupperneq 3

Alþýðuflokkurinn
3 ?
Jón Balduin Hannibalsson formaöur Alþýduflokksins
Afmæliskveöja
i
ALÞÝÐUFLOKKURINN - JAFN-
AÐARMANNAFLOKKUR ÍSLANDS
er sproti á meiði hinnar alþjóðlegu
hreyfingu lýðræðisjafnaðarmanna..
Hún er fjölmennasta og öflugasta
stjórnmálahreyfing í heiminum í
dag. Á seinasta hálfum öðrum ára-
tug hefur alþjóðahreyfingu jafnað-
armanna vaxið ásmegin í löndum
þriðja heimsins. Hinum afskiptu og
kúguðu þegnum þróunarlandanna
er að verða það æ Ijósara að kúgun-
arkerfi kommúnismans er ekki
svarið við ardráni kapítalismans;
að sósíalismi án lýdrœðis er öfug-
mæli; að jöfnun lífsgœðanna verður
að haldast í hendur við frelsi ein-
staklingsins til orðs og athafna; að
hugmyndir lýðræðisjafnaðarmanna
um blandað hagfcer/i'einkaframtaks
og opinberrar leiðsagnar er sú leið,
sem gefur fyrirheit um útrýmingu
fátæktar, jöfnun lífsgæöa og virð-
ingu fyrir mannréttindum.
Við megum og eigum að vera stolt
af því að hafa tilheyrt þessu alþjóð-
lega bræðralagi jafnaðarstefnunnar
í bráðum 70 ár. Hin alþjóðlega
hreyfing lýðræðisjafnaðarmanna er
með sanni friðarhreyfing okkar
tíma. Jafnaðarmenn hafa hvarvetna
í starfi sínu hafnað valdbeitingu í
samskiptum þjóða og einstaklinga.
Lýðræðið sjálft er okkar pólitíska
aðferð. Stefna okkar er mannúdar-
stefna. Saga okkar er saga þraut-
seigju og seiglu hins óbreytta manns
í baráttu gegn öflum ofbeldis og
kúgunar — fyrir mannréttindum og
mannlegri reisn.
Þess vegna erum við stolt af þvi að
vera jafnaðarmenn.
II
HVERNIG væri umhorfs í íslensku
þjóðfélagi nú, ef hugmynda og
starfa íslenskra jafnaðarmanna sæi
hvergi stað? Imyndum okkur að
hugmyridir lýðræðisjafnaðarmanna
um pó(litískt lýðræði, jöfnun hinna
efnalegu gæða og félagsleg mann-
réttindi einstaklingsins hefðu aldrei
náð að festa rætur með okkar þjóð.
ímyndum okkur að Alþýðuflokkur-
inn hefði ekki verið til þessi 75 ár.
Og árangurs af starfi hans hvergi
gætt. Hvernig vœri þá umhorfs i ís-
lensku þjóðfélagi?
Spurningin ein út af fyrir sig er
nóg til þess, að hver og einn geti
skynjað á augabrágði, að Alþýðu-
flotykurinn og verkalýðshreyfingin
hafp í krafti hugmynda sinna og
starfs, umbreytt þessu þjódfélagi.
Vitur maður mælti forðum að væri
Guð ekki til væri manninum það
sáluhálparatriði að finna hann upp.
Eins er það að hefði Alþýðuflokkur-
inn ekki verið til, hefði það verið
vinnandi fólki á íslandi lífsnauðsyn
að finna hann upp.
III
HVER er sérstaða okkar lýðræðis-
jafnaðarmanna í litrófi íslenskra
stjórnmála?
Við þurfum ekki að velkjast i vafa
um, hver er munurinn á stefnu okk-
ar jafnaðarmanna annars vegar og
málsvara markadshyggju og mið-
stýringar hins vegar.
Ágreiningur okkar við trúboða
frjálshyggjunnar er ekki um ágæti
einkaframtaks og samkeppni á
markaði. Sagan sýnir að Sjálfstæðis-
flokkurinn styður hvortugt heils
hugar, þegar liann fer með völd.
Sagan staðfestir líka spakmæli höf-
undar markaðshyggjunnar, Adams
Smiths, þegar liann sagði: ,,At-
vinnurekendur setjast ógjarnan svo
að spjalli yfir kaffibolla, að talið snú-
ist ekki upp í samsœri gegn neytend-
um'.'
Það er einmitt meginhlutverk rík-
isvaldsins, fyrir utan það að stuðla
að jafnari eigna- og tekjuskiptingu
en markaðurinn skilar, að neyða at-
vinnurekendur til samkeppni og
tryggja þannig lægra verð og lægri
framleiðslukostnað, neytendum í
hag. Jafnaðarmenn vilja því ekki út-
rýma hagnaðarvoninni heldur
beisla hana í almannaþágu.
Aðalágreiningsefnin eru því þessi:
Jafnaðarmenn vilja beita samtaka-
mætti fólks og lýðræðislega fengnu
valdi Alþingis, ríkisstjórna og sveit-
arstjórna til þess að koma í veg fyrir
þá misskiptingu auðs og tekna sem
hlýst af óheftum markaðsbúskap, fái
hann að hafa sinn gang, samkvæmt
kokkabókum markaðshyggjunnar.
Við höfum lært það af reynslunni
að útþenslu ríkisbáknsins eru tak-
mörk sett. En við vitum líka að
óheftur markaðsbúskapur leiðir til
samfélagsgerðar sem er siðferðis-
lega forkastanleg. Þess háttar þjóð-
félög fá ekki staðist. Þau leysast upp
í harðvítugum stéttaátökum, ef ekki
nýtur við fyrirbyggjandi, félagslegra
umbóta — í anda jafnaðarstefnu.
Þess vegna er hugsjónin um frelsi,
jafnrétti og bræðralag enn í fullu
gildi.
Þessi aukna áhersla á athafna-
frelsi einstaklingsins er enn eitt
dæmi um að sígild jafnaðarstefna
getur lagað sig að breyttum viðhorf-
um og vinnubrögðum. Við höfum
lært það af reynslunni að vera ekki
íhaldssamur kerfisflokkur sem boð-
ar sivaxandi ríkisforsjá og miðstýr-
ingu, hvað sem tautar og raular.
Þvert á móti skiljum við, hvar tak-
mörk ríkisvaldsins liggja og viljum
finna nýjar leiðir til að dreifa vald-
inu til smærri eininga, sveitar-
stjórna, samtaka og einstaklinga. Á
þeim breiddargráðum mun viðleitni
okkar á næstu árum liggja til að
fylgja eftir pólitísku lýðræði með
auknu atvinnu- og efnahagslýð-
ræði. Þeir stjórnmálaflokkar sem
halda fast i úrræði gærdagsins eru
íhaldssamir. Hinir sem laga hug-
myndir sínar og vinnubrögð að
breyttum þjóðfélagsveruleika eru
þvert á móti trúir hugsjónum sínum;
þeir eru róttækir í vinnubrögðum
sínum.
IV
í MEIRA EN HÁLFA ÖLD háði
sovéttrúboðið íslenska styrjöld á
hendur okkur jafnaðarmönnum.
Þeir boðuðu formúlusósíalisma
samkvæmt Lenín. í nafni þeirra
hugmynda klufu þeir fylkingar jafn-
aðarmanna oftar en ég hirði að
hefna. Þeir þóttust vera svo bylting-
arsinnaðir að þeir gætu ekki sam-
visku sinnar vegna starfað í sama
flokki og jafnaðarmenn.
En hvernig fór um sjóferð þá? Nú
vitum við öll svarið. Við höfðum á
réttu að standa í þessum illvígu deil-
um. Þeirra hugmyndir reyndust
rangar — og hættulegar. Þær stóð-
ust ekki dóm reynslunnar. Þeim
dómi verður ekki áfrýjað héðan af.
Flokkur okkar varð að vísu fyrir
þungbærum áföllum af þessum sök-
um. Verkalýðshreyfingin sjálf hefur
heldur ekki beðið þess bætur. Þjóð-
félag okkar hefur beðið skaða af.
Hægri öflin hafa staðið sameinuð.
En vegna ítrekaðrar klofningsiðju
hefur andófshreyfingin, mannrétt-
indahreyfing vinnandi fólks, ekki
náð þeim styrk sem þarf til að hafa
í fullu tréAdð sérhagsmunaöfl fjár-
magns og forréttinda.
Vitur maður hefur sagt: Stjórn-
málaflokkur þarf ekki að verða
gamall, þótt hann eldist í árum talið,
m.a. vegna þess að hann getur
gengið í endurnýjun lífdaganna.
Það getur gerst með nýju fólki og
nýjum hugmyndum. En það gerir
enginn sem er hættur að hugsa. Það
gerir enginn sem staðnar í kreddu.
Til þess eru víti kommúnistaflokk-
anna að varast þau. Þess vegna skul-
um við vera alls ósmeyk við nýjar
hugmyndir, við að gagnrýna hið
liðna, læra af mistökum. Því ef við
^kki gerum það þá erum við ófær
um að veita öðrum leiðsögn á
ókomnum tímum.
I upphafi voru Alþýðuflokkurinn
og Alþýðusambandið ein og sama
hreyfingin. Á sama tíma og hægri
öflin náðu að sameinast á íslandi, öf-
ugt við það sem gerðist annars stað-
ar á Norðurlöndum, urðu skamm-
sýnir menn þess valdandi að eining
Alþýðuflokksins og verkalýðshreyf-
ingarinnar var rofin með ófyrirséð-
um illum afleiðingum. Öll var þessi
klofningsiðja byggð á sögulegum
misskilningi.
V
HVER er þá þýðingarmesti lœr-
dómurinn, sem við getum dregið af
þessari sögu? Hann er tvímælalaust
sá að ágreiningur í okkar röðum um
stundarfyrirbæri, eða um ólíkar
leiðir að sameiginlegu marki, má
aldrei verða til þess, að þeir sem
eiga sér sameiginlegar hugsjónir og
sameiginleg markmið láti minni
háttar ágreiningsmál glepja sér sýn
og veiki þannig styrk hreyfingarinn-
ar með óvinafagnaði.
Megi það aldrei verða.
Besta afmælisgjöfin sem við get-
um fært íslensku þjóðinni í tilefni 75
ára afmælis þessarar mannréttinda-
hreyfingar fólksins er að gera veg
Alþýðuflokksins — Jafnaðarmanna-
flokks íslands, sem mestan í kom-
andi kosningum.
Með baráttukveðju.