Alþýðublaðið - 03.05.1994, Blaðsíða 8

8 ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Átökin um flskveiðistjórnunina hafa aidrei verið hatrammari en undanfarið.
Stórútgerðir og trillukarlar, fiskvinnslur sem jafnframt reka útgerð, og flsk-
vinnslur sem engan kvótann eiga, taka nú glímuna við löggjafarsamkomuna. Þá
hefur löggjafarsamkoman sjálf glímt innbyrðis þannig að málin hafa síður en
svo verið einföld til úrlausnar.
Megin orsök allra þessara átaka er vitaskuld hinn naumi þorskkvóti sem nánast er
uppurinn þrátt fyrir að fjórir mánuðir lifi enn af fiskveiðiárinu. Fjölmargir eru búnir
með þorskkvóta sinn og enn fleiri svo langt komnir að þeir reyna að nýta þær naumu
þorskveiðiheimildir sem eftir standa sem aukaafla með öðrum tegundum.
Þorskastríðum er því síður en svo lokið. En í stað þess að landinn lemji á erlendum
þjóðum um réttinn til þess gula hefur vígvöllurinn færst alfarið á heimavöll.
F.r þá ótalin þræta okkar og Norðmanna um ftskveiðar á Smugu- og Svalbarðs-
svæði sem er efnilegur afleggjari í átök um veiðirétt.
Fleira fískur en þorskur
Á örfáum árum hefur veiði fiskiskipaflotans breyst verulega hvað aflasamsetningu
varðar. Útgerðir hafa gert margvíslegar tilraunir með veiðar á tegundum sem lítið eða
ekkert hafa verið nýttar hingað til.
Hæst bera þar veiðar á úthafskarfa, en veiðin á honum hefur farið hraðvaxandi. Á
árinu 1988 er enginn veiði skráð á þessari fisktegund. Árið 1989 eru skráð 1.374
tonn, og á síðasta ári er veiðin komin upp í 19.747 tonn, að verðmæti yfir 930 millj-
ónir króna.
Þróunin í úthafskarfaveiðunum er skýrt dæmi um að sjávarútvegurinn er engan
veginn vamar- eða bjargarlaus þegar þorskurinn hefur á brattan að sækja.
Auknar rækjuveiðar
Þá er einnig athyglisvert að líta á þróun rækjuveiðanna. í byrjun síðasta áratugar
var rækjuveiðin að rokka þetta í kringum 8 til 9 þúsund tonn. Á síðasta ári var veiðin
hins vegar komin í rúm 53.000 tonn, auk 2.200 tonna sem veiddust utan lögsögunn-
ar, alls að verðmæti hátt í sex milljarðar króna.
Veiðar á öðm en rækju utan lögsögunnar gáfu að auki hátt í 900 milljónir króna á
árinu 1993.
Matarholumar em sumsé víða. Enn sem komið er hafa stærstu ftskiskipin verið
sókndjörfust á þessi nýju mið, en þessi þróun er einnig farin af stað víðar, þó í mun
minna mæli sé.
Á landgmnninu em ýmsar tegundir sjávardýra sem vafalaust eiga eftir að gera
veiðiflóruna enn litríkari en hún er í dag.
Er þar litið til nýtingar á ígulkerum, skeldýmm ýmis konar og fisktegundum eins
og til dæmis háf.
Fyrir flestar þessara tegunda virðist vera til markaður. Eða hverjum hefði dottið
það til hugar fyrir stuttu síðan að marglittan gæti verið söluvara?
Metafli
Heildarafli íslendinga hefur sjaldan verið meiri en á síðasta ári. Þó aflatölur segi
ekki allan sannleikann sýnir sig að í heildina tekið hefur samdrætti í þorskveiðum
verið mætt með öflugri sókn í aðrar fisktegundir.
Hinir einstöku útgerðarhópar em þó mjög misjafnlega í stakk búnir til að mæta
þorskskerðingunum. Hin stóm og öflugu skip hafa á skömmum tíma sannað hæfni
sína á þessu sviði en verti'ðarflotinn og trillumar eiga mun erfíðara um vik og því set-
ið eftir að stærstum hluta.
Inn í þetta hafa blandast kjör sjómanna, en mörg stór útgerðarfyrirtæki hafa haldið
því fram að forsenda úthafsveiðanna og sóknar á fjarlæg mið sé frjálst framsal veiði-
heimilda.
Byggðamál koma einnig upp í allri orrahríðinni, því landshlutar og einstaka
byggðalög treysta mismikið á þroskinn.
Þá kemur samdrátturinn í þorskinum misjafnlega við fiskvinnslufyrirtækin. Þau
sem hafa yfír veiðiheimildum að ráða eiga auðveidar um vik á sama tíma og fisk-
vinnslur án kvóta berjast á mörkuðunum um færri físka en áður og þá iðulega við
vinnslumar sem jafnframt eiga veiðiheimildir.
Margvísleg sjónarmið
Spumingin er hvort yfírleitt sé hægt að sætta allar þær skoðanir sem uppi em. Það
megin atriði sem hafa verður í huga er heildarhagur þjóðarinnar af fiskveiðiauðlind-
inni. Líkumar á því að íslendingar hitti á einhverja „gullæð" sem tekið geti þrýsting-
inn af sjávarútveginum sem fyrirvinnu þjóðarbúsins em hverfandi. I blaðinu Isafold
frá 1889 ritar Oddur V. Gíslason grein er snýr að sjávarútveginum. Þar famast hon-
um svo orð: „Fiskveiðar ... em annar aðal atvinnuvegur lands vors ... svo að sjáan-
legt er að svo muni verða 50-100 næstu ár ... .“
Þessi skrif sem orðin era yfir aldargömul gætu átt við enn í dag.
VINNINGAR FJÖLDI VINNINGA UPPHÆÐ Á HVERN VINNING
H 5 af 5 6 5.607.439
m +4af 5 1 612.538
a 4 af 5 151 6.997
□ 3 af 5 4.959 497
BÓNUSTALA:
©
Heildarupphæð þessa viku
UPPIÝSINGAR, SÍMSVARI 91- 68 15 11
LUKKUUNA 99 10 00 - TEXTAVARP 951
HÞHIIIIilfftll)
Salan á SR-mjöH:
Þriðjudagur 3. maf 1994
Ekkí farið eftir
veridagsreglum
- sem ríkisstjórnin hafði samþykkt um slíka
framkvæmd, segir Sigbjöm Gumiarsson,
formaður Qárlaganeftidar Alþingis
SIGBJÖRN GUNNARSSON, formaður fjárlaganefndar
Alþingis: Heppilegra hefði verið að fela Framkvœmda-
nefnd um einkavœðingu að annast söluna á SR-mjöli held-
ur en að skipa tilþess sérstakan starfshóp, og tryggja þann-
ig að farið yrði að þeim verklagsreglum sem ríkisstjórnin
hafði samþykkt um slíka framkvœmd.
Alþýðublaðsmynd / Einar Ótason
SKÝRSLA Ríkisendur-
skoðunar um söluna á SR-
mjöli var til umræðu á Al-
þingi í gær. Sigbjörn
Gunnarsson, formaður
fjárlaganefndar, sagði við
umræðurnar að hann teldi
að heppilegra hefði verið
að fela Framkvæmda-
nefnd um einkavæðingu
að annast söluna á SR-
mjöli heldur en að skipa til
þess sérstakan starfshóp,
og tryggja þannig að farið
yrði að þeim verklagsregl-
um sem ríkisstjórnin hafði
samþykkt um slíka fram-
kvæmd. Þá taldi Sigbjörn
að kaupendum hefði ekki
verið gert að uppfylla til
fullnustu þau skilyrði sem
sett voru í skilmálum VIB
og nauðsynlegt væri að
færa verklagsreglur um
sölu ríkisfyrirtækja í laga-
búning.
Sigbjöm Gunnarsson rifjaði
upp að Alþingi hefði óskað eff-
ir úttekt Ríkisendurskoðunar á
sölu á hlutabréfum rfkisins í
Þormóði ramma sem frarn fór
undir stjórn þáverandi fjármála-
ráðherra, Olafs Ragnars Gríms-
sonar. Ríkisendurskoðun hefði
í Þonnóðs ramma málinu gagn-
rýnt að „hvorki hafi sala hluta-
bréfanna né þeir skilmálar og
skilyrði er sett vom fyrir söl-
unni verið auglýst opinber-
lega.“ Með sama hætti sé gagn-
rýni Ríkisendurskoðunar í SR-
málinu.
Verklagsreglur settar
í framhaldi af þessu sagði
Sigbjöm Gunnarsson:
„Af mistökum þeim sem ég
tel að hafi orðið við sölu Þor-
inóðs ramma hf. var nauðsyn-
legt að mínu mati að draga
nokkurn lærdóm. Það var og
gert. Rikisstjómin samþykkti á
fundi sínum hinn 12. október
síðast liðinn skýrar verklags-
reglur um framkvæmd einka-
væðingar. Vissulega hafa slíkar
verklagsreglur ekki lagagildi.
Ætla verður þó að það sé af-
dráttarlaus vilji ríkisstjómar-
innar að fara að þeim reglum í
einu og öllu. Því tel ég að vafa-
samt hafí verið að skipa sér-
stakan starfshóp til að annast
söluna á SR-ntjöli hf. daginn
eftir að nefndar verklagsreglur
vom samþykktar. Því hefði ver-
ið sjálfsagt og eðlilegt að svo-
nefnd Framkvæmdanefnd um
einkavæðingu hefði annast söl-
una. Þess ber og að gæta að
nefndar verklagsreglur hljóta
að hafa verið í undirbúningi um
nokkum tíma og varla verið
þeim sem hlut átlu að máli
ókunnugt um að setning þeirra
stæði til.“
Deilur um söluverð
1 ræðu sinni vék Sigbjöm að
söluverði hlutabréfanna í SR-
mjöli og sagði:
„I skýrslu Ríkisendurskoð-
unar er að því vikið að vanda-
samasti og mikilvægasti þáttur-
inn við sölu ríkisfyrirtækja sé
að jafnaði mat á virði þess.
Engum heilvita manni dettur í
hug að mótmæla því. Ég tel
hins vegar í fyllsta máta vafa-
samt að fullyrða, eins og Ríkis-
endurskoðun nánast gerir, að
fyrirtækið hafí verið selt of lágu
verði. Ég fæ ekki séð að Ríkis-
endurskoðun sýni með skýmm
hætti fram á að það hafi verið
gert. Nú er það svo að sá sem
hér mælir hefur ekki forsendur
til að leggja mat á söluverðið.
Þá hlýtur jafnan að vera hug-
lægt hvað telst ásættanlegt í
slíkum tilvikum. Hitt vil ég taka
undir með Ríkisendurskoðun,
að ég tel mikilvægt að fela fleir-
um en einum aðila að meta
framtíðartekjuvirði fyrirtækja,
þegar hið opinbera selur hlut
sinn í fyrirtækjum sem SR-
mjöli hf. Slík vinnubrögð munu
einungis treysta það verk sem
verið er að vinna hverju sinni.“
Lengri frestur
Varðandi athugasemdir Rík-
isendurskoðunar um að tilboði
VIB í söluna var tekið en ekki
Landsbréfa sem bauð mun
lægra, sagðist Sigbjöm ekki
telja að Landsbréf hefði haft
þau tengsl við þetta mál að það
hefði bannað að taka tilboði
fyrirtækisins. Um tilboðin í
hlutabréfin sagði Sigbjöm:
„Það er álit Ríkisendurskoð-
unar að hvorugur þeirra aðila
sem sendu inn tilboð í hlutabréf
SR-mjöls hafi fullnægt þeim
skilyrðum sem sett höfðu verið
í útboðsskilmálum. Ég hygg að
óumdeilt sé að annar aðilanna,
sem fengu útboðsgögnin af-
hent, hafí alls ekki uppfyllt þau
skilyrði sem sett vom. Með því
hins vegar að afhenda honum
gögnin hafi verið gengið á svig
við jafnræðisreglur." Sigbjöm
hélt síðan áfram:
„Um það má hins vegar deila
hvort hinn hópurinn hafi upp-
fyllt þau skilyrði sem sett vom.
Raunar tel ég að svo hafi ekki
verið. Alltof almennt var kom-
ist að orði um þá aðila sem að
hópnum stóðu, það er hvort
ljármögnun hafi átt að vera af
eigin fé eða lánsfé, svo og
hverjir tilheyrðu hópnum. I
ljósi þess hve gífurlegir hags-
munir vom í húfi tel ég að við
þessar aðstæður hefði átt að
lengja fresti og/eða hefja sölu-
meðferð að nýju.
Við opnun tilboða kom bréf
lrá Akureyrarbæ um að frestur
yrði lengdur til 20. janúar. Þar
kom einnig fram að útboðs-
gögnin hefðu borist bæjaryfir-
völdum seint í hendur og ekki
hafi unnist tími til að ljúka við-
ræðum við nokkra aðila um
samstarf. Vissulega kom beiðni
Akureyrarbæjar seint fram.
Hefði Akureyrarbær hins vegar
lýst vilja sínum til að ganga til
samninga með svipuðum hætti
og þeir gerðu sem síðar urðu
kaupendur er erfitt að sjá að
mögulegt hefði verið að ganga
fram hjá Akureyrarbæ. Akur-
eyrarbær gekk hins vegar fram í
þessu máli í fullkomnu sam-
ræmi við þau skilyrði sem sett
vom, að mínu mati, og taldi sig
ekki uppfylla skilyrðin eins og
ég tel raunar að enginn aðila
hafi gert,“ sagði Sigbjöm
Gunnarsson.
Lagasetning
I lok ræðu sinnar á Alþingi í
gær sagði Sigbjöm:
„Það sem upp úr stendur er
þetta: Af mistökum þeim sem
gerð voru við sölu hlutabrélá
ríkissjóðs í Þormóði ramma hf.
var dreginn nokkur lærdómur.
Settar hafa verið verklagsreglur
af ríkisstjóm um það hvemig
staðið skuli að slíkri sölu. Það
er hins vegar ekki nægjanlegt
að setja reglur, ef ekki er tryggt
að eftir þeim sé farið.
Því tel ég nauðsynlegt að
færa slíkar reglur í lagabúning
þannig að tekin séu af öll tví-
mæli. Með því verði tryggt að
sala á hlutabréfum ríkissjóðs í
framtíðinni verði með eins
hreinlegum og ótvíræðum hætti
að mögulegt er, og án þess að
grunsemdir af nokkm tagi geri
vart við sig.“