Alþýðublaðið - 04.10.1994, Blaðsíða 7

Priðjudagur 4. október 1994
PENiNGAMAL
ALÞÝÐUBLAÐIÐ 7
Endir bundinn á blómaskeið sem staðið hefur yfir á SKULDABRÉFAMÖRKUÐUM helstu iðnríkja heims undanfarin ár:
Verðlækkun á erlendum
skuMabréfamöikuðum
Ifebrúar síðastliðnum lauk
blómaskeiði sem staðið hef-
ur yfir á skuldabréfamörkuð-
um helstu iðnríkja heims und-
anfarin ár. Það sem batt enda á
þetta tímabil voru vaxtahækk-
anir sem virðast hafa komið að-
ilum á mörkuðum í opna
skjöldu beggja vegna Atlants-
ála. Vextir hafa síðan hækkað
með hléum allt frá því í febrúar
og haft í för með sér verulega
lækkun á markaðsverðmæti
skuldabréfa sem fyrir hafa ver-
ið á markaði. Vextir hafa
hækkað mikið og óvænt, og í
mörgum löndum samtímis.
Langtímavextir hafa hækkað
um ! til 5 prósentustig, og
verðbréf fallið í verði um 10 til
20%.
Þetta kemur fram í grein í
septemberhefti Hagtalna mán-
aðaríns. Þar segir að svo virð-
ist sem nokkrir samverkandi
þættir hafi valdið vaxtahækk-
uninni, nteðal annars væntingar
urn aukna verðbólgu. Sveiflur
þær sem væntingar urn aukna
verðbólgu valda á skuldabréfa-
mörkuðum erlendis eru ekki
eins þekktar hér á landi og er-
lendis, því hér eru skuldabréf til
lengri tíma nær öll verðtryggð
nema tveggja ára ríkisbréf.
Engu að síður eru dæmi um
slíka sveiflu hérlendis en hún
átti sér stað í sumar þegar
ávöxtunarkrafa tveggja ára rík-
isbréfa hækkaði um það bil 1,3
prósentustig. Orsökin var mikið
framboð af ríkisbréfum á eftir-
markaði vegna væntinga um
meiri verðbólgu en áður hafði
verið gert ráð fyrir.
Ýmsir óttast að skortur verði
á spamaði í heiminum á næst-
unni. Lánstjáreftirspurn einka-
geirans eykst að jafnaði í upp-
sveiflunni, eins og þegar hefur
sýnt sig í Bandaríkjunum, og
hraður vöxtur í þróunarríkjum
dregur til sín fjármagn frá iðn-
ríkjunum.
I Bandaríkjunum hefur láns-
fjárcftirspum einkageirans ver-
ið að aukast samfara vaxandi
framleiðslu. Auk þess er hall-
inn á viðskiptajöfnuði meiri nú
en í fyrra sem gefur til kynna
að Bandaríkin séu að ganga á
spamað umheimsins. I Þýska-
landi hefur spamaður almenn-
ings farið minnkandi sem skýr-
ir hvers vegna samdráttur hefur
ekki orðið þar í verslun þrátt
fyrir skattahækkanir og í Japan
hefur ríkisstjórnin aukið útgjöld
og lántökur sínar til að reyna að
örva efnahagslífið.
Við þessa skýringu geta ver-
ið ýmis mótrök. Halli á ríkis-
sjóðum innan OECD og hjá
hinu opinbera fer nú minnkandi
og er jafnvel minni en í upphafi
góðærisins á níunda áratugn-
um. Haliinn mun væntanlega
minnka jafnt og þétt með að-
haldssamri stefnu í ríkisfjár-
málum sem nú er almennt fylgt
innan OECD að Japan frátöldu.
Á sama tíma kunna lántökur
í einkageiranum að einkennast
af fyrirhyggju í ljósi reynslunn-
ar af eftirköstum sem fylgdu
hamsleysinu í uppsveiflunni á
síðari hluta níunda áratugarins.
Jafnframt ætti sparnaður að
aukast eftir því sem afkoma
fyrirtækja batnar. Á hinn bóg-
inn er eftirspum hins opinbera
eftir lánsfé enn mikil og þrýstir
það vöxtum upp á við. Sums
staðar hafa fjárfestar jafnvel
sýnt vissa kauptregðu, svo sem
í Svíþjóð, þar sem stórfyrirtæki
hafa hótað því að kaupa ekki
ríkisskuldabréf, nema dregið
verði verulega úr rekstrarhalla
og skuldasöfnun ríkisins.
Þrátt fyrir að hækkun
skammtímavaxta hafi einkum
orðið í Bandaríkjunum hafa
framvirkir samningar geftð til
kynna að búist sé við að
skammtímavextir muni fara
hækkandi á helstu mörkuðum,
og að þeir muni verða hærri en
áður hafði verið gert ráð fyrir.
Þannig var því spáð í byrjun
febrúar síðast liðnum að þrigg-
ja mánaða ávöxtun á peninga-
markaði í Þýskalandi myndi
verða 4,5% í júní 1995, en í lok
júlí síðast liðnum hafði spáin
hækkað í 5,5%. í Bretlandi
hækkaði sams konar spá um
1,8 prósentustig, í Bandaríkjun-
um 1,6 stig og 0,5 stig í Japan.
Þessi breytta framtíðarsýn hef-
ur haft áhrif á ávöxtunarkröfu
skuldabréfa og heldur henni
uppi.
Orsakir þessara breyttu vænt-
inga um þróun skammtíma-
vaxta eru mikill kraftur í efna-
hagslífi í Bandaríkjunum og
hraðari bati í Þýskalandi en gert
var ráð fyrir. í þessu
samhengi er tekið
mið af því á markað-
inum að seðlabankar
bregðast að jafnaði
við verðbólguþrýst-
ingi, sem gjarnan er
fylgifiskur uppsveifl-
unnar, með því að
hækka skammtíma-
vexti.
Margir fjárfestar
voru afar bjartsýnir á
árinu 1993 og við-
skipti með skulda-
bréf blómstruðu. Þeir
stofnuðu í vaxandi
mæli til skulda til að
fjármagna fjárfest-
ingar sínar á verð-
bréfamörkuðum, og
oft voru bréfin sem
keypt voru lögð að
veði fyrir lánunum.
Ávöxtunarkrafa
langra ríkisskulda-
bréfa náði sögulegu
lágmarki í Banda-
ríkjunum, Japan og
víða í Evrópu og
skuldabréf hækkuðu
því rnikið í verði,
einkum í Evrópu.
Ljóst er að eftir-
spumin eftir skulda-
bréfum sem fyrr-
nefndir lántökufjárfestar sköp-
uðu varð þess ekki síst valdandi
að verð á evrópskum skulda-
bréfum hækkaði árið 1993.
Þegar ávöxtunarkrafan fór að
hækka í febrúar síðast liðnum
hófu aðilar á markaðinum að
selja það sem þeir áður safnað
upp á árinu 1993, einkum þeir
fjárfestar sem höfðu fjármagn-
að kaup sín með lántökum.
Þannig má halda því fram að
bólan sem þessir lántökufjár-
festar stuðluðu að því að mynd-
aðist 1993 hafi sprungið, að
minnsta kosti í Evrópu. Þessir
aðilar hafa síðan haldið að sér
höndum á þessu ári.
Allar skýringamar gætu falið
í sér hluta ástæðunnar fyrir því
að ávöxtunarkrafa skuldabréfa
hækkaði óvænt og mikið á ár-
inu 1994. Skýringin sem vísar
til skorts á sparnaði virðist vega
minnst en væntingar um
skannntímavexti í framtíðinni
gæti verið mjög mikilvæg skýr-
ing. Skýringin sem vísar til
áhrifa lántökufjárfesta á mark-
aðinn á að líkindum betur við
um Evrópu, einkurn Þýskaland,
en verðbólguskýringin á hins
vegar betur við um Bandaríkin.
Skammtímavextir gefa haft
tvíræð áhrif á ávöxtunarkröfu
skuldabréfa. Ef væntingar auk-
ast um að skammtímavextir
muni haldast háir í framtíðinni,
eða fara hækkandi, hlýtur það
óhjákvæmilega að þrýsta
ávöxtunarkröfu skuldabréfa
upp á við. Ef skammtímavextir
eru hins vegar hækkaðir af
seðlabanka til að slá á verð-
bólgu og fjárfestar hafa trú á
aðgerðinni ætti ávöxtunarkrafa
skuldabréfa að lækka, að því
gefnu að væntingar skapist ekki
um hætrí skammtímavexti í
framtíðinni. I greininni í Hag-
tölum mánaðarins er bent á að
samfylgni langtímavaxta rnilli
iðnríkjanna hefur verið að auk-
ast á undanfömum árum og svo
kunni að vera að þekking fjár-
festanna á því hafi átt sinn þátt
í að ávöxtunarkrafan hækkaði
nánast samtímis á öllurn þrem-
ur iðnaðarsvæðunum, Evrópu,
Norður- ameríku og Japan, eða
að minnsta kosti leitt til þess að
væntingar um framtíðarefna-
hagsþróun vom endurskoðaðar
samtímis.
Landmœlingar Islands bjóða sérstaka viðhafnarútgáfu
korta aföllu landinu í vönduðu bandi.
Kortin, sem eru 87 að tölu, eiga
uppruna sinn að rekja allt til
síðustu aldamóta er land-
mœlingamenn danska her-
foringjaráðsins kortlögðu land-
ið á árunum 1901 til 1944.
Kortin hafa verið endur-
skoðuð reglulega e.
grunnur þeirra er
engu að síður upp-
runalegur og því
sögulega merki-
legur.
Brátt munu kort þessi heyra
sögunni til og er því um einstaka
eign að rœða, svo og gjöf fyrir
vini og samstarfsmenn.
Landmœlingar íslands hjóða
einnig áskrift að öllum korta-
flokkum stofnunar-
innar, svo og vönduð
innrömmuð kort.
" Y'-- ' Y'AAv
Takmarkad upplag
LANDMÆUNGAR
/SLAJMDS
f- / / /
Landmœlingar íslands Laugavegi 178 105 Reykjavík sími 91-681611.