Alþýðublaðið - 03.03.1995, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 3. MARS 1995
MÞMBLMII9
20882. tölublað
Hverfisgötu 8-10 Reykjavík Sími 625566
Útgefandi Alprent
Ritstjórar Hrafn Jökulsson
SigurðurTómas Björgvinsson
Fréttastjóri Stefán Hrafn Hagalín
Umbrot Gagarín hf.
Prentun Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 625566
Fax 629244
Áskriftarverð kr. 1.550 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Norden er
i orden!
Þingi Norðurlandaráðs lauk í gær. Öðrum þræði var það
sögulegt þing, enda hið fyrsta sem haldið var eftir að þjóðarat-
kvæðagreiðslumar á Norðurlöndunum sem lyktaði með því að
Svíar og Finnar gengu í Evrópusambandið. Þar með era þrjú
Norðurlandanna orðin fullgildir meðlimir í ESB, og öll fimm
eiga aðild að evrópska efnahagssvæðinu.
Mikilvægasta málið sem lá fyrir þinginu varðaði í raun sjálfa
framtíð Norðurlandasamstarfsins. Víða á Norðurlöndum hafa
verið uppi raddir um að ráðið yrði í framtíðinni veikara, jafnvel
óþarft, eftir að sjónir Norðurlandanna beinast í æ ríkari mæli að
samstarfi á vettvangi Evrópusambandsins. Á sjálfu þinginu
komu fram raddir í þá veru; einkum úr röðum forystumanna
hægri flokka á ýmsum hinna norðurlandanna.
Frá því er hins vegar skemmst að segja, að slíkar hugmyndir
voru kveðnar í kútinn. Hin sameiginlega niðurstaða varð sú, að
í ljósi breyttra aðstæðna yrði í framtíðinni enn meiri þörf á sam-
ráðsvettvangi fyrir þjóðir Norðurlandanna, en hingað til. Ekki
síst yrði ráðið hentugur vettvangur til að móta sameiginlega
stefnu í mikilvægum málum, sem á næstu árum kunna að koma
upp innan Evrópusambandsins, og hafa mikil áhrif á stöðu
Norðurlandanna á ýmsum sviðum. Hins vegar var afráðið að
einfalda og breyta starfsháttum ráðsins; í stað þess að hafa til
dæmis tvö þing á ári hverju eins og hingað til, verður nú ein-
ungis haldið eitt. Jafnframt verður nefndaskipun ráðsins ein-
földuð.
Þessi breyting er mjög þörf. Norðurlandaráð hefur verið
þungt í vöfum, en auk þeirra breytinga, sem framan eru taldar,
þá verður í framtíðinni lögð áhersla á að halda skemmri og mun
smærri fundi um einstök mál. Þetta gerir ráðinu kleift að bregð-
ast skjótt við aðstæðum sem kunna að koma upp, og Norður-
löndin þurfa að taka samræmda afstöðu til.
Jafnffamt hefur sérstakur endurskoðunarhópur lagt fram hug-
myndir um hvaða málasvið Norðurlandaráð eigi í framtíðinni
að láta einkum til sín taka, og forsætisráðherrar landanna hafa
gert þær að sínum. í hugmyndunum eru lögð til þijú áherslu-
svið. í fyrsta iagi hin hefðbundnu norrænu áhersluatriði, sem
snúast að menntun, menningu og varðveislu sameiginlegs
menningararfs; í öðru lagi evrópsk samskipti, og í þriðja lagi
samstarf við grenndarsvæði Norðurlandanna, svo sem löndin
sem liggja að Eystrasalti og Rússland. Samkvæmt yfirlýsingu
forsætisráðherra frá 29. janúar fellur norðurhjarinn undir
grenndarsvæðin, en löndin hafa haft frumkvæði um mengunar-
vamir og varðveislu náttúru á heimskautasvæðunum.
Framtíð samstarfsins á Norðurlöndum er því trygg, og sam-
starfið mun falla í gleggri og skilvirkari farvegum en hingað til.
Þessi niðurstaða er einkar hagfelld fyrir Islendinga. Við erum
lítil þjóð, tiltölulega einangruð, og breytingamar í Evrópu
leggja okkur í enn meiri einangrunarhættu en áður. I gegnum
samstarfið við hin Norðurlöndin hafa áhrif okkar hins vegar
orðið miklu umfangsmeiri, en ef við rerum ein á báti. Það er
þess vegna afar mikilvægt fyrir ísland, að hafa sem nánast og
mest samstarf við frændþjóðimar á hinum Norðurlöndunum.
íslendingar geta óhikað tekið undir lokaorð Einars Más Guð-
mundssonar í ræðunni sem hann flutti er honum vom afhent
bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs í Þjóðleikhúsinu fyrr í
vikunni:
Norden er í orden!
%
WACL6arMU« 2.3
Þitt sakleysi það er týndur gripur
Vikupiltar
Mér fannst Pulp fiction ágæt. Mér
fannst hún að vísu ekki það
snilldarverk sem ég átti von á eftir
ummæli og dóma, en - ágæt. Prýði-
leg alveg, fín. Og
fúrðugóð eiginlega
miðað við það
hversu þreytandi
þær eru þessar am-
erísku manndrápa-
myndir um það
hvemig ameríski
draumurinn hefur
snúist upp í and-
hverfu sína, þessar
Guðmundur
Andri
armenn ráði upp til hópa ekki við að
skapa spennandi sögu með dýna-
mískum atvikum og skemmtilegum
samræðum skemmtilegra karaktera -
^^^sögulegra manna -
og menn leiðist þá í
hálfgerðu ráðleysi
út í það að láta
menn drepa næsta
mann með sem
mestum hávaða.
myndir sem eiga að afhjúpa ein-
hverja hugmyndafræði en snúast
þegar öllu er á botninn hvolft bara um
illa innrætta bjána; málhalta hálfvita;
geðvillta lúðulaka: aigerlega ósögu-
lega menn. Þessar myndir sem allar
eru eftir þennan Oliver Stone og eru
fyrst og ffemst bara gríðarlegur há-
vaði. Eg veit að ég á að hugsa með
sjálfum mér: Aha! svo eiturlyfjasalar
og morðingjar eru eftir allt ekki
glæsimenni og það er rangt að skjóta
fólk...en nesjamennska mín er slík
að mér finnst ég ekki þurfa að láta
margsegja mér að ofbeldi sé tilgangs-
laust. Allra síst af mönnum sem eru
alltaf að búa til myndir um það og
veita því tilgang þannig.
Thorsson
Kannski er erf-
iðara að af-
_______________hjúpa hugmynda-
fræði í kvikmynd en á bók. Hug-
myndafræði byggir á orðum, í bíó-
myndum eru ímyndir, týpur. Kvik-
myndin sýnir okkur beint það sem
skáldsagan segir og gefur í skyn.
Skáldsagan er stafur punktur komma
strik - hún er litabók og kláraðu
myndina sjálfur. Kvikmyndin gerir
það fyrir þig og fyllir allan flötinn -
allan. Kvikmyndin er afdráttarlaus.
Skáldsagan hikar og í hikinu býr
merking hennar. Kvikmyndin hefur
þá merkingu sem býr í andliti. Skáld-
sagan hefur það andlit sem býr í
merkingu. Kvikmyndin hefur fasta
merkingu - sú merking er á floti í
skáldsögum.
Það er eins og amerískar kvik-
myndir ráði enn ekki alveg við af-
hjúpanir af þessu tagi - afhjúpanir á
heimskulegri hetjuhugsjón eins og til
dæmis don Kíkóti og Grettla og Þetta
er allt að koma eru - myndimar verða
svolítið grunnfæmislegar, þær em
sjálfar svo kjánalegar, að minnsta
kosti myndir Olivers Stone. Það er
eins og bandarískir kvikmyndagerð-
En mér fannst Pulp fiction ágæt.
Menn taka svo sannarlega afleið-
ingum gjörða sinna í þeirri mynd -
hún er nánast upp úr garnla testa-
mentinu í þeim efnum. Og það var
gaman að sjá John Travolta svona
feitan. Samræðumar vom fyndnar.
Tíðarandinn var negldur niður, aldar-
lokin með allri sinni fylu - og kitsuð
költmúsíkin óvenju skemmtileg,
þessi fína surf-músík sem ég hafði
alltaf haldið að væri bara breimið í
Beach boys. Og sennilega hefði ég
gleymt mér yfir henni og skemmt
mér konunglega ef ekki hefði setið
við hliðina á mér sjö eða átta ára
strákur.
Sjö eða átta ára strákur.
Hann var á bíó með pabba sínum.
Pabbi hans hafði ákveðið að
hafa ofan af fyrir sjö eða átta ára syni
sínum með því að fara með hann - af
öllum myndum - á Pulp fiction. Ann-
aðhvort taldi þessi maður að það væri
vænlegt lyrir þroska bamsins að sjá
stúlkukind soga sig rænulausa af
kókaíni, sjá hana lífgaða við með því
að rekin var nál af alefii í bijóst
henni, sjá byssukúlur tæta í sundur
líkami, sjá heilaslettur út um allan bíl,
sjá karlmanni nauðgað af öðmm
karlmanni, sjá tilgangslaust, kæm-
leysislegt og fyndið ofbeldi - annað-
hvort var þetta sem sé liður í uppeldi
bamsins eða þessi maður var bara
ósköp einfaldlega asni. Eg hallaðist
fremur að hinu síðara þar sem ég sat
og reyndi að horfa á Pulp fiction með
baminu.
Drengurinn hló í fyrstu átján skipt-
in sem hann heyrði orðin shit og
fuck, en þegar líða tók á fór ég að
verða var við þögn hans og hvemig
hann eins og seig í sæti sfnu. Mér
fannst eins og hann kipptist við ein-
hvem tímann en samt get ég ekki ver-
ið viss. Eg get ekki verið viss um
neitt - kannski var allt ofbeldið bara
eins og hver annar tommiogjenni í
hans augum með þeim bónus að
menn shit og fúckuðu hver sem betur
gat. Kannski var þetta það þel sem
draumar hans munu spinnast úr
næstu árin. Hvað veit ég?
Sjálfur er ég frá haftaámnum, við-
reisnarbam. Mér finnst ég stund-
um saklaus, einfaldur og hrekklaus
eins og gamalt bítlalag. Eg venst því
aldrei að horfa á morð. Ég ræð ekki
við meira ofbeldi en er í Agöthu
Christie sögum. En ég velti því
stundúm fyrir mér þegar ég sé þessa
krakka kjaga um laugaveginn og em
með húfur á hausunum sínum sem
fremur em skilaboð frá Harlem um
húfu en eymaskjól: þau hafa séð svo
margt. Þau hafa á skjánum séð
vandamálamyndir um allar þær
beyglur sem eitt manntötur getur
komið sér í, þau hafa á skjánum séð
allar þær útfærslur á manndrápum
sem hugsanlegar em á vídeóum, þau
hafa á skjánum séð grátandi, svelt-
andi, öskrandi, veinandi, harmandi
fólk. Á skjánum hafa þau séð lífið í
sínum ömurlegu myndum og þau
vita allt um það hve andstyggilegt
það getur orðið. En hvað hafa þau
reynt? Vissulega em til undantekn-
ingar en yfirleitt er það ekki nokkur
skapaður hlutur. Þau hafa þessa dýr-
keyptu visku í augunum undir húfun-
um, en þau hafa aldrei misst neinn,
þau hafa aldrei orðið gjaldþrota, þau
hafa aldrei þurft að borga af húsnæð-
isláni, þau hafa ekki ekið bíl, þau
hafa ekki hlotið menntun, þau hafa
ekki eignast bam, þau hafa ekki ekki
eignast bam. En þau hafa séð fieira af
hliðum lífsins en flest okkar sem fúll-
orðin emm. Okkur hefur tekist að
ræna frá þeim sakleysinu; okkur ætl-
ar sennilega Iíka að takast að hafa af
þeim sjálfa lífsreynsluna.
Dagatal 3. mars
Atburdir dagsins
1200 Bein Jóns biskups Ögmunds-
sonar tekin upp. Jónsmessa Hóla-
biskups á föstu er til minningar um
þetta.1857 Bretar og Frakkar lýsa
stríði á hendur Kína í kjölfar morðs á
trúboða. 1950 Alaska verður 49.
fylki Bandaríkjanna. 1983 Ung-
verski rithöfundurinn Arthur Köstler
og kona hans fremja sjáifsmorð.
1984 Kvikmyndin Atómstöðin fmm-
sýn.
Afmælisbörn dagsins
Alexander Graham Bell skoskur
uppfinningamaður talsímans, 1847.
Jón Þorláksson forsætisráðherra,
borgarstjóri og fyrsti formaður Sjálf-
stæðisflokksins, 1877. Jean Harlow
bandarísk leikkona og kyntákn,
1911. Ari Gísli Bragason skáld,
1968.
Málsháttur dagsins
Svo brennir netla vin sem óvin.
Ord dagsins
Hún kom sem fiskifluga
með fagran sumarheim,
og sveif svo burt einsog svanur
með söngvum í ókunnan heim.
Þórbergur Þórðarson.
Annálsbrot dagsins
í Álftafirði austur datt piltungur af
hestbaki, en taumurinn festist um
hans handlegg, á hverjum hesturinn,
sem fældist, dró hann um stund, af
hvetju tilefni pilturinn síðan missti
allan framhandlegginn og varð að
vonum mjög þrekaður, en komst
samt aftur til heilsu og vann vonum
framar þar eftir með handleggsstúfn-
um og þeirri heilu hönd, bæði á sjó
og landi, giftist síðan, þá hann var
orðinn fulltíða, vel fjáðri ekkju og
varð góður bóndi.
Ketilsstaðaannáll, 1768.
Vargur dagsins
Austan Héraðsvatna var hann eins
og vargur í véum, og aldrei heyrði ég
jafn illa talað um nokkum mann í
Skagafirði og Hjálmar.
Indriði Einarsson um Bólu-Hjálmar.
Skák dagsins
Simen Agdestein er skærasta stjama
Norðmanna í skáklistinni. Hann er
ungur að ámm, en síðustu misseri
hefur hann verið illa krankur og um
skeið óttuðust menn að glæsilegum
ferli væri lokið. Agdestein er ekki
einhamur: hann var einn efnilegasti
knattspymumaður Noregs en lagði
skóna á hillu fyrir aldur fram. í skák
dagsins hefur hann hvi'tt og á leik
gegn sterkum Sergei Dolmatov.
Hvíti riddarinn er álappalegur að sjá
úti á kanti en Agdestein snýr vöm í
sókn með óvæntum en eitursnjöllum
leik. Hvað gerir hvítur?
1. h4!! Dxa4 2. Be2! Agdestein
heldur ískaldri ró og innbyrðir vinn-
inginn af stakri einurð. 2.... Da3 3.
h5+ Kh6 Aðrir leikir em engu
skárri. 4. Dxf6+ Kh7 5. De7+ Kh6 6.
De6+ Dolmatov gafst upp.
FAXMYND:HH