Alþýðublaðið - 23.11.1995, Blaðsíða 13

KÉ LG iKl"123.-2é’ 6VÉivféÉR l'99S
ÁlÞVfiUBfófíttí
1V
Hrafn Jökulsson segir frá því þegar
frægasti miðill landsins var afhjúpaður sem svikari
Réttvísin gegn
Láru miðli
„Ákærða hefur skýrt frá því, að stundum, veturinn
1939- 1940, hafí hún orðið að bæla niður í sér hlátur-
inn á svikafundunum, því sér hafi þótt hegðun fundar-
manna svo bros!eg.“ Þetta er tilvitnun úr dómi auka-
réttar Reykjavíkur frá 23. maí 1941. Hláturmildi sak-
*
borningurinn sem um er rætt var Ingibjörg Lára Ag-
ústsdóttir - betur þekkt sem Lára miðill. Hún hafði
um árabil annast viðamikil
samskipti lifenda og
dauðra, haldið óteljandi
miðilsfundi og var án
nokkurs efa kunnasti miðill
landsins. Það var því mikið
reiðarslag fyrir andatrúar-
menn þegar í Ijós kom að
hún hafði beitt stórfelldum
svikum og prettum. Uppúr
því spunnust einstæð mála-
ferli þarsem Lára var látin
svara til saka fyrir fjársvik.
Og enn varð það til að
auka umtalið urti réttar-
höldin að með Láru voru
dæmdir þrír karlmenn:
fyrrverandi eiginmaður og
tveir ástmenn hennar.
Lára fæddist að Hellum í Gaul-
verjabæjarhreppi 15. apríl 1899.
Foreldrar hennar voru ekki gift og
munu ekki hafa haft nein slík áform.
Lára ólst upp hjá móðurforeldrum
sínum í Amarholti í Flóa. Af endur-
minningum henriar að dæma, sem
séra Sveinn Víkingur skráði, naut
hún lítils ástrikis í æsku og hafði
beyg af afá sínum. Hún var floga-
veik og fékk snemma nokkuð alvar-
leg köst. Það er reyndar athyglisvert
hversu margir af kunnustu miðlum
aldarinnar áttu við veikindi að stríða
í æsku; alltjent em talsverðar líkur á
því að hugmyndir Láru um sam-
skipti við hina dauðu hafí kviknað
uppúr flogaveikisköstum.
í ævisögu sinni segir Lára frá því
að hún hafi aðeins 15 vetra farið til
Reykjavíkur án þess að kveðja kóng
eða prest, að ekki sé talað um afa og
ömmu. Móðir hennar var búsett í
Reykjavík en hún hafði ekki tök á
því að sjá dóttur sinni farborða. Lára
dó ekki ráðalaus og réði sig í vist
sem þjónustustúlka. Það var afdrifa-
rík ákvörðun: Húsbændur hennar
vom nefnilega sjálf Gíslína og Einar
Kvaran.
Örlagavaldurinn
Einar H. Kvaran
Nú er nokkuð tekið að fenna yfir
nafn Einars Kvarans í vitund þjóð-
arinnar, en sú var tíð að hann var í
senn einn umdeildasti maður lands-
ins og vinsælasti rithöfundur þjóðar-
innar. Einar Kvaran var tvímæla-
laust maðurinn á bakvið hið vel-
heppnaða landnám andatrúarinnar á
Islandi. Laust uppúr síðustu alda-
mótum stofnaði hann félagsskap
með ýmsum betri borgurum sem
lagði stund á sálarrannsóknir og
miðilsfundi. Nánustu samverka-
menn Einars vom þeir Bjöm Jóns-
son ritstjóri Isafoldar, sem þá var
voldugasta blað landsins, og Harald-
ur Níelsson, einn áhrifamesti prestur
Reykjavíkur og mikill ræðuskömng-
ur. Það vora því engir aukvisar sem
vom flytjendur þess fagnaðarerindis
að hægt væri að ná sambandi við
dáið fólk. Gríðarlega harðar deilur
sprattu hinsvegar um andatrúna og
má segja að þjóðin hafi skipast í
tvær öndverðar fylkingar: þetta var
það hitamál sem Islendingar omuðu
sér einna helst við fyrstu áratugi ald-
arinnar. Einn af fyrstu miðlum
landsins var Guðmundur Jónsson
skólapiltur sem skrifaði með „ósjálf-
ráðri“ skrift ýmisleg ævintýri og
kvæði sem félagamir Snorri Sturlu-
son, Jónas Hallgrímsson og H.C.
Andersen vildu koma á framfæri.
Guðmundur Jónsson tók sér síðar
ættarnafnið Kamban og skrifaði
Lára miðill, 38 ára gömul, þremur árum áður en hún var dæmd fyrir svik
ásamt fyrrverandi eiginmanni og tveimur ástmönnum.