Alþýðublaðið - 06.02.1996, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 6. FEBRÚAR 1996
s k o ð a n i r
MÞYOUBLMIID
21059. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Umbrot Gagarín hf.
Prentun Isafoldarprentsmiöjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Símboði auglýsinga 846 3332
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Mótsagnir í
máli Davíðs
Það segir sína sögu um Davíð Oddsson, að þegar hann kveður fremur
ólíklegt að hann gefi kost á sér sem næsti forseti lýðveldisins, er það tal-
ið ótvírætt til marks um að hann muni sækjast eftir embættinu. Ferill
Davíðs talar sínu máli í þessum efnum. Þegar hann var borgarstjóri í
Reykjavík aftók hann jafnan að hann myndi hasla sér völl á vettvangi
landsmála. Fyrir borgarstjómarkosningar í Reykjavík 1990 héldu and-
stæðingar Sjálfstæðisflokksins því mjög á loft, að Davíð myndi hætta
sem borgarstjóri á kjörtímabilinu. Þessu hafnaði Davíð alfarið og af-
greiddi sem ósannindi. Samt leið ekki nema rúmlega misseri uns var
hann orðinn efsti maður D- listans fyrir þingkosningamar 1991.
Meðan Davíð var borgarstjóri hafnaði hann því líka ítrekað að hann
myndi nokkm sinni sækjast eftir æðstu vegtyllum í Sjálfstæðisflokkn-
um. Þessu trúðu bæði Friðrik Sophusson og Þorsteinn Pálsson. Það er
því ekki ófyrirsynju að menn taki Davíð Oddsson hæfilega alvarlega
þegar hann segir að hugur sinn standi ekki til Bessastaða.
Alþýðublaðið átti á föstudag ítarlegt viðtal við Davíð Oddsson. Þar
var hann við sama heygarðshomið og vildi hvorki segja af né á um
möguleika á forsetaframboði. Skýringamar sem Davíð gaf em einkar
athyglisverðar. Hann sagði að kosningabarátta ætti bara að standa í
mánuð, annað væri óþarfi. í annan stað segir Davíð Oddsson að sér
finnist dónaskapur gagnvart embættinu að útiloka framboð! Þetta lýsir
vægast sagt mjög undarlegum skilningi Davíðs Oddssonar á sjálfum sér
og forsetaembættinu. Eða fmnst honum það dónaskapur hjá fólki al-
mennt sem gefur þá yfirlýsingu að það vilji ekki verða forseti lýðveldis-
ins? Setur forsetaembættið sjálfkrafa ofan í hvert skipti sem einhver
segist ekki vilja verða forseti?
Þá er það í hæsta máta umdeilanlegt að kosningabaráttan eigi aðeins
að standa í einn mánuð. Hvað sem líður áliti manna á embættinu er þó
um að ræða æðstu vegtyllu þjóðarinnar. Aðuren þjóðin velur forseta
hljóta að fara fram ítarlegar umræður um eðli embættisins, hlutverk
þess og skyldur. Frambjóðendur hljóta að þurfa að skýra frá hugmynd-
um sínum um embættið, og hvernig þeir vilja nota völdin sem því
fylgja. Aðspurður í Alþýðublaðsviðtalinu segir Davíð að hann telji ekki
að auka þurfi völd forsetans, en - og það kann að vera þýðingarmikið
en - „forseti gefúr farið með það vald sem hann hefur með ákveðnum
hætti. Það mætti hann kannski gera meir en gert hefur verið.“
Þetta eru athyglisverð ummæli. Mönnum er einatt tíðrætt um að for-
seíaembættið sé valdalaust tildurembætti, það sé jafnvel hreinasti óþarfi
í samfélagi nútímans. Engu að síður er það svo, að stjómarskrárbundin
völd forsetans er miklu meiri en flestir gera sér grein fyrir. í tíð síðustu
forseta hefur hinsvegar skapast sú farsæla hefð að þeir hafa lítið notað
þessi völd, en fremur komið fram sem sameiningartákn, bæði innan-
lands og utan. Hefðin skapar hinsvegar ekki lög. Því getur forseti á
hverjum tíma beitt öllum þeim völdum sem stjómarskráin felur honum.
Það er nákvæmlega þetta sem Davíð Oddsson er að tala um. Og það er
meðal annars nákvæmlega af þessari ástæðu sem kosningabaráttan á
ekki bara að standa í mánuð. Þjóðin þarf að vita uppá hár hvemig næsti
forseti hyggst nota völd sín.
Menn hljóta líka að staldra þá yfirlýsingu í viðtali Alþýðublaðsins við
Davíð Oddsson, að það muni ótvírætt gagnast forseta að hafa stjóm-
málareynslu, og hægt sé að nefna dæmi um að það hefði hjálpað þjóð-
höfðingja Islands hefðu þeir haft stjómmálareynslu. Eftir að hafa sneitt
með svo augljósum hætti að þeim sem verið hafa húsráðendur á Bessa-
stöðum, bætir Davíð síðan einni mótsögninni við með því að segja að
hann vilji ekki taka dæmi, máli sínu til sönnunar, því hætt væri við að
menn flokkuðu það sem gagnrýni á þá sem embættinu hafa gegnt!
Mál forsætisráðherra er þannig uppfullt af mótsögnum. En niðurstað-
an er sú, að meðan Davíð Oddsson segist telja ólíklegt að hann gefi kost
á sér sem forseti er það túlkað þannig að hann muni sækjast eftir emb-
ættinu. Það er þá væntanlega einn brandari til, þegar Davíð Oddsson
segist meta heiðarleika í stjómmálum umfram allt annað. ■
Irmistæðan f
minnisbankanum
Siv var alveg óskaplega örvæntingarfull, fórn-
aði höndum til himins og svaraði: „Hvaða lof-
orð eruð þið eiginlega að tala um? Ég man
ekki eftir að hafa gefið öll þessi loforð!"
Ágætir vísindamenn, sem rannsak-
að hafa minni mannfólksins, hafa
komist að þeirri niðurstöðu að við
munum þrjú prósent af því sem gerð-
ist fyrir 30 dögum. Eftir því sem tím-
inn líður minnkar þetta hlutfall enn
meira, uns svo kemur að flestir dagar
eru að fullu og öllu horfnir í ómælis-
djúp gleymskunnar.
Því er þessi vísindalega staðreynd
rifjuð upp, að í gær var ég að glugga í
lesefni síðan í fyrravor: ýmislega
hnausþykka og fallega skreytta bæk-
linga úr kosningabaráttu sem þá var
háð, einsog flesta rekur kannski
minni til. Utgefandi þessara bók-
mennta var sjálfur Framsóknarflokk-
urinn.
Tvennt er athyglisvert þegar farið
er í saumana á útgáfuefni Framsóknar
vorið 1995. Annarsvegar sú mynd
sem dregin er upp af íslensku mann-
félagi. Myndin var svona: Heilbrigð-
iskerfið er í rúst. Menntakerfið er í
rúst. Atvinnulífið er í rúst. Landbún-
aðurinn er í rúst. Til að gera langa
sögu stutta - allt er í rúst.
Einsog gengur |
[ Hrafn
I Jökulsson
Hitt sem athygli vekur er sú fram-
sóknarsýn sem dregin er upp í fögrum
og ilmsterkum litum. Þessi mynd var
svona: Við ætlum að lækka skatta.
Hækka laun. Afnema þjónustugjöld á
sjúkrahúsum. Auka framlög til
menntamála og heilbrigðismála, og
aukþess skapa svo sem einsog tólf
þúsund ný störf á fjórum árum. Og
svo framvegis, og svo framvegis.
Utá þetta gekk kosningabarátta
Framsóknar á landsvísu. En einsog
ekki væri nógu lofað ráku einstakir
frambjóðendur flokksins einkalof-
orðabaráttu í hinum ýmsu kjördæm-
um. Ef til vill muna einhverjir eftir
efsta manni á B-lista í Reykjaneskjör-
dæmi sem þeyttist um og boðaði
splunkunýja sjávarútvegsstefnu.
Framsóknarmenn eru áreiðanlega
ekki upp til hópa óheiðarlegt fólk.
Það getur þessvegna ekki verið skýr-
ingin á því að launin hafa ekki hækk-
að eða skattamir lækkað eftir að vösk
sveit Framsóknar hreiðraði um sig í
stjómarráðinu. Ég trúi því heldur ekki
að þeir hafi beinlínis ákveðið að
svíkja loforðin, og þessvegna hafi
fjármagn til menntamála og heilbrigð-
ismála verið skorið niður en þjónustu-
gjöld hækkuð og efnt til „hagræðing-
ar“ á kostnað gamalmenna og geð-
sjúkra.
Ég neita að trúa því að framsóknar-
menn hafi vísvitandi gert sig seka um
svo stórfelldan pólitískan óheiðarleika
sem orð þeirra þá og athafnir þeirra
nú bera vitni um. Þá væm þeir hand-
hafar þess lítt efnissóknarverða titils
að vera mestu ómerkingar íslenskra
stjómmála í áratugi.
Ónei, það em hreinar og klárar vís-
indalegar útskýringar til á því af-
hvefju Framsókn man ekki lengur
efni hinna viðamiklu bókmennta sem
dælt var yfir þjóðina í nýliðinni kosn-
ingabaráttu; afhverju loforðin urðu
viðskila við verkefnaskrá ráðherr-
anna.
Reyndar ætti ekki að þurfa vísinda-
legar rannsóknir á þessu fyrirbæri.
Hér er einfalt dæmi úr raunveruleik-
anum: I júní á síðasta ári streymdu
bálreiðir trillukarlar á Austurvöll til
að mótmæla lögum sem stjórnar-
flokkarnir höfðu í burðarliðnum og
kipptu tilverugrundvelli undan smá-
bátaútgerð. Ég var á Austurvelli sem
fréttaritari þessa litla og virðulega
blaðs og sá veðurbitna og kraftalega
trillukarla umkringja Siv Friðleifs-
dóttur. „Hvar em nú efndimar á kosn-
ingaloforðunum," sögðu þeir við
ungu þingkonuna, sem virtist svo ber-
skjölduð þegar hún var ekki í mótor-
hjólabúningnum heldur bara venju-
legri dragt.
Siv var alveg óskaplega örvænting-
arfull, fómaði höndum til himins og
svaraði: „Hvaða loforð emð þið eigin-
lega að tala um? Ég man ekki eftir að
hafa geftð öll þessi loforð!“
Siv Friðleifsdóttir var að segja satt.
Hún mundi svo sannarlega ekki eftir
öllum þessum loforðum. Samt hafði
hún geftð öll þessi loforð og miklu
fleiri til. En þetta var tveimur mánuð-
um eftir kosningar og þessvegna hægt
að sanna vísindalega að minni hennar
geymdi ekki nema kannski eitt og
hálft prósent af því sem hún sagði í
mars eða apríl.
Sama máli gegnir um elskulegan
heilbrigðisráðherra. Hún flutti á síð-
asta þingi 366 ræður sem meira og
minna ijölluðu um heilbrigðismál. Sú
staðreynd að aðgerðir Ingibjargar nú
em í fullkomlega hrópandi andstöðu
við ræðumar 366 stafar líka af því að
hún er einfaldlega búin að gleyma því
sem hún sagði.
Halldór Ásgrímsson er búinn að
gleyma því að hann ætlaði að semja
við Norðmenn um leið og tækist að
hrekja Jón Baldvin úr utanríkisráðu-
neytinu; Páll Pétursson er búinn að
gleyma störfunum tólf þúsund; Finnur
Ingólfsson er búinn að gleyma aukn-
um framlögum til menntamála - og
allir eru búnir að steingleyma Guð-
mundi blessuðum Bjamasyni.
Þessvegna, gott fólk: Éramsóknar-
menn em ekki óheiðarlegir skúrkar
sem ljúga og svíkja. Þeir eru bara
óvenjulega mannlegir, og reyndar
löng hefð fyrir því að forystumenn í
flokki þeirra þjáist af jafnvel enn
meiri minnisbresti en annað fólk.
Og þá hlýtur að koma til kasta
stjórnarandstöðunnar. Forgangsverk-
efni í þeim hópi er eitt og aðeins eitt:
Halda stjómarliðinu við efnið. Rifja
upp öll þessi loforð, þessi frómu orð,
þessi fögm fyrirheit.
Og þá hljóta að verða einhver ráð
með efndir. Eða hvað? ■
s a £ a t a 1 6 f e b r ú a r
Atburðir dagsins
1826 Timburstofan á Möðru-
völlum í Hörgárdal og tvö önn-
ur hús brunnu ásamt miklu af
amtsskjölum. 1917 Breskar
konur, þrjátíu ára og eldri. fá
kosningarétt. 1958 Sjö leik-
menn meistaraliðs Manchester
United farast í flugslysi í
Munchen. 1983 Klaus Barbie,
„Slátrarinn frá Lyon“, drcginn
fyrir dóm fyrir glæpi í seinna
stríði. 1988 Alfred Jolson vígð-
ur biskup kaþólskra á íslandi.
Afmæiisbörn dagsins
Christopher Marlowe 1664,
enskt skáld og leikritahöfund-
ur. Björn Þórðarson 1879,
forsætisráðherra einu utan-
þingsstjórnarinnar sem setið
hefur á Isiandi. Zsa Zsa Ga-
bor 1920, ungversk leikkona
og kynbomba. Francois Tmf-
faut 1932, franskur leikstjóri.
Annálsbrot dagsins
Sást á öndverðum vetri eitt sjó-
skrímsl á Eyrarbakka í folalds-
mynd með löngum hala og
gekk víða um og upp á Breiða-
mýri.
Sjávarborgarannáll 1603.
Málsháttur dagsins
Oft verður gamall göltur af
gríslingi.
Heilræði dagsins
Besta ráðið til að halda sér
lengi ungum er að skipta sem
oftast um skoðun.
Matthías Jochumsson.
Gröf dagsins -
Minnið svíkur sjaldnast þcgar
það á að leiða oss að gröfum
vorra dánu vona.
Laföi Blessington.
Orð dagsins
Hálfan fór í heiminn kring,
hingað knm svo aftur,
og hafði bara ’ eitt ftarflegt
l’ing,
-ftað var góður kjaftur.
Jón Ólafsson ritstjóri, 1850-1916,
um sjálfan sig.
Skák dagsins
Menn hafa misgaman af tilbún-
um skákþrautum, enda reyna
þær oft með öðrum hætti á
skilninginn en „alvöru“ skákir.
I dag lítum við á skákþraut eftir
Stocchi. Staða einsog þessi
kæmi tæpast upp í kappskák.
alltjcnt þyrfti mikill bjartsýnis-
maður að hafa stýrt fámennu
svörtu liði gegn ofurefli hvíts.
En galdurinn felst í þvf að
finna mát fyrir hvítan í tveimur
leikjum. Það virðist auðvelt,
eða hvað?
Hvítur rnátar i tveimur leikj-
um.
1. Re2 dl=D 2. Dc3 Mát. Sáu
þetta ekki allir í hendi sér?