Alþýðublaðið - 23.05.1996, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
s k o ð a n
FIMMTUDAGUR 23. MAÍ1996
r
MUBIHDIB
21115. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Símboði auglýsinga 846 3332
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 100 m/vsk
Ráðherrann og valdið
Bemard Shaw sagði að vald spilli engum manni, en að heimsk-
ingjar sem komast til valda, spilli valdinu. Páll Pétursson hafði
áratugum saman skipað hinn óæðri bekk í Framsóknarflokknum,
en tókst í fyrra að þröngva sér inn í ríkisstjóm, öllum að óvömm.
Þar var honum fengið ráðuneyti félagsmála en sjálfur átti hann
auðvitað þann lífsdraum að verða æðsti yfirmaður hins helsjúka
landbúnaðarkerfis. En með því að fá Páli í hendur málaflokk sem
hann þekkti hvorki haus né sporð á, vonuðust samstarfsmenn
hans til þess að hann yrði til friðs. Það vom miklar tálvonir.
Frá fyrsta degi hefur Höllustaðabóndi verið mest áberandi allra
ráðherranna, og lætur einatt í það skína að völd hans séu öllu víð-
tækari en menn áttuðu sig á þegar honum var skákað í félags-
málaráðuneytið. Nú hefúr Páli Péturssyni tekist á skömmum tíma
að fá alla hreyfingu launþega upp á móti sér með sérlega ófyrir-
leitnum fmmvörpum þar sem ráðist er á sjálfstæði verkalýðs-
hreyfingarinnar. Tilviljun var það ekki, að fleiri tóku þátt í kröfú-
gerð 1. maí síðastliðinn en í mörg herrans ár. Krafa dagsins var
einföld: Burt með skerðingarfrumvörp Páls Péturssonar. Eftir
mótmæli tugþúsunda kom hinsvegar ráðherrann borubrattur í
sjónvarpsfréttum um kvöldið, og sagðist nú ekki gefa mikið fyrir
gaspur í tveimur eða þremur verkalýðsforingjum - það væri nú
einu sinni 1. maí. Málefnaleg og ítarlega rökstudd gagnfyni sam-
einaðrar stjómarandstöðu beit ekki lengi vel á Pál, enda er hann
af þeirri tegund sauðþrárra framsóknarmanna sem lítur á það sem
höfuðsynd að viðurkenna mistök. En steigurlæti ráðherrans beið
að vísu nokkum hnekki þegar Lagastofnun Háskólans kom með
alvarlegar athugasemdir við fmmvarp hans. Páll hélt því að vísu
blákalt fram að stofnunin hefði nánast í einu og öllu lagt blessun
sína yfir hið gerræðislega fmmvarp, en í framhaldinu var því
breytt í mjög veigamiklum atriðum. Breytingamar vom reyndar
svo róttækar að fmmvarp Páls er rústir einar.
Síðustu vikur hafa þingmenn svo tekist á um tætlumar af frum-
varpi félagsmálaráðherra, og verkalýðshreyfingin hefur ekki
hvikað ffá kröfu sinni um að það verði dregið til baka. Máhð er
litið svo alvarlegum augum af verkalýðshreyfingunni að ástæða
þótti til þess að flytja þing Alþýðusambandsins niður á Austur-
völl í fyrradag. Þar var forseta Alþingis afhent samhljóða áskomn
fimm hundmð þingfulltrúa um að skerðingarfrumvörp Páls Pét-
urssonar yrðu dregin til baka. Með eftirgangsmunum tókst að
særa félagsmálaráðherrann fram á tröppur þinghússins, þar sem
honum var gert ljóst að það væm ekki tveir eða þrír einangraðir
verkalýðsforingjar sem hann ætti við að eiga heldur sameinað
þing Alþýðusambands íslands með tugþúsundir launþega á bak-
við sig. Hvemig brást Páll við? Jú, hann sagði að sér væri sérstök
ánægja að hitta þingfulltrúa - og að hann vildi gjaman að þeir
væm honum meira sammála, „en úr því svo er ekki þá verður
bara að hafa það!“ Vitanlega ætti Páll Pétursson að skammast sín,
en einsog formaður Alþýðuflokksins hefúr bent á, er ekki hægt
að ætlast til þess af mönnum að þeir geri það sem þeir geta ekki.
Hitt er annað mál, að stjómarandstaðan á Alþingi virðist ekki
gera sér fulla grein fyrir því að næstum alger sigur er unnin hvað
varðar fmmvarpið um réttindi og skyldur launþega. Páll hefur
orðið að breyta eða fella niður þau ákvæði sem mest vom gagn-
fynd, svo ekki stendur lengur steinn yfir steini. En í hita bardag-
ans í þingsal þessa dagana virðist stjómarandstöðunni fremur í
mun að reka sóknina en gera almenningi ljóst hvílíka sneypuför
Páll Pétursson hefúr farið í málinu. Stjómarandstaðan hefur unn-
ið mikilvæga sigra en lætur ennþá einsog Páll Pétursson standi
með pálmann í höndunum. Það er rausn sem félagsmálaráðherra
verðskuldar ekki, en á áreiðanlega þátt í þeirri sjálfsblekkingu
hans að hann hafi uppá eigin spýtur beygt stjómarandstöðuna og
verkalýðshreyfinguna. Þann misskilning þarf að leiðrétta, þótt ef-
laust sé of seint að bjargi Páli frá þeirri pólitísku glópsku sem tók
að blómstra þegar hann varð ráðherra í ríkisstjóm íslands. ■
Ríkidæmið í erlendum
sýningum á Listahátíð
Það hefur varia getað farið framhjá
mörgum að Listahátíð í Reykjavfk er í
nánd og nú í 14. sinn. Þessi landsins
merkasti festival hefur oft verið ærið
misjafn að gæðum og áhugaverðum
atriðum, en þetta árið lofar góðu og
það á fleiri sviðum en einu. Það vekur
til dæmis eftirtekt hve mikið er af list-
sýningum, ekki síst erlendum og at-
hyglisverðum. Það er engu líkara en
margrómuð samkeppni markaðsafl-
anna hafi allt í einu smyglað sér inn í
herbúðir listarinnar eins og þjófur um
nótt.
Menning & listir
Halldór Björn
Runólfsson
listfræðingur
skrifar
Ég er ekki að segja að listsýningar
fýrir Listahátíð hafi verið ómerkilegar.
Ég man bara ekki eftir jafnmiklu af
nýstárlegu og metnaðarfullu efnisvali
á undangengnum hátíðum, en verið
getur að mig misminni. Tökum sem
dæmi Listasafn íslands. Til skamms
tíma hefur varfæmi ráðið ferðinni í
vali yfirmanna þess á erlendri list en
nú virðist annað uppi á teningnum.
Með sýningum á Egon Schiele og
Amulf Reiner er okkur veitt rökræn
innsýn í ákveðið þróunarferli í aust-
urrískri list. Það er sú tegund listar
sem lýtur að líkamlegum og sálffæði-
legum athugunum. Hafí einhver með
öðrum orðum gleymt að Sigmund
gamli Freud var austurrískur ætti það
heldur betur að rifjast upp fyrir hinum
sama.
Schiele (1890-1918) og Reiner
(f. 1929) jaðra nefnilega við að vera
meinlátir og masokískir þegar kemur
að útfærslu kropps og andlitsdrátta.
Korpinn stíl, vott um líkamlegan og
andlegan krankleik, eiga þeir sameig-.
inlegan með skáldum og tónskáldum
Vínarskólans á þessari öld. Þó er þessi
andlega og líkamlega togstreita öll-
sömul útlistuð með ofurnæmum og
ævafínlegum hætti í anda hnignunar
og aldamótahneigðar.
En þar með verður ekki sagt að við
séum laus við Austurríki, dauðann og
ofurnæmið. í Nýlistasafninu verður
nefnilega samsýning með verkum
austurrískra tvíburasystra, Irene og
Christine Hohenbiichler, fæddum
1964. Þar verða þær í félagsskap Þjóð-
verjans Carstens Höller (f. 1961) og
Svíans Dans Wolgers (f. 1955). Ho-
henbiichlersystumar eiga það sameig-
inlegt með Carsten Höller að ástunda
ofurnæmi og tilfinningahyggju sem
stundum jaðrar við sjúkleik og bama-
skap. Eftir fyrri verlnim fjórmenning-
anna að dæma verður sýningin í Ný-
listasafninu eihver sú athyglisverðasta
á Listahátíðinni.
Enda þótt Bandaríkjamaðurinn
Anders Serrano (f. 1950), á Mokka og
Sjónarhóli, sé öllu útreiknanlegri
stærð en kollegar hans í Nýlistasafn-
inu má ekki gleyma að hann og Cars-
ten Höller vom saman á ,Aperto ’93“
Þótt fullt sé af sýningum á bestu listamönnum
okkar, liðnum sem starfandi, er ekki eitt einasta
nafn sem kemur á óvart. Sannast nú sem oftast
hve fornir, hefðbundnir og varkárir við erum
gagnvart sjálfum okkur. Hátíðarhvötin og sum-
arblíðan megna ekki að yngja okkur upp.
í Feneyjum. Serrano á það sammerkt
með Austurríkismönnunum að vera
mótaður af umhverfi fullu af kaþólskri
þjáningaspeki enda varð hann „nei-
kvæð stjama" í heimalandi sínu fyrir
vanhelgun á ímynd Krists. Síðan hefur
dauði, trú og ofbeldi fylgt mögnuðum
ljósmyndum hans í meira eða minna
mæh.
Það fer ábyggilega vel á því að hafa
Serrano í kompaníi við Dauðann í ís-
lenskum vemleika sem einnig verður
á Mokka í júmmánuði. Þar er ábyggi-
lega á ferðinni ein athygliverðasta
sýningin á Listahátíð, byggð á mynd-
um af látnu fólki og börnum. Hver
man ekki áleitna og einstæða útvarps-
þætti Siguijóns Baldurs Hafsteinsson-
ar mannfræðings um þetta sérstæða
efni?
Tilfinningaleg varðveisla þess sem
er horfið er jafnframt inntakið í enn
einni spennandi sýningunni af erlend-
um vetvangi. Einn þekktasti mynd-
höggvari Breta um þessar mundir,
Rachel Whiteread (f. 1963), sýnir sáld-
þrykksmyndir hjá „Islenskri grafík" af
horfnum íbúðarblokkum frá Hackney
í Lundúnum. Þótt Rachel Whiteread
sé öðm fremur þekktur myndhöggvari
sem fjallar gjaman um tómið og fyll-
inguna verður áreiðanlega fróðlegt að
skoða þrykkmyndir hennar af horfn-
um húsum.
Þá verður einnig mjög fróðlegt að
líta inn á sýningu Thomas Kocheisen
(f.1954) og Ulrike Hullmann (f.1956),
svissnesks listamannapars sem alltaf
málar tvær raunsæjar útgáfur af sama
hversdagslega mótífinu, svo sem
venjulegum innanstokksmunum og
húsbúnaði. Þessi sýning verður allan
júnímánuð til sýnis í Gallerí Gangi við
Rekagranda 8. Viðlíka látleysi má
vænta af sýningu Carls André
(f.1935), enn einum erlendum lista-
manninum sem er væntanlegur hingað
með sýningu í sýningasalnum Önnur
hæð, Laugavegi 37. André hefur fyrir
löngu skipað sér í raðir þekktustu
listamanna heims með brautryðjanda-
starfi sínu á sviði naumhugullar högg-
myndalistar úr verksmiðjuframleidd-
um málmeiningum.
Þótt Gallerí Gangur og Önnur hæð
séu vart meira en hálfopinberir sýn-
ingarsalir þar sem þeir eru staðsettir í
íbúðum aðstandenda verður að taka
ofan fyrir þeirri fersku kynningastarf-
semi sem fram fer á báðum stöðum.
Þar hefur verið gengið á undan með
góðu fordæmi sem ef til vill skilar sér
núna í auknum kröfum um eðlileg
tengsl Islendinga við umheiminn.
Reyndar er sá umheimur orðinn svo
víðfeðmur að hann nær kringum jarð-
arkúluna eins og best sést á því uppá-
tæki Perlunnar að flagga stórri in-
stallasjón eða innsetningu eftir argen-
tíska myndlistarmanninn Osvaldo
Romberg. Um þennan sérstæða huldu-
mann sem gjarnan er á faraldsfæti
milli Buenos Aires, New York og Par-
ísar má ffæðast mun betur og ítarlegar
með því að slá nafni hans upp á Inter-
netinu.
Þótt ekki sé hér pláss til að fjalla um
innlenda myndlistarviðburði verður
ekki betur séð, fljótt á litið, en mikil
gróska verði þar í sýningahaldi. Hvort
sú gróska verði nýnæmi á borð við er-
lendu flóruna verður ósagt látið, en
ósköp sakna ég nýrra nafna og nýrrar
viðmiðunar á innlenda listanum. Þótt
fullt sé af sýningum á bestu lista-
mönnum okkar, liðnum sem starfandi,
er ekki eitt einasta nafn sem kemur á
óvart. Sannast nú sem oftast hve fom-
ir, hefðbundnir og varkárir við erum
gagnvart sjálfúm okkur. Hátíðarhvötin
og sumarblíðan megna ekki að yngja
okkur upp. ■
2 3 .
m a i
Atburðir dagsins
1498 ítalski siðbótarmaðurinn
Girolamo Savonarola hengdur
og síðan brenndur. 1887
Frönsku krúnudjásnin seld á
sex milljónir franka. 1934
Glæpahjúin Bonnie og Clyde
skotin til bana í fyrirsát lög-
reglu. Þau höfðu farið einsog
logi um akur yfir súðvestumki
Bandaríkjanna; létu greipar
sópa um eignir fólks og myrtu
tólf manns. 1945 Heinrich
Himmler, yfirmaður SS-sveita
Hitlers, fremur sjálfsmorð með
blásýru. 1965 Danska þingið
samþykkir að afhenda Islend-
ingum handritin, sem lengi
höfðu staðið miklar deilur um.
1985 Alþingi samþykkir að á
fslandi verði ekki staðsett
kjarnorkuvopn. 1987 Hannes
Hlífar Stefánsson verður
heimsmeistari sveina í skák, 16
ára.
Afmælisbörn dagsins
Douglas Fairbanks 1883,
bandarískur leikari. Joan Coll-
ins 1933, bandarísk leikkona.
Anatoly Karpov 1951, rúss-
neskur skákmeistari, núverandi
heimsmeistari FIDE.
Annálsbrot dagsins
Þjófnaðurinn og ránshátturinn
var um haustið fram úr venju-
legum máta, hélzt varla neinn
hlutur og sérdeilis það ætt var.
Um jólin voru 5, 6 eður 7 þjóf-
ar til fanga á Hóli um hátíðina,
áttu sumir að dæmast strax að
liðnri hátíðina.
Grímsstaðaannáll 1756.
Náttúra dagsins
Það gengur tregt að venja
vonda náttúru á hið góða, hitt
er létt að temja góða á hið
vonda.
Vídalínspostilla.
Málsháttur dagsins
Oft sigrar langt stríð stráks-
lund.
Dulnefni dagsins
Tilviljun er ef til vill dulnefni
guðs þegar hann hirðir ekki um
að setja nafnið sitt undir,-
Anatole France.
Orð dagsins
Swmrsins snlhœrði morgwm
kom sigrandi í rtkið inn.
Hann breyttist úrfjarlœgu bliki
í bjartasta daginn þinn.
Guömundur Böðvarsson
Skák dagsins
Liðssafnaður svarts og hvíts er
jafn í skák dagsins, en Belkadi
sem stýrir svörtu tekst á áhrifa-
ríkan hátt að sýna fram á veik-
leika í hvítu stöðunni þar sem
Barriera er við stjórnvölinn.
Athugið sérstaklega hvítu
drottninguna.
Svartur leikur og vinnur.
1. ... Bc5! 2. Dxc5 Del Skák
og mát!