Alþýðublaðið - 17.09.1996, Blaðsíða 5

ÞRIÐJUDAGUR 17. SEPTEMBER 1996
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
I e i k h ú s
■ Er íslensk leikritagerð að blómstra? Fjöldi íslenskra verka fer á fjalirnar í vetur en ekki eru allir sammála
um gæði íslenskrar leikritunar. Þóra Kristín ÁsgeirsdóttirveItir því fyrir sér hvers vegna svo margir eru að
skrifa fyrir leikhúsið núna
Þarf einfaldlega betri höfunda
Smíðaverkstæðið frumsýnir verk eftir nýjan íslenskan höfund Hallgrím H. Helgason en það nefnist Vorkvöld
með Krókódílum og er kynnt sem beinskeytt og léttgeggjað nýtt verk um íslenska nútímaæsku.
segir Jón Viðar Jónsson.
Ólafur Haukur Símonar-
son: „Leikritagerð er gíf-
urlega erfið bókmennta-
grein þar sem margir eru
kallaðir en fáir útvaldir."
Athygli hefur vakið hversu
mörg ný íslensk verk eru á
verkefnaskrá leikhúsanna í
vetur. Borgarleikhúsið er stærst í snið-
um hvað þetta varðar með tíu íslensk
verk á verkefnaskránni en Þjóðleik-
húsið er með fimm íslensk verk á
sinni könnu sem er svipað og verið
hefur hin síðustu ár. Það eru þó litlu
leikhúsin sem vinna stærsta afrekið.
Nýstofnað Hafnarleikhús fer af stað
með verk eftir Megas og Kaffileikhús-
ið heldur áfram að kynna nýja ís-
lenska leikritahöfunda auk þess sem
Loftkastalinn sýnir nýtt leikrit eftir
Þorvald Þorsteinsson. En hver er or-
sökin fyrir þessum aukna áhuga á ís-
lenskri leikritun?
Meðal leikskálda sem eiga verk á
fjölunum í vetur eru menn eins og
Kjartan Ragnarsson, Arni Ibsen,
Sveinn Einarsson og Karl Ágúst Úlfs-
son sem verður með verk í báðum
stóru leikhúsunum, Borgarleikhúsi og
Þjóðleikhúsi. En einnig ber mikið á
ungum höfundum, Hallgrímur H.
Helgason á nýtt verk í Þjóðleikhúsinu
og Kristín Ómarsdóttir er höfundur
Ástarsögu sem að Borgarleikhúsið
tekur til sýninga eftir áramótin.
„Þessi aukning er vissulega meðvit-
uð hjá okkur í Borgarleikhúsinu og er
hugsuð sem gjöf til Leikfélagsins og
áhorfenda á afmælisári," sagði Hafliði
Arngrímsson dramatúrg hjá Borgar-
leikhúsinu. „Þetta er heilmikil viðbót
en sem dæmi þá settum við upp fjögur
íslensk verk í fyrra en í ár verða þau
tíu talsins."
Nú hafa forsvarsmenn leikhúsanna
hvað eftir annað látið hafa eftir sér að
ekki sé nægilegt framboð af góðum
íslenskum verkum. Það vaknar því
spuming um hvort breyting hafi orðið
á eða hvort leikhúsin séu farin að
slaka á kröfum sínum?
„Það er ekki nema brot af þeim
verkum sem okkur hafa borist sem
fara á fjalimar og ég tel að þar sé um
að ræða framúrskarandi verk sem höf-
undar hafa unnið í samvinnu við okk-
ur,“ sagði Hafliði. „Mörg þeirra hafa
skrrskotun til fortíðarinnar þegar Leik-
félag Reykjavíkur var að sýna verk sín
í Iðnó eins og til dæmis verk Sigurðar
Pálssonar og Karls Ágústs Úlfssonar."
Kostnaðarsamt fyrirtæki
„Ég hef ekki farið yfir það tölfræði-
lega hvort um einhverja aukningu er
að ræða milli ára,“ sagði Ólafúr Hauk-
ur Símonarson rithöfundur og formað-
ur Leikskáldafélags fslands. „En sjálf-
sagt er það rétt. Það er mjög áhættu-
samt fyrirtæki að setja upp leiksýn-
ingu og kostnaðurinn veltur oft á tug-
um milljóna króna. Það er því ekki
nema eðlilegt að leikhúsin haldi frekar
að sér höndunum. Á móti kemur hins-
vegar að íslensk verk fá oftar en ekki
betri aðsókn en hin. Það er mun ódýr-
ara að gefa út skáldsögu eða ljóðabók
en að koma saman leiksýningu. En
mér hefur virst sem að það sé ákveðin
ládeyða í skáldsagnagerð og þá er
eðlilegt að höfundar líti til annara bók-
menntagreina. Það gæti skýrt hluta af
þeim áhuga sem beinist að leikhúsun-
um í augnablikinu."
Tæpast flutníngshæf verk
„Verkefnaskrá leikhúsanna er enn
sem komið er bara nöfn og titlar hjá
mér eins og flestum öðrum,“ sagði Jón
Viðar Jónsson gagnrýnandi Dagsljóss.
„Ég hef þó séð tvær sýningar en þar
sem ég hef ekki enn fjallað um þær
fyrir sjónvarpið mun ég ekki gera það
hér. En mér finnst þó óhætt að segja
að sú stefna Borgarleikhússins að
hrúga upp Islenskum verkum á þessu
ári lítur ekki vel út. Sum þeirra ís-
lensku verka sem hafa verið sviðsett
hjá leikhúsunum á undanfömum ámm
hafa tæpast verið flutningshæf og mér
finnst engin ástæða fyrir leikhúsin að
kosta uppá slíka hluti."
Karnivalstemmning á
tímamótum
„Ég byrjaði að fást við að skrifa
leikrit fyrir tveimur ámm síðan en ég
hef áður fengist við að þýða leikrit,"
sagði Hallgrímur H. Helgason en
Þjóðleikhúsið fmmsýnir nýtt verk eftir
hann á Smíðaverkstæðinu eftir ára-
mótin.
„Verkið mitt fjallar um krakka sem
að em að dimmitera og fara um bæinn
í furðulegum fötum meðan þau reyna
að átta sig á lífinu og þeim tímamót-
um sem þau standa á. Ég er að reyna
að framkalla trúverðuga karaktera fólk
sem að veigur er í fyrir áhorfandann
að kynnast betur. En um leið býður
efnið uppá kamivalstemmningu með
tilheyrandi skírskotunum í gömlu
meistarana eins og Shakespeare. Þetta
er í raun opus tvö af öðm verki. Þjóð-
leikhúsið var búið að ákveða að sýna
það en niðurstaðan varð þessi þar sem
þetta er léttara og skemmtilcgra “
Afrek litlu leikhópanna
Höfundasmiðja Borgarleikhússins
verður starfandi áfram í vetur eins og
síðastliðið ár en þrjú verk verða flutt í
Borgarleikhúsinu eftir höfunda smiðj-
unnar næsta vor. Bæði Ólafur og Haf-
liði telja að bæði námskeiðið hjá End-
urmenntunarstofnun sem haldið var f
fyrra og Smiðjan sem að spratt upp af
því sé vaxtarbroddur nýrra höfunda.
Benóný Ægisson sem var einn þátt-
takenda í Höfundarsmiðjunni er að
fara á starfslaun hjá Þjóðleikhúsinu og
Ingibjörg Hjartardóttir var að frum-
sýna verkið, Hinar Kýmar, hjá Kaffi-
leikhúsinu fyrir skömmu. Af öðm má
nefna afar frumlega leikgerð á Gunn-
laugs Sögu ormstungu, sem sýnd er í
Skemmtihúsinu við Laufásveg og hef-
ur fengið ífábærar viðtökur auk þess
sem nýtt atvinnuleikhús í Hafnarfirði
byrjar leikárið með nýju íslensku
verki eftir Megas. Það má einnig
nefna að í Þjóðleikhúsinu hefur einnig
verið í gangi einhverskonar höfunda-
smiðja þar sem leikskáldum gefst
kostur á að vinna verk sín í samstarfi
Árni Ibsen hefur verið afkastamikið
leikskáld undanfarin ár en hann
starfaði í fjölda ára sem dramatúrg
hjá Þjóðleikhúsinu. Nýlega frum-
sýndi Borgarleikhúsið nýtt gaman-
leikrit eftir Árna sem nefnist, Ef
væri ég Guilfiskur.
við leikara og leikstjóra. Að sögn
Stefáns Baldurssonar hefur enn ekki
sprottið sýning af þessum tilraunum
en verkin hafa verið leiklesin fyrir
leikara, höfunda og annað starfsfólk
við húsin. Meðal þeirra sem hafa hlot-
ið starfslaun um tveggja eða þriggja
mánaða skeið hjá Þjóðleikhúsinu síð-
ustu misserin eru Súsanna Svavars-
dóttir, Gunnar Gunnarsson, Viðar
Eggertsson og Karl Ágúst Úlfsson og
Hallgrímur Helgason. „Ég held að
dugnaður litlu sjálfstæðu leikhópana
við að koma íslenskum verkum á
framfæri sé kannski einna athyglis-
verðastur í þessu öllu saman,“ sagði
Hafliði Amgrímsson. „Þar er ekki um
ræða aðila sem fá styrki frá ríki og
borg heldur fólk sem að ber sjaldnast
neitt úr býtum sjálft og gefur í mörg-
um tilfellum sína vinnu."
Að liggja eitthvað á hjarta
„Mér finnst íslensk leikritagerð
mjög fjölbreytileg og leikhúsið virðist
eiga mjög sterk ítök í fólki en þar
kemur ekki síst upp í hugann gróska
litlu leikhópana sem em starfandi af
fídonskrafti úti um allt land,“ sagði
Hallgrímur H. Helgason leikritahöf-
undur. „Það em margir að skrifa leik-
rit og það kemur oft og iðulega fyrir
þar sem ég er staddur fyrir tilviljun í
matarboði eða partíi að húsráðandi
nær í hálfklárað leikrit ofan í skúffu.
Höfundasmiðjan hefur ekki virkað
sem hvati á mig þar sem ég var ekki
þátttakandi í henni nema sem áhorf-
„Ég hef á tilfinningunni að það fari
að skila sér nýir höfundar inn í leik-
húsin og það er jákvætt ef leikhús-
in taka vel á móti þeim," segir Ól-
afur Haukur Símonarson. „Það
verður engin smiður nema að kom-
ast i smiðjuna." Ólafur á sjálfur tvö
verk í Þjóðleikhúsinu í vetur. Þrek
og tár sem gekk í allan fyrra vetur
verður tekið upp að nýju á þessu
leíkári auk þess sem frumsýnt
verður nýtt dramatískt verk eftir
Ólaf sem nefnist, Kennarar óskast.
andi en mér finnst hún spennandi fyr-
irbæri enda er áhugavert að sjá þegar
verið er að vinna með verk. Sjálfur er
ég spenntur fyrir því að sjá meira til
Braga Ólafssonar í leikhúsinu en hann
hefur þessa ljóðrænu taug sem er
gaman að sjá tútna út á sviði. Einnig
hlakka ég til að sjá nýja leikritið hans
Megasar. Ég hugsa að áhuginn fyrir
leikritum og handritagerð sé líka til-
komin vegna vinsælda kvikmyndanna
en það er með leikritun eins og aðrar
bókmenntir að fólki þarf að liggja eitt-
hvað á hjarta. Það þaif að vera til stað-
ar dramatísk taug sem að kviknar af
lífinu allt í kring. Þetta er grimmt list-
form. Maður leggur kannski upp með
einfaldar lausnir en áttar sig fljótlega á
kröfum leikhússins og byrjar upp á
nýtt. Það þarf yfirleitt að margskrifa
hlutina áður en þeir verða nothæfir.“
Engar patentlausnir
„Það eru engar patentlausnir til á
þessu máli, hvorki höfundasmiðjur
eða annað í þeim dúr þar sem útvaldir
spekingar eru fengnir til að messa yfir
fólki,“ sagði Jón Viðar Jónsson.
„Leikhúsin verða að vera vakin og
sofin í því að fá góða höfunda til liðs
við sig. Það þarf einfaldlega betri höf-
unda og þegar þeir koma fram á sjón-
arsviðið þarf að hlúa að þeim og veita
þeim aðhald. Það er gömul reynsla
mín sem leiklistarstjóri útvarpsins í
níu ár að íslenskir höíúndar eiga mi-
sauðvelt með að vinna úr gagnrýni. Af
ungum efnilegum höfundum þá vil ég
nefna Hrafnhildi Hagalín Guðmunds-
dóttur en verk hennar, Ég er meistar-
inn, var framúrskarandi byijendaverk.
Eldri höfundar á borð við Kjartan
Ragnarsson og Ólaf Hauk Símonarson
hafa hinsvegar verið að missa flugið
að undanfömu.“
Afburðaverk eru kraftaverk
,Jvíenn hafa verið að bauka við að
skrifa leikrit í hundruði ára en þrátt
fyrir það em ekki nema nokkur hundr-
uð verk sem hægt er að kalla klass-
ísk,“ sagði Ólafur Haukur Símonar-
„Það er ekki
nema brot af
þeim verkum
sem okkur hafa
borist sem fara
á fjalirnar."
Hafliði Arngrímsson
Karl Ágúst Úlfsson á tvö verk í
stóru leikhúsunum í vetur. Annars
vegar er það leikritið, í hvítu
myrkri, sem sýnt er í Þjóðleikhús-
inu og hinsvegar leikritið, Fagra
veröld, sem á að gerast á fjórða
áratugnum og fjallar um fólk sem
er að mörgu leyti dæmigerðir full-
trúar þess tíma sem varð Tómasi
Guðmundssyni yrkisefni í sam-
nefndri Ijóðabók. Skáldinu Tómasi
bregður fyrir í verkinu en tónlistin
sem Gunnar Reynir Sveinsson hef-
ur samið er gerð við Ijóð Tómasar.
son. „Leikritagerð er gífurlega erfið
bókmenntagrein þar sem margir eru
kallaðir en fáir útvaldir. Leikhúsin
ganga vegna þessara afburðaverka
sem eru hvert um sig kraftaverk en til
þess að þau megi líta dagsins Ijós þarf
að skrifa mörg miðlungsverk. Það er
lögmálið að einungis þannig verður til
vaxtarbroddur öflugrar leikritagerðar.
Ég hef á tilfinningunni að það fari að
skila sér nýir höfundar inn í leikhúsin
og það er jákvætt ef leikhúsin taka vel
á móti þeim. Það verður engin smiður
nema að komast í smiðjuna." ■
„En mér finnst þó óhætt
að segja að sú stefna Borgar-
leikhússins að hrúga upp
íslenskum verkum á þessu ári
lítur ekki vel út."
Jón Viðar Jónsson