Alþýðublaðið - 01.10.1996, Síða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 1. OKTÓBER 1996
s k o d a n i r
MMUBLMD
21185. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Fréttastjóri Jakob Bjarnar Grétarsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Umbrot Gagarín ehf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Tölvupóstur alprent@itn.is
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 100 m/vsk
Lausn í Langholtskirkju
Á sunnudag messaði séra Flóki Kristinsson í síðasta skipti sem sóknar-
prestur Langholtskirkju, og mun á næstunni heija störf í þágu íslendinga á
meginlandi Evrópu. Með því að taka boði um nýtt starf hjó séra Flóki á
hnút sem virtist með öllu óleysanlegur, og hefur verið framhaldssaga í fjöl-
miðlum síðustu misseri. Persónulegar etjur hans og Jóns Stefánssonar org-
anista virtust komnar á það stig, að hvorugur myndi láta sinn hlut. Því er
ákvörðun séra Flóka í alla staði virðingarverð, og ekki síður hitt, að hann
skyldi við síðustu messu sína nota tækifærið og biðja þá fyrirgefningar sem
hann kynni að hafa sært eða misboðið. Slíkur manndómur er ekki á allra
færi í Þjóðkirkjunni, einsog dæmin sanna.
Það hefur sætt nokkurri gagnrýni hvemig staðið er að nýrri stöðu prests á
meginlandinu. Forsætisráðherra hefur upplýst að alls hafi fjórir ráðherrar
komið að lausn málsins, sem meðal annars kallaði á fimm milljón króna
fjárveitingu. Vitanlega er aðdragandi málsins óvenjulegur, enda undirbún-
ingur nýrra starfa á vegum hins opinbera allajafna með nokkuð öðmm
hætti. Það má gagnrýna að staðan skuli ekki auglýst, en á móti kemur að
hún er veitt séra Flóka í tilraunaskyni til eins árs. Fordæmi eru fyrir slíku.
Að öllu samanlögðu er ekki unnt að gagnrýna þá ráðherra ríkisstjómarinnar
sem lögðu sitt af mörkum til að leiða mál til lykta sem var fleinn í holdi
kirkjunnar, og sem hún var ófær um að leysa.
Þótt mörgum fyndist Langholtskirkjudeilan óskiljanleg og á köflum fá-
ránleg afhjúpaði hún ákveðna veikleika innan kirkjunnar. Misklíð prests og
organista snerist ekki um það fyrst og fremst hvort auglýsa ætti sérstaklega
eiginkonu Jóns Stefánssonar í fréttabréfi kirkjunnar. Rætur deilunnar liggja
í því, hver stjómar safnaðarstarfi og hvemig helgihaldi er hagað. Prestur og
organisti höfðu einfaldlega gerólíkar skoðanir og hugmyndir í þessum efn-
um. Annarsvegar var einn helsti kennimaður sinnar kynslóðar sem leggur
áherslu á alvöm trúarinnar, hinsvegar metnaðarfullur kórstjóri sem umfram
allt vill gera veg tónlistar sem mestan.
Ugglaust hefði verið hægt að lægja öldur í sókninni fyrir löngu. Þjóð-
kirkjan á hinsvegar í slíkri tilvistarkreppu að leiðtogar hennar hafa ekki ver-
ið þess umkomnir að leiða hjörðina úr ógöngunum. Afskipti biskups Islands
af Langholtskirkjudeilunni gerðu þannig illt verra á sínum tíma, og ekki
verður annað séð en hálf ríkisstjómin hafi að lyktum orðið að taka frá hon-
um þennan kaleik.
Geðillska Matthíasar -
gamansemi Moggans
Bestu meðmælin með skýrslu Ríkisendurskoðunar um Byggðastofnun
felast í stóryrðum Matthíasar Bjamasonar um að hún sé ómerkileg og illa
unnin. Matthías var í mörg ár stjómarformaður Byggðastofnunar og tók þátt
í að sólunda milljörðum króna. í skýrslu Ríkisendurskoðunar kemur glöggt
í ljós hvemig glómlaus misnotkun á almannafé hefur viðgengist í nafni al-
gerlega óskilgreindrar byggðastefnu. Nánar verður fjallað í Alþýðublaðinu
á næstunni um hina merkilegu skýrslu, en hægt er nefna nokkur dæmi um
sukkið: Á síðustu ellefu ámm hefur Byggðastofnun lánað eða gefið ríflega
17 milljarða króna, án þess að nokkur stefnumörkun liggi að baki. Þegar er
búið að afskrifa tæpa fjóra milljarða, og fyrir liggur að stofnunin hélt áfram
að veita fé til fyrirtækja sem í raun vom gjaldþrota.
Samkvæmt lögum á Byggðastofnun að stuðla að þjóðfélagslega hag-
kvæmri þróun byggðar í landinu. I þessu sambandi er athyglisvert að Vest-
firðir fengu hvorki meira né minna en fjórðung af ffamlögum stofnunarinn-
ar - en hvergi hefur fólki fækkað jafnmikið. Þetta sýnir ótvírætt að pólitísk
fyrirgreiðsla er tilgangslaus og heimskuleg. Smáfurstamir sem sitja í stjóm
Byggðastofnunar og ausa út peningum sem þeir eiga ekki em ekki að hugsa
um hagsmuni heildarinnar - heldur næstu kosningar. Svo einfalt er það.
Matthías Bjamason brást hinn versti við skýrslu Byggðastofnunar í við-
tali við Morgunblaðið á sunnudag. En leiðarahöfundur sama blaðs sýndi
hinsvegar af sér óvænta gamansemi í forystugrein um málið. Eftir að hafa
gagnrýnt sukkið segir Mogginn að Sjálfstæðisflokkurinn hafi á sínum tíma
barist hart gegn því að Framkvæmdastofnun, forveri Byggðastofnunar, yrði
sett á laggimar; og að þær röksemdir sem talsmenn Sjálfstæðisflokksins
höfðu uppi gegn slíkri stofnun séu enn í fullu gildi. Er Morgunblaðinu al-
vara? Sjálfstæðisflokkurinn á ekki minni þátt en Framsókn í gegndarlausu
bmðli og óráðsíu sem kennt er við byggðastefnu. Smáfurstar Sjálfstæðis-
flokksins hafa ausið milljörðum króna af almannafé til að kaupa atkvæði.
Skýrsla Ríkisendurskoðunar er þungur áfellisdómur yfir þessum mönnum.
Þetta vita ritstjórar Morgunblaðsins. ■
Dreifbýlisgrín
og hún hjálpar uppá sýninguna í raun-
sæi sínu og léttir hún áhorfendum lífið
með smekklegum formum sínum og
skemmtilegum litasamsetningum.
Lýsing Björns Bergsteins Guð-
mundssonar er líka vel unnin og sam-
spil leikmyndar og lýsingar gott. Hins
vegar er spurning hvort ekki mætti
nota lýsinguna betur til að þétta temp-
óið í sýningunni.
Búningar Þórunnar Elísabetar
Sveinsdóttur eru verkinu trúir, svolítið
klisjukenndir, svolítið gamaldags, en
þó allt innan hófiegra marka nema ef
vera kynni búningur Álfdísar þar sem
klisjan um glæsipíuna er heldur banal.
Leikhópurinn er mergur þessarar
sýningar. Þar fara fremstir í flokki
Spaugstofu-tríóið Sigurður Siguijóns-
son, Om Ámason og Pálmi Gestsson,
þrautþjálfaðir gamanleikarar sem
kunna þetta allt saman. Það var gaman
að sjá hversu vel þeim tókst að þræða
hjá því að falla í gryiju ódýrra farsat-
rikka og gæða einfaldar persónur sínar
lífi. Hið sama má segja um aðra leik-
ara sýningarinnar, þau: Róbert Arn-
finnsson, Tinnu Gunnlaugsdóttur, Ól-
afíu Hrönn Jónsdóttur, Guðrúnu
Gísladóttur og Hörpu Arnardóttur.
Hins vegar vöktu þau Vigdís Gunn-
arsdóttir og Hjálmar Hjálmarsson
mesta athygli mína. Hjá þeim báðum
mátti sjá einhvem nýjan tón, þroskað-
ari og massívari og agaðari leik en ég
hef áður séð til þeirra. ■
Niðurstaða: Gamaldags og klisju-
kennt verk en sýningin er borin
uppi af afbragðsgóðum leik. Út-
koman svona la la afþreying fyrir
þá sem vilja drepa tímann og
finnst gaman að hlæja að dreif-
býlisfólki.
En aftur að Nönnu systur. Höfund-
amir eiga það sameiginlegt að vera
þekkt og virt nöfn úr íslensku listah'fi,
með mikla reynslu að baki. Einar
Kárason sem einn virtasti og vinsæl-
asti rithöfundur okkar og Kjartan
Ragnarsson sem einn afkastamesti og
vinsælasti leikritahöfundur landsins
um margra ára skeið. Því er eðlilegt að
gera til þeirra nokkrar kröfur. Til að
gera langa sögu stutta verður að segja
eins og er að þetta höfundarverk þeirra
er ekki mjög merkilegt heldur gamal-
dags og klisjukenndur gamanleikur
sem hefur ekkert nýtt eða spennandi
að bjóða. Jú, jú, víst gengur hann upp,
byggingin víðast hnökralaus og það
má jafnvel hlæja á stöku stað, en hug-
myndaflugið er ekkert - engin brilli-
ans á ferðum. Ég man ekki betur en
svona verk um fallandi og loftkenndan
leikstjóra hafi verið sýndur í sjónvarpi
fyrir nokkmm ámm undir nafninu Fé-
lagsheimilið. Helsti kostur verksins er
að það þykist ekki vera annað en það
er, kliskjukenndur og metnaðarlaus
gamanleikur sem hefur ekkert nýtt að
spennandi að bjóða. Þetta er þokkalegt
þorrablótsgrín en á ekkert erindi á
stóra svið Þjóðleikhúss fslendinga.
Leikstjóm Andrésar Sigurvinssonar
er blátt áfram og stælalaus, kannski
um of. Hraði sýningarinnar er helst til
hægur og jafn og meiri hraðabreyting-
ar hefðu án efa orðið henni til góðs.
Andrés nýtur þess hins vegar að vera
með í höndum afbragðs hóp leikara og
vinna hans með þeim virðist stefna að
því að gæða þessar klisjukenndu per-
sónur holdi og blóði og hefur það tek-
ist jú bara bærilega.
Leikmynd Vignis Jóhannessonar er
gott verk, stílhrein og hugsuð um leið
Verkefni: Nanna systir
Höfundar: Einar Kárason
og Kjartan Ragnarsson
Lýsing: Björn Bergsteinn
Guðmundsson
Búningar: Þórunn Elfsabet
Sveinsdóttir
Leikstjóri: Andrés Sigurvinsson
Sýningarstaður:
Þjóðleikhúsið - Stóra sviðið
Það hlýtur að teljast umhugsunar-
efni fyrir þá sem ríkjum ráða í leik-
húsunum hvort þeir em ekki famir að
sýna of mikið af íslenskum leikritum
og hvort þeir setja kíkinn íyrir blinda
augað þegar gæði þeirra em metin. f
fyrstu fmmsýningahrinu vetrarins hafa
verið sýnd fimm verk, þar af fjögur ís-
lensk, sem eiga það öll sammerkt að
vera svona tæplega meðalmennsku
jukk og þaðan af verra. Getur verið að
á þessum tímum niðurskurðar og að-
halds í íjármálum, sem stjómað er af
menningarsnauðum hagfræðingum,
freistist leikhúsmenn til að setja upp
eitthvað svona íslenskt í þeirri trú að
það gangi betur í áhorfendur? Eða er
hér á ferðinni samtrygging meðal-
mennskunnar sem löngum hefur verið
fyrirferðarmikil í íslensku listalífi?
Það sem er merkilegast og gerir
leikhúsum kleift að setja upp þessi
verk án þess að úr verið einn allsherjar
skandall er að við eigum nú stóran og
breiðan hóp afbragðs leikara, sem eiga
það orðið sammerkt með kollegum
sínum breskum að það er nokk sama
hvaða rusl er sett í hendumar á þeim,
þeir hafa hæfileika og getu til að skila
því með glans. Það er hins vegar
áhyggjuefni að verkin skuli ekki gera
meiri kröfiir og þegar flestir íslenskir
leikstjórar virðast nokkuð staðnaðir og
hugmyndasnauðir er hætt við að leik-
aramir afskólist í leikhúsunum og sá
efniviður sem fyrir hendi er nái ekki
að blómstra og skila leiklistinni,
áhorfendum og íslenskri menningu,
þeim þroska sem öllum yrði til góðs.
Þjóðleikhúsið er fremur þorparalegt
í upphafi leikárs að þessu sinni. Tvö
fyrstu verkefnin eiga það sameiginlegt
að gerast í sjávarþorpi úti á landi, era
bæði hlaðin persónum sem telja verð-
ur klisjur úr bókmenntum og leikhúsi:
Drykkfelldi og kvensami presturinn,
tilfinningalega bældi og orðljóti
gröfumaðurinn/sjómaðurinn, glæsip-
ían að sunnan, þorpsfíflið, húmaníski
og heimspekilega sinnaði bílstjórinn,
snobbaða útgerðarfrúin, forvitna og
málglaða kjaftakerlingin svo nokkrar
séu nefndar. Svo sem ekki stórbrotið
eða hugmyndaríkt og ekki veit ég
hvað ræður þessari stefnu sem kalla
mætti: hlæjum að dreifbýlisbúum, og
hámárki náði í þeim hræðilegu sjón-
varpsþáttum Þeytingi sem sýndur var í
ríkissjónvarpinu í fyrra.
Leikhús
Arnór
Benónýsson
skrifar um
leiklist
iagatal 1. októmber
Atburðir dagsins
1786 Oddur Gíslason, 46 ára
jfrestur á Miklabæ í Skaga-
firði, týndist á leið milli
bæja. Þjóðsagan kennir
kvendraugi um hvarfið. 1874
Kvennaskólinn í Reykjavík
tók til starfa; Þóra Melsteð
var fyrsti skólastjórinn. 1918
Arabíu-Lawrence og her Fai-
sals emírs ná Damaskus úr
höndum Tyrkja. 1938 Hitler
sendir herlið til Súdetahérað-
anna. 1974 Réttarhöld hefjast
í Watergate- málinu. 1977
Samtök áhugamanna um
áfengisvandamálið stofnuð.
1987 48 átta ára gömul kona
í Suður-Afríku elur þrfbura
sem hún gekk með fyrir dótt-
ur sína.
Afmælisbörn dagsins
Annie Besant 1847, ensk
baráttukona fyrir þjóðfélags-
umbótum; áhrifamikil í guð-
spekihreyfingunni. Stanley
Howard 1890, enskur leikari
og skemmtikraftur. Vladimir
Horovitz 1904, rússneskur
píanóleikari. Walter Matt-
hau 1920, bandarískur leik-
ari. Jimmy Carter 1924,
bandarískur forseti.
Annáisbrot dagsins
Þá varð víða um landið fólk
bráðdautt. Tveir menn urðu
bráðdauðir á sjó á Suðurnesj-
um. Samanreiknað, að bráð-
dauðir hefðu orðið á Suður-
nesjum 12 menn með 1 konu,
7 í Húnavatnsþingi, líka
nokkrir á Vestfjörðum.
Heppni dagsins
Læknar eru svo heppnir að
sólin skín á lækningar þeirra,
en mistökin eru grafin þrjár
álnir í jörð.
Sókrates.
Málsháttur dagsins
Láttu ekki hundinn hunangið
geyma.
Móðursýki dagsins
Hjá þessari móðursjúku þjóð
má ekkert satt segja, - um að
gera að dylja allan sannleika,
sem mönnum finnst sár í
svipinn. Því fer margt sem
það fer.
Jón Trausti, 1873-1918.
Orð dagsins
Margar horfnar myndir
vakna
mér í sól, en gleði dvín,
yndis hreins í hug eg sakna -
hvar er bernsku sœlan mín?
Gísli Brynjúlfsson.
Skák dagsins
Nú lítum við á snotra þraut
þarsem Weichert með hvítt
mátar Neye í þremur leikj-
um, en þeir tefldu þessa skák
árið 1937.
Hvítur mátar í þremur leikj■
um.
1. Dh6+1! Bxh6 2. Rg5++
Kh8 3. Hh7 Skák og mát.