Alþýðublaðið - 18.07.1997, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 18. JÚLÍ1997
MNWLÍDID
Þverholti 14 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufélag Alþýöublaðsútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Fréttastjóri Sigurjón M. Egilsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 550 5750
Umbrot HBK
Prentun ísafoldarprentsmiðja hf.
Ritstjórn Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Dónaskapur
Alveg er með ólíkindum að stéttarfélög þurfi að sætta sig við
að vera með lausa kjarasamninga svo mánuðum skiptir. Fulltrú-
ar þeirra félaga sem svo er ástatt um, eiga fáa kosti. Það virðist
sem ekki takist að semja með hefðbundnum hætti, það er verið
að reka fólk til verkfalla. Það er kannski ekki að ósekju að verk-
föll eru jafn tíð á íslandi og raun er á. Launþegar virðast, í mörg-
um tilfellum, neyddir til að beita verkföllum.
Það er ekki viðunandi að sitja á spjallfundum vikum og mán-
uðum saman eftir að samningar eru lausir, þar sem umræðuefn-
ið er allt annað en það sem máli skiptir.
Tveir stórir starfshópar sitja uppi með lausa samninga, og það
frá síðustu áramótum. Bæði sjómenn og sjúkraliðar hafa verið
með lausa samninga allt þetta ár. Sjúkraliðar settu fram kröfu-
gerð í nóvember og samningar voru lausir um áramót. Þrátt fyr-
ir þennan langa tíma er ekki enn farið að ræða við sjúkraliða af
alvöru um kröfugerð þeirra eða nýjan kjarasamning. Getur ver-
ið að nú eigi að hegna þeim fyrir að hafa farið í verkfall fyrir
rúmum tveimur árum? Samið hefur verið við flestar aðrar stétt-
ir í heilbrigðiskerfinu, en sjúkraliðar skildir eftir.
Framkoma samninganefndar ríkisins gagnvart sjúkraliðum
sýnir ekkert annað en dónaskap. Auðvitað er alvörumál fyrir
sjúkraliða að fara í verkfall. Auðvitað er ekki víst að einhugur
verði um það innan þeirra raða. Þetta vita þeir sem skipa samn-
inganefndina. Eflaust er það þess vegna sem þeir sýna heilli stétt
óvirðingu og dónaskap. Þeir telja sig hafa valdið, þeir telja sig
vera stærri og sterkari og um það má ekki efast.
Kjaradeila sjómanna er ekki síður furðuleg. Þeirra aðalkrafa er
verðmyndun á fiski. Útgerðin fæst ekki til að ræða við þá um
sanngjama verðmyndun á afla. Fyrir þá sem ekki þekkja til
hljómar þetta afar einkennilega. Að útgerðin, sem ætti að lifa á
því að selja aflann og fá sem mest fyrir, vilji ekki ræða eðlilega
sölu hans.
Skýringamar em nokkrar, en eðlilega kemur kvótabraskið
fyrst upp í hugann. Það er staðreynd að margar útgerðir hafa
hagnast ótrúlega á því að hafa fullt leyfi ráðherranna til að versla
með sameign þjóðarinnar að eigin geðþótta. Öll þjóðin geldur
þess, en þó sérstaklega sjómenn. í áraraðir hafa óvandaðir út-
gerðarmenn komist upp með að svipta sjómenn stómm hluta
launa sinna. Þeir peningar hafa verið notaðir til að greiða þeim
forréttindahöfum að sameigninni sem kappkosta að gera kvót-
ann að féþúfu.
Sævar Gunnarsson, formaður Sjómannasambands íslands,
segir í Alþýðublaðinu í dag, að útgerðarmenn fáist ekki til að
ræða við viðsemjendur sína nema verkfallsvopnið sé til reiðu.
Sama er uppi á teningnum hjá samninganefnd ríkisins. Launa-
fólk þarf að þola ofbeldi viðsemjenda sinna. Ríkisvaldið styður
ofbeldið, það á ósamið við sjúkraliða, það em þeirra tindátar
sem skipa samninganefndina. Það er einnig ríkisvaldið sem ger-
ir útgerðinni kleift að lifa utan við það þjóðfélag sem flestum
öðmm er ætlað að taka þátt í.
Það er ekki einungis áhyggjumál sjúkraliða og sjómanna að
ekki sé samið við þessar stéttir. Það á að vera krafa allra rétt-
sýnna íslendinga að ofbeldi og dónaskapur fái ekki að líðast í
samskiptum fólks. Það er slæmt þegar menn verða uppteknir af
forgíöf sem beim er gefin af ósanngjömum stjómvöldum.
skoðanir
Einum hent, öðrum brennt
- eða því skyldi Gyrðir eiga að rappa?
„Og fiðrildin byrgja sól“
(Gyrðir Elíasson:Bréf til Ijósgjafa)
Síðast þegar ég lenti í sendibréfa-
deilu snerist hún um Gyrði. Náfrændi
minn einn, ákafur unnandi Hölderlins
og Hannesar Péturssonar, brást æfur
við þegar hann fékk í hendur ljóðabók
Gyrðis, Mold í Skuggadal. Þegar hann
hafði lesið bókina settist hann niður og
orti þrjátíu ljóð sem hann taldi vera í
anda Gyrðis, sendi mér þau með harð-
orðu bréfi og leið þá ögn skár. Ég svar-
aði honum fullum hálsi. Hann svaraði
mér fullum hálsi. Og svo var það búið.
Af hveiju var hann svona reiður?
Af því ljóðin voru á skjön við hug-
myndir hans um það hvemig ljóð
skyldi yrkja. Af því „þeir“ væm að
hampa þessu. Af því að “ljóðið“ var á
stórháskalegri braut. Af því ljóðin
voru ekki „um“ neitt. Af því hafnað
var klassískum táknum, myndum og
líkingum, hefbundinni notkun á hlið-
stæðum og andstæðum til að magna
upp úlfinningalega eða merkingarlega
spennu - af því ort var um tabú á borð
við kaffidrykkju, grasaferðir, vita, ugl-
ur, regn, stúlkur, mosa, sortafiðlur,
ferðalög í dimma dali, hvað veit ég?
Ég veit bara þetta: Ég opna bókina
einhvers staðar og les: „Oddar geisla-
spjóta rista mynstur á augnlok“ - sá
sem svona yrkir um sólina þarf ekki að
láta dóma rímóðra frænda minna á sig
fá.
Því nú er það Hallgrímur. Ég sá í
Degi-Tímanum að gjörvöll ungheija-
deild atómskáldskaparins hefði lagt
saman í púkk um að yrkja um hann
eitthvað sem fengið hefði heitið
„Trúðskaparmál" og hann kallaður
„Halgrín" eða eitthvað f þá áttina.
Hallgrímur verður ekki svo auðveld-
lega afgreiddur. Gagnrýni hans í Fjölni
þridji mqdurinn |
Guðmundur
Andri
Thorsson
skrifar
á nútímaljóðlist er beinskeytt og fynd-
in, í kaldhæðni á hann engan sinn líka
og myndin af hinu sísyfjaða íslenska
nútímaskáldi sem hann dregur upp er
snjöll líking um það slen sem óneitan-
lega ríkir hér í skáldskap og listum al-
mennt. Hún er líka vel grunduð og
meira að segja byggð á markvissum
hugmyndum í fagurfræðilegum efn-
um. Módemismanum er afdráttarlaust
hafnað, boðað er allt annað en naum-
hyggja og orðameinlæti, þungur og
fastur taktur sjálfs „Núúmans" liggur
undir hverri setningu. Á fætur! og
hleypið blóði svita og brundi inn í
ljóðlist yðar! Hann er að biðja um
rapp.
En að saka Gyrði um
makræði, lognmollu,
syfju og slen, bara
vegna þess að hann er
lágmæltur er jafn frá-
leitt og sú meinloka
Hallgríms að fiðrildi
séu ekki til á íslandi.
Greinin er jafh snjöll og hún er ffá-
leit. Enn sannast hið algilda lögmál:
það sem er satt almennt talað er ósatt
þegar kemur að því sérstaka.
Óskar Ámi Óskarsson er meg-
inskotmark Hallgríms, enda afar
ósennilegur rappari. Ég hef ekki lesið
Hækuþýðingamar sem ritdómurinn
fjallar um en Norðurleið Óskars Áma
sem út kom 1993 er ansi góð bók. Þar
em meðal annars hækur ortar á norð-
urleið, afar vel heppnaðar og reynast
einmitt rétta formið til að ná ffam
þessu vindbarða íslenska andrúmsloffi
sem að vísu er ekki KafFibarinn en
veruleiki engu að síður - veruleiki
flestra Islendinga, saga okkar á horf-
inni öld. Þessar hækur em ljósar, bein-
skeyttar, næmlegar, ortar af - umfram
allt - vakandi huga. Og þær geyma í
sínum fábrotnu línum söguna um Is-
lendinga á 20. öld. Hins vegar hrífa
mann ekki eins þýðingar hans á Basho
og Issa, enda margt úl í því sem Hall-
grímur segir um fánýú þess að þýða
svo rammbundna myndlist í formlaus
orð - nema að það sé hitt sem mig
reyndar gmnar: að Basho og Issa séu
stórlega ofmetin skáld með sinn eilífa
ffosk sem heyrist plúmps í þegar hann
hoppar út í vatnið...
En það skiptir ekki máli. Mann
gmnar að hér sé um að ræða fræga að-
ferð Þórbergs þegar hann hugðist jafna
um þennan Halldór Kiljan sem allir
vom svo hrifnir af - þá skrifaði hann
dóm um Homstrendingabók Þórleifs
Bjamasonar undir nafhinu Einum
kennt, öðmm bent. Þetta snýst um
Gyrði. Strax í þessu skilur dómur
Hallgríms sig frá þeirri fyrirmynd sem
hann mátar sig svo greinilega við og
vísar beinh'nis úl, Fjölnisdóms Jónasar
um Breiðíjörð (Hér hefur Hallgrímur
villst inn í þann eilífa bítlaleik bemsk-
unnar sem Gunnar Smári virðist aldrei
vaxa upp úr: ég skal vera séra Tómas,
þú ert Jónas og hann getur verið
Ringo). í því tilviki réðst Jónas á það
sem „fólkið vildi“. Hann var róman-
úskur fagurkeri í útlöndum, fagur-
fræðilegur yfirstéttarmaður og kom af
menningaijaðrinum og réðist beint inn
á miðjuna, þetta var fyrsta dæmið okk-
ar um fagurskáld að úthúða poppmús-
ík. Hér er þetta öfugt - Hallgrímur not-
ar alþýðlega mælikvarða á ljóð Gyrð-
is, en einkum þó Sigfúsar Bjartmars-
sonar: um hvað er þetta eiginlega? Ég
botna ekkert í þessu. Þetta hlýtur að
vera drasl. Hann er líka hinn dáði og
frægi ijölmiðlamatur sem beinir sterku
ljósi sínu innan úr miðjunni út í jaðar-
inn og heimtar að fá að vita af hverju
allir em ekki hressir. Hallgrímur er
eins og hemúllinn í Vetrarundrum í
Múmíndal sem vildi drífa alla með sér
á skíði. Hann er eins og maður sem fer
í líkamsræktarstöð og villist inn í jóga-
herbergið og eftir að hafa seúð þar um
stund gengur að þeim sem stjómar
ömm-inu, potar í bijóstkassann á hon-
um og segir með þjósti: Djöfull ert þú
eitthvað rólegur þama.
Þetta er ekki spuming um smekk.
Smekkur er orð handa leúngjum -
þetta er hins vegar spuming um að
virkja einhvem af þeim áttaþúsund
lesendum sem búa í okkur. Þetta er
spuming um innstillingu, hæfileika úl
að hlusta. Þörf úl að hafna.
Því aðferð Gyrðis er lágspenna-lífs-
hætta. Hann stígur varlega úl jarðar
vegna þess að hann er á jarðsprengju-
svæði. Hann leitast við að ná fram
áhrifum með minnstu mögulegu
áhrifsbrögðum og auðvitað tekst það
misjafnlega. En að saka Gyrði um
makræði, lognmollu, syfju og slen,
bara vegna þess að hann er lágmæltur
er jafn fráleitt og sú meinloka Hall-
gríms að fiðrildi séu ekki úl á Islandi.