Alþýðublaðið - 29.07.1997, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 29. JÚLÍ1997
Óskar Guðmundsson - Þriðji þáttur um Jóhann Jónsson
Útfararrœða sr. Magnúsar Guðmundssonar yfir dupti skáldsins - Duptið hverfur aftur til jarðarinnar þangað
sem það áður var en andinn til guðs sem gaf hann. Forgengileiki bókmenntaverka
Það var sérkennileg kveðjuat-
höfn sem fram fór í Ólafsvík-
urkirkju 2. september 1935. Það
var verið að jarðsyngja ösku Jó-
hanns Jónssonar - viðstaddir voru
m.a. hin þýska ástkona Jóhanns
sem flutti öskuna hingað til lands
og var þannig að framfylgja hinstu
ósk hans. Þarna var einnig móðir
hans og nokkrir vinir hans undir
Jökli.
Presturinn var sr. Magnús Guð-
mundsson, einlægur guðsmaður sem
þekkti söfnuð sinn og allt sem snérist
undir Jökli á sinni tíð. Sumir segja að
hann sé meðal þeirra klerka sem sé
fyrirmynd að sr. Jóni Prímusi í
Kristnihaldinu — og víst gerði hann
við prímusa. Aldrei áður hafði það
gerst í sóknarkirkjum sr. Magnúsar
undir Jökli að jarðsett væri aska
manns þrátt fyrir að farið væri með
ritningagreinina um duptið og and-
ann.
Sr. Magnús: „ Við sérhvert dauðs-
fall og sérhverja greftrun erum vér
minnt á sannleik þessara gömlu ritn-
ingarorða. Þegar aðeins leifar lífsins
eru látnar niður í jörðina, en aldrei
höfum vér hér, verið jafnskýrt minnt
á þenna sannleika eins og nú er vér
stöndum hér og aðeins duptið, aðeins
steinefni líkamans var borið hingað
inn í helgidóminn. Vér erum vön að
Sr. Magnús GuÖmundsson jarðsöng
duft skáldsins. Hann var jafnaldra
Jóhanni og skólabróðir en þeir voru
ólíkir menn eins og sr. Magnús segir
sjálfur í hinni sérstœðu útfararrœðu
sinni.
standa við líkkistu við slík tækifæri,
en hér er aðeins lítill baukur. En í
þessum litla bauk, rúmast öll þau efni
hins mannlega líkama er ekki geta
rotnað og að engu orðið.“
Síðar í prédikun sinni segir sr.
Magnús: „Oss finnst það flestum
einkennilegt að hér skuli nú fara
fram minningarathöfn hjá dupti
manns er lést í framandi landi fyrir 3
árum réttum. En það er vegna þess að
elskanda ástvinur hefir viljað fram-
kvæma heitustu ósk ástvinar síns.
Hún vissi að honum stóð eigi á
sama hvað um duptið yrði.
Vissi að þrá hans var sú, að
það mætti geymast í þeim
sama helga reit er honum
þótti vænst um í lífinu, í
þeim reiti þar sem
dupt föður og systk-
ina geymist. Duptið
er hingað flutt,
vegna þess að vér
vitum að andinn
sem lifir gleðst
við þessa athöfn.
Það er einnig
hingað flutt til
að að helga móð-
urinni minningar
um elskaða son-
inn. Þótt hér sé
aðeins duptið , þá
lifir minningin
um unglinginn
sem hér ólst upp,
minningin um
skáldið og rithöfund-
inn er síðar varð. Og
andinn lifir, sálin lifir.
Sál Jóhanns sáluga Jóns-
sonar. Sálin sem var svo
miklum og margvíslegum
hæfileikum gædd.
En hve jarðlífið væri í raun-
inni fánýtt, þá væri í sannleika allt
aumasti hégómi ef allir hæfileikar
andans væru útbrunnir og horfnir,
um leið og andinn yfirgefur duptið
sem ónothæfan bústað sinn. Það dýr-
legasta og um leið stórfenglegast í
Skáldið fagra Jóhann Jónsson
haustið 1921 um það leyti sem hann
yftrgaf œttjörð sína hinsta sinni.
trú vorri í kristnu trúnni, er vissan
um að enginn mikill og fagur andans
hæfileiki getur að engu orðið. ...
Þess vegna er ávallt gleðilegt
að minnast þeirra látinna
vina sem vér fundum að
voru að göfga og fegra
hæfileika sína. Það fyll-
ir sálir vorar fögnuði
og unaði. Allar minn-
ingamar verða feg-
urri og bjartari fyrir
sálarsjónum vor-
um. Það eru marg-
ir sem eiga marg-
ar fagrar og un-
aðslegar minn-
ingar um Jóhann
Jónsson. Vér
sem þekktum
hann ungling,
geymum í huga
myndina af gáf-
aða listhneigða og
listfenga ung-
menninu. Vér sem
vorum í félagsskap
með honum hér,
geymum í huga marg-
ar minningar um hinar
snjöllu ritgjörðir hans og
það hve mikið hann lífg-
aði og fjörgaði félagslífið.
En þó eiga allir þeir sem
kynntust honum hin efri ár hans
enn fegurri og bjartari minningar
um hann. Þeir sem sáu og fundu
hvemig sál hans þroskaðist með aldri
og áram.
Því miður varð kynning okkar,
þótt við værum jafnaldra leikbræður
og skólabræður aldrei náin. Lund
okkar var svo ólík og áhugamál okk-
ar lágu á ólíkum sviðum. En þó ber
ég hlýjar minningar um hann og
listastarf hans. _
Æfi hans var einkennileg. Líf hans
allt í vorum augum undarlegt sam-
bland af frosti og funa. Oss fannst
hann að sumu leyti ekki gæfumaður
en þó var hann er allt kemur til alls
hamingjunnar bam. Hann er alinn
hér upp í fátækt. En þó fátækt sé
mikil, átti hann að fagna ást og um-
hyggju góðrar móður. Hann fékk þar
auð sem hverju bami reynist bestur.
Hann missir heilsuna ungur og
verður ekki fær að vinna líkamlega
vinnu. Það verður til þess að opna
honum leiðir að því marki er hugur
hans stefni að - námi og listum. Oft
virðast öll sund lokuð á þeirri braut
fyrir efnalausa fatlaða unglinginn, en
alltaf sendi guð honum vini sem
fundu og skildu hina miklu hæfileika
og hjálpuðu honum að markinu.
Hann berst eignalaus og vinafár í
fjarlægt land og þar opnast honum
einnig leiðir. Þar var líka tekið eftir
hve miklir vom hæfileikar sálar
hans. Og þar eignast hann þann vin-
inn sem best reyndist honum. Hún
sem fómaði sér fyrir hann og sem
eftir lát hans hefir haldið áfram að
fóma sér fyrir hann, og lagt það á sig
að yfirgefa ættjörð sína til þess eins
að geta framkvæmt ósk hans, að dupt
hans mætti geymast hér í hinum
helga reit.
..Hann átti tilfinningaríka sál ,
fulla af viðkvæmni og ástarhlýju. Og
hann átti heilaga bjartsýni mitt í
þjáningunum og þrautum lífskjar-
anna. Vonin og kærleikurinn, tvær
höfuðdyggðir hverrar sálar prýddu
anda hans. Og mér er svo frá skýrt að
trúnaðartraustrið á vegum og kær-
leika guðs hafi einkennt sálu hans
hin síðustu ár, og að gömlu sálmam-
ir er hann í æsku lærði hafi honum
hjartfólgnir verið.
Hann, sem var skáld og ljóðelskur,
getur því nú með sinni fögra röddu
tekið undir fegurstu ljóðin í
nýjatestamentinu. Nú varir trú von
Ástkonan. Elísabeth Göhlsdorf leik-
kona með meiru annaðist skáldið af
mikilli natni ogfórnfýsi síðustu árin.
Síðustu mánuðina skrifaði hún eftir
fyrirsögn Jóhanns þýðingar úr
dönsku á þýsku, en skáidið var orð-
ið ofmáttfarið til að halda á penna.
Það var Elísabeth sem kom með
duftið til Ólafsvíkur haustið 1935 -
og settist síðan að í landinu. Hún
kenndi m.a. unglingum þýska tungu
í Reykjavík. llún er hér (lengst til
vinstri) ásamt hópi vina með Jó-
hanni í Leipzig.