Vísir - 08.08.1976, Qupperneq 13

VISIR Sunnudagur 8. ágúst 1976
13
Þetta er mjög góöur eftirrétt-
ur. Þaö er auövelt aö búa hann
til og hann er ódýr. Uppskriftin
er fyrir fjóra.
Eplamauk.
750 g. epli,
6 msk. sykur,
1 vanillustöng,
ca. 1/2 dl. vatn.
3 egg
Karamella
6 msk. sykur,
6 msk. vatn.
Epiamauk.
Afhýðiö eplin. Takið kjarnana
úr og skerið þau i þunnar
sneiðar. Setjið eplin i pott ásamt
sykri, vanillustöng og ca. 1/2 dl.
af vatni.
Látið eplin sjóða við vægan
hita þar til þau eru orðin meyr.
Varist að láta eplin sjóða of
lengi, þvi við það skemmist
brágð og litur þeirra.
Karamella.
Setjið sykur og vatn á pönnu
og látið yfir vægan hita. Hrærið
ekki i, en farið heldur ekki frá
pönnunni.
Þegar sykurinn fer að bráðna
og brúnast aðeins, er pannan
tekin strax af hitanum, annars
er hætta á að karamellan verði
dökk og römm. Hellið karamell-
unni i mótið sem nota á undir
búðinginn. Þekið mótið sem
mest að innan með karamell-
unni.
Takið vanillustöngina upp úr
pottinum, þegar eplin eru orðin
meyr. Þeytið eggin saman i
mauk. Hrærið eggin i sundur.
Þeytið eggjahræruna vel saman
við eplamaukið. Hellið
eggjaeplablöndunni i mótið með
karameliunni. Sejtið lok á mótið
og setjið það i ofnskúffu tæplega
hálfa af vatni. Sjóðið i vatnsbaði
á neðstu rim i ofninum við hita
160 C i ca. 1 klst.
Kælið siðan mótið. Þegar á aö
bera ábætinn fram er honum
hvolft á fat. Ef vill má bera
rjóma fram með eftirróttinum.
fiHBB
Þegar aöeins á að neyta eplaábætisins er mótinu snúið viö og búöingurinn settur á f«t og borinn
fram þannig.
KARAMELLU-EPLAEFTIRRÉTTUR
Afhýðiö eplin, takið kjarnann úr. Sjóðið
þau meyr ásamt vatni, sykri og
vanillustöng.
Gerið karamellu úr vatni og sykri. Látið
hana inn i mótið.
Takið vanillustöngina úr eplunum og
þeytið þau I mauk. Þeytið eggin vel
saman við eplamaukið.
Setjið maukið I karamelluformið og lok
yfir. Sjóðið i vatnsbaði i neðstu rim i ofni
við hita 160 C I ca. 1 tima.
I nútíma þjóðfélagi notum við svo mörg ,/sjálfsögð" áhöld, sem við kunnum
litil deili á. Eitt þeirra er málningarúllan. Veist þú, hvernig hún varð til?
FYRSTA MÁLNINGARÚLLAN,
SEM SMÍÐUÐ VAR, REYNDIST
FJÖGUR KÍLÓ AÐ ÞYNGD
Það eru mörg áhöld sem létta
okkur lifið bæði á heimili og
vinnustað, sem við hugsum
varla um, hvernig hafi oröið til,
og allt of sjaldan til þeirra
manna, sem heiðurinn eiga af
þvi að þessi „sjálfsögðu” áhöld
eru til.
Ein þessara einföldu uppfinn-
inga er málningarrúllan, sem
gert hefur mörgum húsbyggj-
andanum kleift að mála fljótt og
vel ibúðina sina þannig aö á-
feröin á veggjunum sé jöfn og
falleg.
Við rákumst á grein um það,
hvernig málningarrúllan varö
til i „Málaranum,” tim'ariti
Málarameistarafélags Reykja-
vikur, júlihefti, en þar var frá
þvi greint að upplýsingarnar
væru komnar úr sænska
málaratfmaritinu.
Þar sem fleiri leggja fyrir sig
að mála en málarameistarar ef-
umst við ekki um, að ýmsum
lesenda Helgarblaðsins þyki
forvitnilegt að fræðast ögn um
málingarrúlluna og skulum við
þvi glugga i þessa grein.
Það mun hafa verið kringum
árið 1930 að finskur málari
aö nafni B. Dalström var að
hugleiöa, hvort ekki væri mögu-
leiki á að mála loft og veggi á
einhvern einfaldari hátt, en
þann hefðbundna, meö pensl-
um. Einn dag fékk hann hug-
myndina að rúlla málningunni á
fletina. Hann átti góðan vin,
sem var vélsmiður, og hjálpuð-
ust þeir að við gerð fyrstu
rúllunnar.
Rúlla þessi hefur varðveist og
er á málaraiðnsafni i Stokk-
hólmi. Uppfinningamaðurinn
hafði ekki athugað að fá einka-
leyfi á uppfinningu sinni og
kemur þvi til með að verða einn
af hinum mörgu snillingum sem
gleymast.
„Rúllumálarinn,” en svo
nefndi hann verkfærið, var
mjög frumstætt og klunnalegt.
Þyngdin var um 4 kg og valsinn
50 cm, skaftið var skrúfað á og
valsinn var klæddur filti.
Dalström gerði margar til-
raunir til að fá viðurkenningu á
gildi og möguleikum rúllunnar,
en án árangurs.
Loks fékk hann áhrifamann
innan finnska iðnaðarins til að
vera sér hjálplegur um kynn-
ingu á uppfinningu sinni. Nú
fékk Dalström tækifæriö, hann
rúllaði mosfarva á loft, en
máiningin úðaði og lak, og ekki
var það betra með öörum máln-
ingarefnum. Þeir sem viðstadd-
ir voru brostu góðlátlega og
voru vantrúaðir.
Þrátt fyrir þessi fyrstu mistök
voru nokkrir sem höfðu veika
von um, að hægt væri að betr-
umbæta Dalströms-rúlluna.
Uppfinningin var send til Rann-
sóknarstofnunar iðnaöarins i
Stokkhólmi, en þetta skeöi áður
en ráðgefandi i málaraiðn var
fastráðinn við þá stofnun. Arið
1942, þegar fastráðinn málari
var ráðinn, kom Dalströms-
rúllan aftur fram á sjónarsvið-
ið, en enginn vissi raunverulega
hvaða verkfæri þetta var.
Stuttu eftir þetta er Einar
Söderberg ráöinn sem ráöu-
nautur við Rannsóknarstofnun
iðnaöarins, og hann gerir
nokkrar prófanir meö þessu
undarlega verkfæri, en önnur
verkefni voru meira aðkallandi
og rúllan gleymdist aftur. En nú
kom áðurnefndur áhrifamaöur
frá Finnlandi að máli við Söder-
berg og hóf máls á þvi hvort
ekki væri rétt að gera fleiri til-
raunir. Nú var gerð alvara úr
vi að ganga úr skugga um
vort hið undarlega verkfæri
ætti nokkra framtið.
Margar málningategundir
voru notaðar viö tilraunirnar
með mismunandi efnum á vals-
inum, en árangurinn var ekki
nægjanlega góöur. Þó reyndist
ein gerð gefa sæmilega dúppá-
ferð, þó með þvi að bera fyrst á
flötinn með pensli, og siöan að
rúlla. Arið 1944 var verkfærið
sent nokkrum Rannsóknar-
stofnunum i Ameriku, en vegna
striösins svo og erfiðleika eftir-
strlösáranna geröist litið eða
ekkert i framgangi þess.
En einn góöan veöurdag var
komið á sænskan markað amer-
iskt verkfæri, kallað „rúllu-
dúpparinn.” Hugmyndin var
sjáanlega Dalströms-rúllan, en
mikiö endurbætt, létt og þægileg
og gerði mjög sæmilega dúpp-
áferð. A þessum árum var mikil
vöntun á góðum penslum og
dúppkústum. Sænskur innflytj-
andi fékk málarafélögin til að
hafa kynningu á dúpprúllunni
frá U.S.A. Tilraunin var þaö
góð, aö gerð var pöntun á veg-
um félaganna á 3.500 stk. Um
þessar mundir komu fram ýms-
ar geröir af rúllum, sem reynd-
ust misjafnlega vel.
„Rúlludúpparinn” olli tölu-
veröum deilum innan málara-
stéttarinnar. Menn voru ekki á
eitt sáttir um notagildi og fram-
tlöarmöguleika þessa verkfæris
og stór málarafyrirtæki og ýms-
ir einstaklingar, sem höfðu gott
orð á sér fyrir vandaöa vinnu,
bönnuðu bókstaflega að nota
rúlluna.
Deilur þessar leiddu til þess
að málarafélögnin gengust fyrir
þvi að gerðar voru athyglis-
veröar prófanir meö rúllum og
venjulegum dúppkústum,ýmsar
málningategundir voru notaðar.
Dómnefnd var skipuö, og var
hún ekki viðstödd prófanirnar
og hafði þvi ekki hugmynd um
hvað var dúppað með rúllu og
hvaö með dúppkústi. Dóm-
nefndin átti aö segja til um
ágæti áferðar. Arangurinn var
ótrúlega góður, þvi rúllan fékk
betri einkunn.
Rúlludúpparinn hafði smátt
og smátt þróast i að verða
málningarúlla, sem i dag er
handhægt verkfæri i hendi mál-
arans.
Ef til vill hafa hin ýmsu nýju
efni, sem þá voru að koma á
markaðinn hjálpaö til um fram-
vindu rúllunnar, svo og ýmsir
hugvitssamir menn.
1 Þýskalandi var kominn á
markað fyrir fyrri heimsstyrj-
öld gúmmivals með margvis-
legum mynstrum. Ef til vill er
hugmyndin að einhverju leyti
fengin þaðan.
1 dag er rúllan létt og þægilegt
verkfæri, en krefst kunnáttu i
meöferö eins og pensillinn.
Rúllan mun þó aldrei leysa
pensilinn af hólmi.
Hvort hinn finnski málari hafi
nokkuð hugleitt þaö, hve miklu
hann kom af stað með sinni
snilldarhugmynd, skal sagt, en
vist er, að mörgum hefur hann
gert auðveldara aö mála á und-
anförnum árum.