Vísir - 28.02.1977, Síða 11

Mánudagur 28. febrúar 1977
11
A hin ýmsu rekstrarform at-
vinnurekstrar er ekki iagöur
skattur meö sama hætti, heldur
ræöur rekstrarformiö þeim
reglum, sem giida. Atvinnu-
fyrirtæki greiöa þvi mjög mis-
háan skatt af sambærilegum
tekjum. Fyrirtæki rikis og
sveitarfélaga eru i mörgum til-
vikum undanþegin tekjuskatti
og einnig eignaskatti og aö-
stöðugjaldi. Aröur af atvinnu-
rekstri einstaklinga getur hins
vegar veriö tviskattaöur fyrst
hjá fyrirtækinu og slöan hjá viö-
takanda um leiö og vextir af
sparifé njóta annarra kjara.
Opinber atvinnurekstur.
A undanförnum árum hefur
atvinnurekstur i eigu ríkis og
sveitarfélaga sem á I beinni eöa
óbeinni samkeppni viö atvinnu-
rekstur á vegum einstaklinga
aukist jafnt og þétt.Menn kann
aö greina á um þaö, hversu
æskilegt þaö sé, aö riki og
sveitarfélög reki atvinnustarf-
semi, sem einstaklingar geta
annast. Menn ættu hins vegar
almennt aö vera sammála um
þaö, aö þaö sé réttlætismál, aö
atvinnurekstur hvort sem hann
er rekinn af rlki, sveitarfélögum
eöa samtökum einstaklinga
njóti jafnræöis I skattalegu til-
liti. Svo er ekki.
Vegna ákvæöa i skattalögum
geta opinber fyrirtæki veriö
undanþegin tekjuskatti, eigna-
skatti og aöstööugjaldi. Sem
dæmi um þetta má nefna, aö
Bæjarútgerö Reykjavlkur
greiöir hvorki tekjuskatt eigna-
skatt né aöstööugjald. Bruna-
bótafélag íslands greiöir hvorki
tekjuskatt né eignaskatt en
greiöir hins vegar aöstööugjald.
Innkaupastofnun rikisins er
ekki gert aö greiöa aöstööugjald
af umsvifum sinum en velta fyr-
irtækisins er áætluö nema um 2
1/2 milljaröi á þessu ári. Af
verslun einstaklinga meö slík
umsvif mundi borgarsjóöur hins
vegar heimta 1% eöa 25 milljón-
ir auk þess sem rikissjóöur færi
fram á tekjuskatt og eignaskatt.
Atvinnurekstur, sem hvorki
greiöir tekjuskatt, eignaskatt né
aöstööugjald er aö sjálfsögöu I
mun betri samkeppnisaöstööu
en einkafyrirtæki, sem þurfa aö
greiöa þessa skatta, þegar þaö
er einnig haft I huga, aö opinber
fyrirtæki eru einnig e.t.v. fjár-
mögnuö aö hluta til meö al-
mennum skatttekjum. Þaö
veröur þvl aö teljast eölilegt aö
opinber atvinnurekstur greiöi
sömu skatta og einkaaöilar ef
þessi yfirburöaaöstaöa á ekki aö
vera svo afgerandi aö einka-
rekstur sé útilokaöur. A þessu
eru ekki geröa neinar breyting-
ar 1 skattafrumvarpinu.
Mismunandi tekjuskattur
og sjóðsmyndun.
1 gildandi lögum búa atvinnu-
fyrirtæki einstaklinga viö
tvenns konar mismunun. I
fyrsta lagi má nefna, aö fyrir-
tæki sem rekin eru meö ótak-
markaöri ábyrgö I nafni
einstaklings, greiöa lægra
tekjuskatthlutfall af hreinum
tekjum sinum en atvinnu-
rekstur I félagsformi. Skatt-
Árni Árnason
rekstrarhagfræðingur
atvinnurekstur greiöir ekki
sama skatt af sömu tekjum en
möguleikar fyrirtækjanna til
sjóösmyndunar eru einnig mjög
óllkir.
Þessa mismunun mætti reyna
aö skýra meö meöfylgjandi
dæmi: Hér er gert ráö fyrir, aö
fjögur fyrirtæki séu stofnuö meö
500 þús. króna stofnframlagi.
Rekstur fyrirtækjanna skilar
sama hagnaöi og er tekjuaf-
gangur 20% af framlögöu fé eöa
100 þús. krónur eftir útborgun til
félagsmanna. Hreinar tekjur
fyrirtækjanna til skatts veröa
þó ekki þær sömu þar sem sam-
vinnufélaginu er heimilt aö
reikna 14 1/2% vexti af stofn-
sjóöi sem rekstrarkostnaö og
ekki aö samvinnufélagiö býr viö
yfirburöaaöstööu til sjóös-
myndunar á viö hin rekstrar-
formin vegna stofnsjóösfram-
lagsins, ef þaö nýtist aö fullu.
Sameignarfélagiö sjálft býr
hins vegar viö rýrari arösút-
hlutunarheimild en hlutafélagiö
en einstaklingsfyrirtækiö gæti
ekki greitt 10% arö af eigin fé,
þar sem einungis 48 þús. krónur
eru til ráöstöfunar.
Breytingar frumvarps-
ins.
Skattafrumvarpiö ráögerir
byröi þeirra I heild er þó þyngri
vegna útsvars, sjúkratrygg-
ingargjalds og e.t.v. fjár-
bindingar i formi skyldu-
sparnaöar. 1 ööru lagi er félög-
um mismunaö innbyröis, þótt
skatthlutfalliö sé þaö sama, þar
sem samvinnufélög geta fært
vexti af stofnsjóöi nú 14 1/2%
sem rekstrarkostnaö áöur en
hreinar tekjur eru fundnar, en
mega auk þess draga frá hrein-
um tekjum 2/3 hluta þeirra
vegna viöskipta félagsmanna á
árinu aö hámarki 6% af
viöskiptum félagsmanna, áöur
en heimild til færslu I varasjóö
er nýtt. Hlutafélög mega hins
vegar draga frá hreinum tekj-
um slnum útborgaöan arö, allt
aö 10% af nafnveröi hlutafjár
eöa stofnfjár, áöur en vara-
sjóösheimildin er nýtt. Þessar
mismunandireglur valda þvl aö
færa I stofnsjóösreikninga
félagsmanna. Ekki er gert ráö
fyrir þvl aö félagsmenn eöa eig-
endur starfi viö atvinnurekstur-
inn eöa þiggi þar laun. A meö-
fylgjandi yfirliti sem einungis
varöar fyrirtækin sjálf er sýnt
hversu mismunandi háan skatt
fyrirtækin greiöa. í dæminu er
miöaö viö fulla nýtingu frá-
dráttarheimilda og aö allar
tekjurnar lendi I hæsta skatt-
hlutfalli.
Af dæmi sem þessu má draga
ýmsar ályktanir, sanngjarnar
og ósanngjarnar. Vert er aö
geta þess, aö fjárhæö I stofn-
sjóöi samvinnufélags I hlutfalli
viö tekjuafgang I dæminu gefur
ekki rétta mynd af eldri starf-
andi samvinnufélögum. Sú
staöreynd breytir þvl hins vegar
ýmsar breytingar á gildandi
reglum um skattlagningu hinna
ýmsu rekstrarforma og ráöstöf
un hagnaöar. Hvaöa markmiö
liggja þessum breytingum til
grundvallar er hins vegar ekki
alveg ljóst. Hagnaöur af þátt-
töku I atvinnurekstri nýtur enn
ekki sömu skattakjara og vextir
af sparifé eftir breytinguna.
Sömuleiöis gilda enn mismun-
andi reglur um skattlagningu
rekstrarforma atvinnurekstrar
og möguleika þeirra til sjóös-
myndunar. Tvisköttun tekna af
atvinnurekstri getur einnig enn
átt sér staö. Aö rýra skattalega
aöstööu samvinnufélaga getur
ekki veriö markmiö eitt sér,
sem leiöir til aukins réttlætis,
nema sllkri breytingu fylgdi
þaö, aö allur atvinnurekstur búi
viö sömu reglur um skattlagn-
ingu tekjuafgangs.
Skottlagning mismunandi rekstrarforma
Hlutafelag Sameignarfélag ot. áb. Samvinnuf élag Einstaklings- fyrirtæki
Stofnframlae 500 500 500 500
Hreinar tekjur e. útborgun til félagsmanna og stofn- sjóösvexti, 14,5% 100 100 27,5 100
ArÖur 10% 50
Stofnsjöðsframlag 2/3 50 100 27,5 18,3 100
VarasjóÖur 25% 50 12,5 100 25 9.2 2.3 100
Skattgjaldstekjur 37,5 75 6,9 100
Tekjuskattur, útsvar(ll%), og sjúkratryggingargj. (1%) 19,9 39,8 3,7 52
Fl eftir í fyrirtæki 30,1 60,2 96,3 48
V J
Leiðir til samræmingar.
Benda má á tvær leiöir til þess
aö samræma skattlagningu at-
vinnurekstrar ná fram einskött-
un og gera arö af atvinnurekstri
aö sambærilegum tekjum og
vexti af sparifé. Báöar þessar
leiöir hafa þó þaö I för meö sér,
aö ekki er hægt aö taka tillit til
rekstrarformsins I skattlagn-
ingu. Onnur leiöin er sú, aö
skatthlutfall félaga yröi hæsti
jaöarskattur einstaklinga eöa
40%, en félögum veröi
heimiklaö aö draga frá hreinum
tekjum slnum, áöur en skattur
er reiknaöur, útborgaöan arö til
eigenda eöa félagsmanna án
takmörkunar Sllk úthlutun arös
eöa hagnaöar af þátttöku I at-
vinnurekstri yröu skattskyldar
tekjur hjá viötakendum meö
sömu skilmálum og vextir af
sparifé.
Einnig mætti fara þá leiö aö
heimilaenga úthlutun til eig-
enda, áöur en skattur er
reiknaöur ai skattgjaldstekjum,
en h“imila fyrirtækjum aö ráö-
stafct hagnaöi eftir skattgreiöslu
eftir eigin vali, annaöhvort til
festingar I rekstri eöa til úthlut-
unar til eigenda. Slik úthlutun
samsvarar þá aö sjálfsögöu út-
tekt úr eigin rekstri einkaaöila
og teldist því þá ekki aö nýju til
skattskyldra tekna, enda fullur
skattur þegar af þeim greiddur.
Þessar tvær leiöir ná fram
fullkominni samræmingu milli
félagsforma. Hins vegar býr
rekstur I nafni einstaklings þá
enn viö önnur kjör. Til þess aö
leiörétta þá mismunun mætti
heimila atvinnurekstri einstakl-
ings aö vera sjálfstæöur skatt-
aöili ef hann hefur fullkomlega
sjálfstæöan fjárhag og bundiö
eiginfjárframlag. Atvinnu-
rekstur einstaklingsgæti þannig
myndaö varasjóö llkt og önnur
félög. Laun eigenda teldust
rekstrarkostnaöur hjá fyrirtæk-
inu en tekjur hjá eiganda á per-
sónuframtali og öll arösúthlutun
umfram laun lyti sömu lögmál-
um og arösúthlutun úr atvinnu-
rekstri I félagsformi.
Varasjóður eða Fjár-
festingarsjóður.
Núverandi heimild til vara-
sjóösmyndunar er aö mörgu
leyti misheppnuö aöferö til þess
aö örva fjárfestingu I atvinnu-
rekstri. Þvl kæmi vel til álita aö
breyta núverandi varasjóös-
framlagi I framlag i sérstakan
fjárfestingarsjóö sem mundi
starfa meö svipuöum hætti og
þekkist t.d. I Svlþjóö. Fyrirtæki
gætu þannig lagt fram fjóröung
hreinna tekna sinna I fjár-
festingarsjóö I vörslu Seöla-
bankans en I eigu fyrirtækj-
anna. Þessari sjóösmyndun
mundu þó fylgja þau skilyröi, aö
stjórnvöld gætu ákveöiö hvenær
þessu bundna fé væri ráöstafaö
til fjárfestingar. Þannig gætu
stjórnvöld ákveöiö I slæmu ár-
feröi, aö fyrirtæki ráöstöfuöu
ákveönum hluta innistæöna
sinna innan ákveöins tlma en
bundiö þetta fé á þenslutímum.
Ef þetta fyrirkomulag yröi tekiö
upp, fengju stjórnvöld öflugt
hagstjórnartæki til sveiflujöfn-
unar til hagsbóta fyrir atvinnu-
llfiö I landinu.
Markúsartora oa Gunnarshólmi
eru út af Vestfíörðum!
Sjómenn eru afar hnyttnir og
fundvisir þegar þeir taka upp á
þvi aö gefa hafsvæöum ný nöfn.
Alkunnugt er til dæmis svæöi út
af austfjöröum sem nefnt var
„Rauða torg”, þar sem svo
mikið var um rússnesk skip þar
á slldarárunum. Togarasjó-
menn sem veriö hafa á vest-
fjaröamiöum ætla ekki aö láta
sinn hlut eftir liggja.
Eins og kunnugt er hafa varö-
skipin haldiö sig mikiö i nánd
viö togarana. Hafa varöskips-
menn fariö um borö til aö kanna
veiðarfærin, sem hafa sem bet-
ur fer nær alltaf reynst lögleg.
Sjávarútvegsráöuneytiö hefur
lika á sinum snærum menn sem
hafa vald til þess aö ioka svæö
um, ef of mikill smáfiskur finnst
á þeim.
Meöal þeirra eftirlitsmanna
sem lokaö hafa svæöum úti af
vestfjöröum eru þeir Markús
Guðmundsson og Gunnar
Hjálmarsson. Hafa sjómenn nú
skýrt svæöiö sem Gunnar lok-
aöi, Gunnarshólma, en svæöiö
sem Markús lokaöi, er I daglegu
tali kallaö Markúsartorg.
—EKG
Eftir aö landhelgisstriöinu
iauk, hefur verið rólegra hjá
Landhelgisgæslunni og hún þvi
aftur getaö tekiö til viö aö fylgj-
ast meö islenskum veiðiskipum.
Visismynd: Ingólfur Krist-
mundsson