Tíminn - 02.07.1968, Blaðsíða 5

r
WMÐJUDAGUR 2. júlí 1968.
TÍMINN
Bjarni Andrésson, bygginga-
eftirlitsmaður frá Reykjavík
sendi Landfara þetta athyglis-
verða bréf um mánaðamótin:
Sólstöður fyrir
norðan
Það leikur ljómi birtu og
fegurðar um þessi orð í venju-
leguárferði.
Sólin vakir yfir norðurslóð
nótt og dag, svo að jafnvel
auga hennar rís yfir sæ um
legu árferði.
í ár er Jónsmessan fyrir
norðan ekki vafin neinum
töfraljóma. Sumir firðir eru
fullir með hafís, þennan forna
og nýja óvin lífs og gróðurs,
sem annálar herma og bónd-
inn norðan og austan á nú í
höggi við.
Leiðin lá norður yfir Holta-
vörðuheiði um sólstöðurnar.
Norðan svalinn lék um landið.
Botnssúlur voru snævidrifn-
hið efra. Kuldaleg kveðja sem
lofaði ekki góðu þegar norðar
drægi. Borgarfjörðurinn heils-
aði með svölu skini, en Baula
var grá fyrir hærum vafin snjó
þoku.
Tún og eyrar Norðurárdals
blöstu við augum með klaksár
hið neðra, en þegar ofar og
innar dró voru aðeins grænir
blettir á víð og dreif í ka^d-
auðri jörð.
Hvers er að vænta norðan
heiðar úr því Borgarfjörð-
urinn er svo sárt leikinn?
Vísindaleg rannsókn
Holtavörðuheiðin er snævi
þakin og krepjuskaflar á veg-
inum. Hrútafjörðurinn að
mestu íslaus innan Hrúteyjar,
en þétt ísbelti utan eyjar.
Tún eru hér mjög illa farin
af kali, svo illa að manni hrýs
hugur við. Það má segja, að
flest túnin séu steindauð að
sjá, að - minnsta kosti nýrækt-
in. Þetta er í annað skipti á
þessum áratug, sem hafísinn
þekur fjörðinn, spillir lífi og
kreppir að lífsbjargarhvöt
fólksins, sem stundar búskap
báðum megin fjarðar.
Jarðirnar eru flestar vel
hýstar, og stórar nýræktar-
spildur blasa við á hverju býli
og vitna um dug, framtaks-
semi og bjartsýni ræktunar-
mannsins. Nú blasir dauðinn
við, þar sem áður var líf og
grængresi.
Vorkuldinn virðist hafa
drepið rætur gróðursins. Sér
staklega er nýræktin illa far-
in.
Gömlu túnin, hert í margra
alda baráttu við kuldann, virð-
ast standa sig betur gegn kal-
inu.
Vísindaleg rannsókn verður
'að koma hér til, svo að varan-
leg lausn finnist á þessum
mikla vanda, ef unnt er. Það
er neyðarúrræði að þurfa að
bylta túnum árlega fyrir ein-
rænar jurtir, þó að nú hafi
verið gripið til þess úrræðis í
nauðvörn. Landbúnaðarráðu
neytið verður að hafa forystu
um vísindalega rannsókn
vandamálsins, ef takast mætti
að finna færa leið til varan-
legra úrbóta.
Fjársöfnun til
aðstoðar
Ef ekki tekst að finna ráð,
sem dugar, er augljóst, að það
fólk, sem enn býr á hafíssvæð-
unum jafnvel á stórum og vel
hýstum jörðum, flosnar upp og
margar góðar jarðir fara í
auðn.
Hér er áreiðanlega brýn
þörf á skjótri og drengilegri
aðstoð.
Vandamálið hlýtur að snerta
alla þjóðina.
Kalnefndin, blöðin, útvarpið
og sjónvarpið þurfa að skera
upp herör meðal þeirra, sem
búa á íslausu svæðunum og
gangast fyrir fjársöfnun til að
stoðar þeim, sem hafa orðið
verst úti.
Þannig gætum við veitt efna
hagslegan og siðferðilegan
styrk meðan unnið er að því
að finna færa leið úr vandan-
um.
Fólk, sem eyðir milljónum í
ferðalög erlendis, skemmtanir,
áfengi og hvers kyns tildur og
prjál, ætti að geta miðlað af
eyðslufé sínu og létt undir
með íbúum kalsvæðanna, þeg-
ar illa horfir, annað er ekki
sæmandi.
Bjarni Andrésson.
Nú vantar sökudólg
Helgi Hannesson á Strönd
ritar nokkur orð um búið í
Gunnarsholti 11. þ.m.
Grein Helga túlkar viðhorf
þeirra bænda, sem nú leita
með logandi ljósi að söku-
dólgnum, til að hengja fyrir
offramleiðslu á landbúnaðar-
vörum. Helgi hefur fundið
einn megin skaðvald, búið í
Gunnarsholti, sem framleiðir,
skv. Heiga, 20 tonn af kjöti
á ári eða heil 0.16 prósent af
því kjöti, sem á markaðinn
berst. Annan skaðvald nefnir
Helgi, tilraunabúin, sem lík-
lega framleiða önnur 0.16 pró-
sent til samans. Kjörinn bænda
leiðtogi hefur svo fyrir nokkru
fundið þriðja aðilann til að
hengja.uippflosnaða stéttarbræð
ur sína, sem leyfa sér þá ó-
svúfni að hafa fáeinar kindur
sér til gamans í ellinni, eftir
að þeir eru fluttir á mölina.
Ég hefi ekki við hendina
tölur um, hver framleiðsla
þessara manna er, en líklega
nær hún 1.6% af heildarfram-
leiðslunni. Og þá eru fundnir
sökudólgar fyrir ca. 250 tonn-
um af þeim 300, sem nú liggja
hér í geymslum og Bretar vilja
ekki einu sinni kaupa í hunda
fóður.
Þetta eru þá aðilarnir, sem
sökina bera, og vandinn er
ekki annar en að banna þeim
að hafa fé!!
En það hefur enginn beðið
um, að þeim væri bannað að
heyja óg selja hey. Helgi
minntist a.m.k. ekki á, að
„rangæski íhaldsbóndinn“ hafi
atyrt Ingólf ráðherra fyrir ann
að en að vera ekki búinn að
afmá Gunnarsholtsærnar.
Það biður enginn um, að
Páll í Gunnarsholti hætti að
heyja, — og sá grunur læðist
að, að þeir, sem næstir hon-
um sitja, væru reiðubúnir að
heyja í Gunnarsholti og beita
á sandgræðslusvæðin, og auð-
vitað fjölga sínu fé til jafns
við það, sem nú er á sand-
græðslubúinu, og þó líklega
helzt meira.
Meginatriðið virðist vera, að
ríkisbúin megi ekki framleiða
annað en hráefnið, heyið, síð-
an eru bændur reiðubúnir að
taka við og skila offramleiðsl-
unni.
Ég veit ekki, hver orsökin
fyrir því, að bændur sjá ekki
eða vilja ekki sjá hið einfalda
samhengi milli sívaxandi rækt
unar, (nú um 5—6000ha á ári,
eða sem svarar ca. 1500 —
2000 tonna aukingar af dilka-
kjöti á ári) og bygginga, sem
óhjákvæmilega hljóta að leiða
til aukinnar framleiðslu og
aukinna markaðsörðugleika.
Beinir ræktunarstyrkir
nema nú, samkvæmt fjárlög-
um, 60 milljónum, og Stofn-
lán Búnaðarbankans til ann-
arra framkvæmda en íbúðar-
húsabygginga í sveitum, voru
á briðja hundrað milljónir á
síðasta ári. Hvorugri þessara
stjórnarathafna hafa bændur
mótmælt, «é beðið Ingólf að
bæta úr með Dráðabirgðalög-
um, bótt afleiðingar þessarar
fjárfestingar nafi birzt þeim
einkar glögglega í 50 kr. frá-
drætti á hvern dilkskrokk frá
fyrra ári, — um það sama
Hestamannafélagið Faxi
Auglýsir
Kappreiðar félagsin^ verða haldnar að Faxahorg
14. júlí kl. 15,00.
Þátttöku í kappreiðum og gæðingakeppni, ber að
tilkynna fyrir 10. júlí, til stjórnar félagsins eða
Símonar Teitssonar, Borgarnesi.
Gæðingar mæti laugardaginn 13. júlí kl. 16,00.
STJÓRNIN.
Trúin flytur fjöll. — Vi3 flytjum allt annað
SENDIBfLASTÖÐIN HF.
BlLSTJÖRARNIR aðstoða
leyti og þeir þurftu að greiða
áburðinn á spildurnar, sem
þeir fengu styrk og lán út á,
— að ógleymdum 40—50 kr.,
sem enn eru ógreiddar af and-
virði þeirra skroikka, sem inn
voru lagðir haustið 1966.
Það eru ekki undur, þótt
leiðtogar bænda með landbún
aðarráðherrann í broddi fylk-
ingar hælist um yfir síaukinni
ræktun, þeir hafa ástæðu til
þess!!
Þrjú atriði, sem
þakka mætti
Þrjú mikilsverð atriði hef-
ur sandgræðslustjóranum tek-
izt að leiða í ljós með stór-
búskap sínum í Gunnarsholti.
Hið fyrsta er, að hægt er
samtímis að þrælbeita land og
græða það upp. Þetta er mik-
ilsverð reynsla fyrir þá sök, að
óþarfur fjárfjöldi virðist nú á
góðri leið með að eyðileggja
afréttina.
Annað er það, að með mik-
illi, samfelldri ræktun og góð-
um vélakosti, hefur tekizt að
framleiða ódýrara hey en áð-
ur þekktist.
Hið þriðja, að sýnt hefur
verið fram á, hversu miklu
verki við hirðingu er hægt að
afkasta, þegar aðstaða er góð.
Allt eru þetta atriði, sem
þegar hafa haft þýðingu fyr-
ir íslenzkan landbúnað og eiga
eftir að hafa mikla þýðingu í
framtíðinni.
Landsómagi?
Hastarleg er sú fullyrðing
Helga, að verðbætur á útflutt-
ar landbúnaðarvörur séu
ómagagreiðslur. Bændur báðu
að vísu um þessar greiðslur.
en meginröksemdin fyrir þeim
var þó, að nokkur umfram-
greiðsla væri nauðsynleg fyrir
þjóðina.
Á þeim grundvelli hefur
þeim verið haldið áfram til
þessa, og ef þjóðina vantaði
þessa tryggingu, var þá ekki
sjálfsagt, að allir reyndu að
stuðla að því að hún væri fyr-
ir hendi, — ríkisbú ekki und-
anskilin?
Um hitt má svo auðvitað
deila, hvort þörf sé á þessari
tryggingu, og hve hiá hún á
að vera, en frá sjónarmiði
bænda getur varla talizt æski-
legt, að rikisvaldið skipuieggi
þannig offramleiðslu, sem síð-
an er notuð til að þrýsta nið-
ur verðinu til bænda.
Og sízt skyldu bændur lasta,
þótt þeir fáu, sem á ríkisbú-
unum starfa, fái greidd fuU
laun fyrir vinnu sína, heldur
taka sér það til fyrirmyndar
í sinni kjarabaráttu og láta
reikna sér og sínum full laun,
í stað þess að vinna á hálfum
launum og þaðan af minna,
eins og nú er.
Bráðabirgðalögin,
sem vantar
Helgi lýkur grein sinni með
því að segja, að Rangæingar
biðji nú um bráðabirgðalög-til
að skera niður féð í Gunnars
holti.
Fáránleg væri sú ráðstöfun,
ein sér. Hinu hefðu Rangæing-
ar sóma af, ef þeir bindust
samtökum um að rækta ekki
einn hektara á þessu ári og
hinu næsta. og bæðu um leið
ráðherra sinn og þingmann að
stöðva á sama r.íma, með bráða
birgðalögum. ef á þyrfti að
halda, styrkjagreiðslur og lán
til ræktunar og bygginga í land
búnaði, þeirra framkvæmda,
sem óhjákvæmilega leiða af
sér meiri markaðsörðugleika,
en bændur og verzlunarfyrir-
tæki beirra fá ráðið við nú um
sinn.
5
Á VÍÐAVANGI
Yfirburðasigur dr.
Kristjáns Eldjárns
Þjóðarviljinn kom skýrar
fram í forsetakosningunum á
sunnudaginn, en nokkurn hafði
órað fyrir. Jafnvel bjartsýnustu
stuðningsmönnum dr. Kristjáns
Eidjárns datt ekki í hug að
yfirburðasigur hans gæti orð
ið svo stórkostlegur, sem raun
varð á. Flestir höfðu spáð því
að baráttan yrði mjög hörð
og munurinn á atkvæðafylgi
frambjóðendanna tiltölulega lít
ill, þótt flest virtist benda til
þess, að dr. Kristján Eldjárn
mundi bera hærri hlut frá
borði. Gerðu flestir þeir, sem
spáðu í úrslitin og töldu að dr.
Kristján myndi sigra, að dr.
Gunuar Thoroddsen myndi þó
hljóta meira fylgi en Kristján
í Reykjavík, sem talið var
liöfuðvígi dr. Gunnars. Til
þess að dr. Gunnar ætti mögu
leika á að vinna kosningarnar
yrði hann að hafa verulega yf-
irburði í Reykjavík. Það má
því segja, að öllum — nema
fréttamanni Morgunblaðsins í
spádómsþætti sjónvarpsins —
hafi verið strax Ijóst, er fyrstu
atkvæðatölurnar úr Reykjavík
voru birtar 15 mínútum eftir
að kjörfundi lauk, hver úrslit
in myndu verða, en þá hafði
verið talinn um lielmingur at-
kvæða í Reykjavík. Við næstu
tölur var þetta svo augljóst,
að enginn efi gat komizt að.
Kosningaúrslitin voru því
ekki eins spennandi eins og
kannski margir höfðu vonað, er
hafa yndi á að láta spenning
inn hrífa sig á kósninganóttina.
Hvers vegna?
í gær töluðu flestir um or-
sakirnar fyrir þessum yfirburða
sigri dr. Kristjáns Eldjárns og
töldu flestir hann ótrúlega mik
inn. Sýndist sitt hverjum um
orsakirnar eins og gengur og
fór það að sjálfsögðu talsvert
eftir því hvorn frambjóðand-
ann þeir höfðu stutt.
Mjög margir voru þeirrar
skoðunar, að hér réði ekki ein-
ungis mannamunur, því að allir
viðurkenna að mennirnir voru
báðir vel hæfir til starfsins.
Aðdragandi framboðanna skipti
kannski mestu máli í þessu sam
bandi. Framboði dr. Kristjáns
Eldjárns hefði strax í uppliafi
verið tekið afar vel. Ómótmælt
af viðkomandi höfðu sögusagn
ir verið mjög á kreiki í þrjú ár
um að dr. Gunnar Thoroddsen
væri að undirbúa framboð sitt
til forseta, er hann dró sig út
úr ráðuneyti dr, Bjarna Bene-
diktssonar og gerðist ambassa-
dor í Danmörku. Vitað var að
leitað hafði verið hófa hjá ýms
um um gagnfraniboð en menn
ekki viljað ljá máls á slíku er
til þeirra var leitað um mögu
Icika á framboði. Virtist alit
benda til þess um tíma að svo
myndi fara að ar. Gunnar Thor
oddsen yrði sjálfkjörinn í emb
ætti forseta. Þjóðin vill hins
vegar greinilega fá að kjósa for
sctann og bað án fyrirsagnar
frá einum eða öðrum. Þess
vegna fékk framboð dr.
Kristjáns Eldjárns m. a. svo
ótrúlega sterkan hljómgrunn, er
hann loks lét til leiðast að gefa
kost á sér. Þjóðin vill einnig
greinilega að forsetaembættið
sé örugglega utan og ofan við
stjórnmálaflokkana og afskipti
stjórnmálaflokkanna séu næg
fyrir þótt þeir láti þjóðkjör
forseta afskiptalaust. Þetta
Framhald á bls. 15.