Tíminn - 02.07.1968, Blaðsíða 9

WOÐJUDAGUR 2. júlí 1968.
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framikvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Aug-
lýsingastjóri: Steingrímur Gíslason Ritstj.skrifstofur 1 Eddu-
húsinu, símar 18300—18305 Skrifstofur: Bankastræti 7 Af-
greiðslusími: 12323. Auglýsingasími: 19523 Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Áskriftargjald kr. 120.00 á mán innanlands — t
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjna EDDA h. f.
Sigur þjóðarviljans
Úrslit forsetakosninganna eru kunn. Þær urðu þjóð-
kjör í fullum skilningi þess orðs, og leiddu þjóðar-
viljann í Ijós, skýran og skýlausan. Nær tveir þriðju
hiiutar kj'ósenda hafa skipað sér um’annað forsetaefnið,
dr. Kristján Eldjárn. Sú þjóðarhreyfing, sem reis þegar
um fraimiboð dr. Kristjáns Eldjárns, hefur orðið sterkari
en flesta mun hafa grunað, jafnvel síðustu dagana, þegar
línur tóku þó mjög að skýrast.
Það er tvennt, sem augljóst má vera eftir tvennar
forseta'kosningar í landinu. Annað er það, að þjóðin
vill ekki, að stjórnmálaflokkar hafi afskipti af framboði
eða kosningabaráttu. Hitt er, að hún vill með engu móti,
að unnið sé fyrirfram að því að ákveðnir menn komizt
í embættið, áður en hún kaliar til kjörs. Hún vill hreint
borð og enga miHigöngu í þessum málum, og að hið
beina trúnaðarsamband milli hennar og forsetans mynd-
ist í raunverulegu og alfrjálsu þjóðkjöri, þar sem málin
hafa verið lögð í dóm þjóðarinnar á þann veg, að þjóðar-
viljinn geti komið skýrt fram.
Þegar framboð dr. Kristjáns Eldjáms kom til sögu,
var þessum forsendum fullnægt, og þjóðkjörið tryggt,
og það mat þjóðin meira en flest annað, og ef til vill er
þetta þyngsta lóðið á vogarskál þessara kosningaúrslita.
Þessar bosningar eru því miklu meira en val milli
tveggja vel hæfra manna í forsetastöðu, manna, sem þó
eru ólíkir um margt. Þær eru engu síður tilsögn þjóðar-
innar um það, hvernig hún vill hafa aðdraganda fram-
boðs, og hverjar hún telur forsendur þess, að þjóðar-
viljinn geti komið skýrt fram í forsetakosningum.
Þessar kosningar aru því fyrst og fremst sigur þjóðar-
viljans, og sá sigur er harla mikilvægur til þess að móta
hefð réttrar umgengni við forsetaframboð og forseta-
kosningar í framtíðinni og sveigja menn til hlýðni við
skýr en óskráð lög um það, hvernig efnt skuli til kjörs
á þessum æðsta og nákomnasta trúnaðarmanni þjóðar-
innar allrar.
Hin geysimikla kjörsókn sýnir vel hve ríkur áhugi
og umhyggja manna er um tákn þjóðfrelsisins og sj'álf-
stæðisins. Sá áhugi er eitt af gæfutáknum þessara kosn-
inga og sýnir glöggt, hve mikilvæg lýðræðisvé þjóðin
taldi sig hafa að verja og hvaða leið óháðs þjóðarvilja
hún taldi nauðsynlegt að varða.
Þótt annar frambjóðandinn hafi beðið ósigur, svo
sem hlaut að verða í réttu þjóðkjöri, ber okkur að minn-
ast þess, að það er engum minnkun að falla í íslenzkum
forsetakosningum, sem réttilega er til stofnað. Sá maður
á að loknum leik skilið þakkir alþjóðar fyrir framlag
sitt til þess að láta þjóðarviljann koma í ljós, og hann á
að meta vel fyrir þá þjónustu. Þess ber þjóðinni að minn-
ast um leið og hún fagnar nýjum og rétt kjörnum for-
seta, ágætum manni og mikilhæfri konu hans, sann-
kölluðum þjóðarforseta eftir úrslitum kjörsins.
Tíminn býður hin nýju forsetahjón velkomin til
starfa, óskar íslendingum til hamingju með þessa æðstu
trúnaðarmenn sína og skýlausan sigur þjóðarviljans.
Þegar á allt er litið var kosningabaráttan drengileg oftast
nær, þótt töluvert hitnaði í kolum við og við, og því geta
menn nú við leikslok, beiskjulaust, tekizt í hendur og
myndað það trúnaðarsamband við forseta sinn, sem þjóð-
inni er nauðsynlegt.
Gæfa og gengi fylgi íslenzku þjóðinni og hinum
nýkjörnu forsetahjónum.
TIMINN
9
J. H. Ollmann, fræðslustjóri Alþjóðasamvinnusambandsins:
Hlutverk samvinnunnar í
þjdðasamfélagi nútímans
Hinn árlegi Alþjóðasam-
vinnudagur, sem Alþjóðasam
band samvinnumanna gengst
fyrir, verður á laugardaginn
kemur, 6. júlí. í því tilefni
þykir ekki úr vegi að birta
hér grein eftir J.H. Ollmann,
fræðslustjóra sambandsins,
þar sem fjallað er um hlut-
verk samvinnu í þjóðasam-
félagi nútímans.
Lýsingar á mannlegri fá-
tækt mirana oÆt á áhrifamikl-
ar lýsingar hj'á höfumduan af-
burða sjóferðasagna t.d. Shake
speare, Melville og Conrad, en
siögur þeirra enda alttaf á þá
leið, að m'astrið brotnar niður
á þiilfarið og sj'ómennirnir láta
liífið, þrátt fyrir ýtrustu tiilraun
ir til að halda sér og skipinu
ofiajnsjávar.
Á okkar tímum hafa stonm-
ar úhafsins sjajdnast annað og
meira að segja fýrir ferðamann
inn en að smáhnykkur finnst í
fHugvélinni, sem hann er far-
þegi í. Ferðalög í stormi eru
orðin örugg, á svipaðan hátt og
miiðistéttarlif nútimians er öruggt
í augum hinna fátæku. En hin-
ir hvössu stormar höfunda sjó-
ferðasafnanna buðu ekkert -•
skj'ól, skip og áhöfn voru leik-
soppar, og skipverjar urðu að
beita öllum kröftum sínum til
að geta haft von um að.komast
af, — og það er þanndg sem
fátæbtin er, hin raunveruiega
fátækt, sem er hlutskipti meg-
inhluta mannkynsins, þar sem
lifið virðist velta yfir jafn
miskunnarlaust og vindurinn
og öldurnar í stormum liðna
tímans. Þá er llfið svo mjög
bland'að örvæntingu, hörku og
skorti, að öll orka manna
gengur til þess að forða fjöl-
skyldum þeirra og þeim sjálf-
um frá þvi að sökkva niður
í algjöra örvæntingu. MSenn
reyna þá að verða sér úti um
einhiver lifsbjangarmeðul og
leitast við að skapa sér ein-
hvern hiegðunargiruindvöll til
þess a@ halda lífinu, — en
hiver einstakur getur aðeins
þolað storminn í takmarkaðan
tíma ,og það er undir þessum
kringumstæðum sem orðið
samvinna kemur eins og af
himnum sent, — en árangur
hennar er e.t.v. gott og ódýrt
íbúðarhús í New York, nýgraf
inn brunnur handa hirðingj-
um á eyðimörkum Arabíu,
starf í framleiðslusamvinnufé-
lagi, sem hjálpar hiverjum ein
stökum til að finna og þroska
hæfileika sína, læiknishjálp
fyrir gamalmenn/, áætlunar-
bí'l til að flytja fólk frá af-
skekktum stöðum til vinnu-
staða í borgum, en allt þetta
og fjölmargt fleira getur áunn
izt með því að menn taki sam-
an höndum og hjálpi sér
sjálfir.
Jafnt meðal einstaklinga,
heilla þjóða sem á alþjóðleg-
um vettvangi er baráttan gegn
íátæktinni ekki hvað sízt fótg-
in í því, að fólki sé komið
í skilning um, að gæðum er
hægt að deila án of mikillar
áhættu, án þess að niokkur
stofni heiðri sín-um í hættu
og jafnvel þannig að allir
hagnist af því. Fljótlega eftir
síðari heimsstyrjöldina fór
hugmyndin um gagnkvæma
hjálp að vinna sér fylgi, ný-
frjálsar þjóðir fengu sæiti á
vettvangi Sameinuðu þjóðanna
og nýjar hjálparaðferðir
ruiddu sér braut. Þær voru
fólgniar í því, að uimfram-
framleiðslu var beint til þurf-
andi heiimshluta og aukin á-
herzla var lögð á gagmikvæma
aðstoð, en með þeim hætti
varð Alheimsmatvælaáætlunin
til, sem Matvæla- og land'bún
aðarstofinun Sameinuðu þjóð-
anna sér um framkvæmd á. Þó
að öllum sem til þekkja sé
ljóst, að Sameinðu þjóðirnar
eigi við að stríða ýmsa erfið-
leika í starfi sinu, sem t.d.
hindrar þær oft í að gripið sé
til nauðsynlegra aðgerða í
erfiðleikatilvikum, nema hags
rnunir eimhvers stórveldis komi
þar við sögu eða svo vilji til
að eiginhagsmunir samtakanna
séu; í einhverri hættu staddir,
þá hlaut þessi áætlun góðan
framgang, og hjálpaði þar
mikið til, að hún var j'öfnum
höndum runnin undan rifjum
Sameinuðu þjóðanna með sinn
mikla og ágæta skilning á efha
hagslegri jafnt sem félagslegri
framþróun og Matvæla- og
land'búnaðarstofnunarinnar,
sem hiefur sérhæflt sig í hvers
konar máiefnum er snerta
fæðu og nýtur aðstoðar frá
margivíslegum frjálsum alþjóða
samtökum, m.a. Alþjóðasam-
vinnusambandinu, við áœtlana
gerðir sínar og framkvæmdir.
Það er upp frá því, sem upp
haflega var vandlnn hvernig
nýta ætti óæskiliegar umfram-
birgðir af landbúnaðarvörum,
sem vaxið hefur ný tegund af
þióunaraðstoð til frambúðar-
hagsbóta fyrir allt mannkynið,
— en með því hefur skapazt
tækifæri, svo að vitnað sé i orð
Kennedyis heitins Bandaríkjia-
forseta, til að gera „matvœla-
aðstoð að friðarvopni, vopni til
að skapa frelsi og rétta fólki
um gjörvallan heim hjálpnr-
hönd.“ Það er hægt að sigrast
á fátæktinni. Við samvinnu-
menn leggjum frana okkar
skerf til þess á vettvangi Mat-
væia- og landbúnaðarstofnuuar
inmar.
Tæknilega aðstoð vantar í
viðskiptum hvers konar, og á
sviði alþjóðaverzlunar, með
það fyrir augum að örva efna-
hagslega framlþróum. Hvers
konar tækniaðsiboð á sviði
markaðsrannsókna og aukning-
ar viðskipta eru í meginverk-
efni Viðskipta- og þróunarráðs
Sameinuðu þjóðanna, og sú
starfsemi hefur notið óskipts
stuðnings Aliþjóðasamvinnu-
sambandsins, ekki aðeins með
því að það hafi hvatt til þess
að því verði fylgt sem megin-
reglu, að samvinnumenn hafi
samvinnu sín á milli, heldur
einnig með því að ráðast í verk
efni á borð við ráðstefnuna um
samvinnuverzlun í Suöaustur-
Asíu, sem haldin var árið 1966.
Alþj óðasamvinnusambamdið
heldur uppi stöðugri viðleitni
til að temgja saman seljendur
og kaupendur, og þótt sú við-
leitni hafi ekki borið mikinn
árangur enn sem komið er, þá
fer hún sívaxandi, og beinist
hún að hinum óskyldustu svið
uim, allt frá neytendaþjónustu
til vátrygginga, olíuverzlumar,
húsabygginga, bankastarfsemi
og landbúinaðarmála.
Það er ekki einber tilviljun
að árið 1968 skyldd verða helg
að baráttu og verkefnum frá
hemdi allra aðildarþjóða Sám-
einuðu þjóðanna fyrir auknum
mannréttindum. Þegar hungur-
vofunni hefur verið bægt frá,
á mannikyndð einndg rétt á
læknishjálp og menntun, en
þetta eru atriði, sem aðalritari
Samieinuðu þjóðanna hefur ein-
mitt lagt álherzlu á, * og sam-
vinnumenn um allan heim
leggja sitt fram á þessum svið
um. Efnahags- og félagsmála-
ráð Sameinuðu þjóðanna hefur
einnig bvatt ’til þess, að árið
1968 verði lögð á það aukin
áherzla að auka og styrkja
réttindi kvenna, en það er
miainnúðlegt og göfugt takanark
til að keppa að, sem auk þess
samræmist mjög vel samvinnu
hu'gsjóninni.
Allt frá Argentínu til Zam-
híu er hinn óbreytti félagsmað
ur aðili að Alþjóðasamvinnu-
sambandinu og hefur þannig í
gegnum starfsemi síns-eigin fé
lags áhrif á ráðgjafarstarf þess
hjá Sameinuðu þjóðunum, þar
seim málefni ér snerta sam-
vinnu eru tekin til meðferð-
ar af Mltrúum þess. Þau ráð,
sem þannig eru gefin, hafa síð
an oÆí áhrif á lagasetningu í
þeim ríkjum, er aðild eiga að
Sameinuðu þjóðunum.
Á s.l. ári áttu 88 ríki full-
trúa á ráðsitefnu um útrým-
ingu ólœsis í heiminum, sem
Menningar -og vísindastofnun
Samieinuðu þjóðanna gekkst
fyrir. Ráðstefnan lýsti því rétti
lega yfir, að það væri óvið-
unandi ástand, að í heiminum
væru um 1.000 milljóndr af
ólæsu eða hálflæsu fólki, og
hún lagði á það áherzlu, að
baráttan fyrir útrýmdngu ólæs
is í heiminum yrði að fara
fram með alþjóðlegri sam-
vinnu. Það er illt til afspurn-
ar, að á miðri tuttugustu öld
skuli vera hlið við hlið í heim
inum þjóðir, sem veita 30%
af æskulýð sínum æðri mennt
un, og þjóðir, þar sem aðeins
um 3% fullorðinna íbúa kunna
að lesa og skrifa. Mennt er
máttur, og innan samvinnu-
hreyfingarinmar hiefur þekking
in verið styrkur okkar allt frá
upphafi vega. Það, að áherzla
sé lögð á fræðslu um undir-
stöðuatriði samvinnuhreyfing-
arinnar er ein af meginreglum
okkár, og hvert einasta sam-
Framhald á Dls 15