Tíminn - 26.07.1968, Blaðsíða 2

r
2
VETTVANGUR TÍMINN 1 ÆSKUNNAR
FÖSTUDAGUR 26. júlí 1968.
Leiðtoai kvaddur
Við lo*k hinnar eigiralegu sjálf-
stæðisbarátitu íslendinga á öðrum
áratug þessarar aldar riðluðust
þær fylkingar, sem skapaðar voru
á grundvelli ólikrar afstöðu til
sambandis íslands og Danmerkur.
Átök I þjóðimáilum snerust æ meir
um markmdð og beiitingiu mdsmum
andi aðferða í hinni innlendu
framfarasókn, þróun félagslegra
hreyfinga og um stöðu alþýðu-
stéttanna. Mófum hins nýja þj'óð-
mlál'agruindiyallar og Uofnun
flokkslegra samtaka í samræmi
við hamn voru verk tiltölulega
fámenms hóps, sem með s'fcjórn-
málastarfi sínu og orðræðum varð
miestur örlagavaidur í ísiiendimga-
sög.u tuttugustu aldar. Þjóðmála-
ferill þessara einstaklinga er eitt
gleggsta dæmið um áhrifamátt ör-
fárra manna með okkar smáu
þj'óð, ef saman fara hæfni, d'jörf-
ung, einbeitni, starfsorka og djúp
ur félagslegur skilndngur á vanda
málum hverrar tíðar.
Þótt saga þeirra fjöldahreyf-
inga og stjórnmálafilokka, sem
mótuðust á þessum árumj, sé marg
slumgim og hundruð nafna eigl
með réttu í hana að ritast, stend-
ur þó einn maður framar öðrum
'og má með réttu kallast faðir
nútíima flokkaskipunar íslenzkrar.
Jónas Jónsison frá Hrifilu var sem
ungur maður hvetjandd og þátt-
takandi jafnt í stofnun Framisókn
arflokksins og Aliþýðufdokksins og
'hann var h'öfundur bræðrasam-
bands þessara flokka í þjóðmál-
um um rúmlega tveggja áratoga
skeið. Á því tímabi'li voru reist
traustustu virkin í félagslegri að-
stöðu almennings á íslandi, þæði
til sjávar og sveita, og þá var
lagður grunnurinn að hinrri víð-
tæku framfarasókm á sviði efna■>
hags og mennta.
Milli heknsstríðanna fór Jónas
Jónisson í fararbroddi nýjar braut-
ir og opnaði bæðd einstaklingum
og félagsheildum miöguleika til
aukins þroska. Engin íslending-
ur á þessari öld hefur komið víð
ar við sögu. Á blómaskeiði krafta
sinna og hæfileika vann Jónas
Jónsson íslenzkri alþýðu allt er
hanm kunni með óeigingjörnu
huganfari sjálfboðaliðans. Fram-
gjörnum en verklitlum valda-
streitumönnum okkar tíma er hollt
að hugleiða, hve sikamma hríð
þessi áih'riifaríki umbótafrömuður
sat ráðherrastól. Fimm ár Jónas-
ar Jónssonar voru íslenzkri þjóð
til lengdar,, meira virði en ára-
fjöld annarra.
Jónas Jónsson í hópi ungra manna á 50 ára afmæli Framsóknarflokksins í desember 1966.
Við dánarbeð stórbrotinna leið-
toga duiga fáedn orð lítt til að
vega þá og meta. Aðeins ítarleg
könnun í Ijósi miargbrotinna gagna
meginar að gefa fulla sýn yfir at-
hafnir þeirra og áhrdf. Og næst
þó líklega aldrei öll, Gagnyart
'siíkum máttarviðum i sogu þjó'ð-
ar er hæpið að beita g^llingum.
Afrekin eru svo ótvíræð að eng-
inn greiði er að draga undan
mdstökin. Á kveðjustund ber hins
vegar ávallt að þakka góðar gjörð-
ir, en láta dóma um annað bíða
sdðari tíma.
Ungir menn, sem vdlja vinna að
framför þjóðar sinnar, geta til-
einkað sér margt í fédagslegu farl
Jónasar Jónssonar frá Hrýfiu.
Hann gaf fordæmi um ýmsar
meginstefnur og aðferðiir, sem
öðruim hefur veitzt erfitt að fylgja,
þótt þær tvímælal-aust leiði til
farsældar. Hér skal aðeins gripið
á þrennu.
Enginn stjórnmálam.aður ís-
lenzkur, að Jóni Sigurðssyni und-
anskildum, hefur gert sér jafn
mikið far og Jónas Jónsson, um
að öðlast víðtækt og beint 9a«n-
band við fólk úr öllum byggðum
landsins og öllurn starfsgreinum
og afla sér þannig náinnar þekk-
ingar á högum, vandamálum og
viðhionfum fóllksins sijálfs. Tengsl
Jónasar Jónssonar við íslenzka
alþýðu voru mdlliliðalaus. Hann
Ritstjóri Björn
var persónulegur fólagi þúsunda
manna og dyr hans stóðu umyrða
lausf öllum opnar. Þar var enginn
varnarmúr gervianna eða yfir-
borðsilegrar virðiinigarlöngunar.
Starf h.ans, líif hans, var að eigin
dómi fyrst og fremist í þágu al-
mennings i landihú og persónuleg
forréttindi voru Jónasi fjarri
skapi. Engin.n hefur átt jafn rí'k-
an þátt í að flytja valdasfóla nið-
ur á jörðina og úr einöngruðum
sölum úf til fólksins sjálifis, Jónas
vann öðru fremur að eílingu fé-
lags'Legra samtaka aliþýðu, bæði
verkamanna í bæjum og bænda
til sveita. Hann sá glöggt, að
einungis félagslegur máttur
megnaði að brj'óta kúgun á bafc
aftur og slfta hlekkii þrælkunar.
Viðtækur og frjálshuiga samvinnu
andi væri vænlegasta leiðin til
bættra lífskjara. Ásamt efnahags-
legum úrbótum yrði að tryggja
jafnræði til menntunar og styrikja
þátt almennings í hdnni mienn-
ingarlegu framför. í krafiti þess-
arar sannfiærdngar bedtti Jónas
sér fyrir byggingu ótrúlega
mangra . skóla og menningarbú-
staða, sem enn í dag eru aðal-
sómi héraða um allf land og í
höf.uðstaðnum stolt þjóðarinnar.
Honum var ljóst, að án andlegrar
reisnar yrði lítið úr ísiLending-
um í samfélagi þjóðanna. Þannig
óf Jónas Jónsson í traustan vef
au'kna og almenna menptun og
félagsdega sókn að bættum efna-
hag. Þá þætti, sem mikilvægastir
eru fyrir áframhaldandi sjálf-
stæði íslenzkrar þjóðar.
Þegar ryðja þarf nýjar brautir,
er ef til vill mestur vandinn að
velja menn til ábyrgðar og for-
ystu. Jónias Jónsson sýndi í
reynd meir en nokkur annar ráða-
maður,- að hann treysti frekast
ungum mönnum til slíkra verka.
Bezt myndi duga að virkja áræði
þeirra og óbrotinn baráttuvilja,
ferskar hugmyndár oig nýjar að-
ferðir. Gömlum mönnum hætti
um of til að fara troðnar slóðir.
Staðnaðir þjóðfólagshættir krefð-
ust róttækra breytinga. Hugsjóna
rí'kir og stjórnhæfir aaskumenin
væru líkleigastir til að gera fjar-
læga framtíðarsýn að nálægum
veruileika. Þegar Jónas Jónsson
beitti sér fyrir framiboðum korn-
ungra manna og skipaði þá stjórn
endur mennta- eða fjánmiálastofn
ana, töldu margir slífct þvílíkt
ábyrgðarleysi að jaðraði við
brjálæði. En Jóinas studdi óhrædd
ur viið bakið á hinum ungu mö.nn-
um oig varði þá hiklaust fyrir
öreftmætum ásökunum. Enginn
þessara manna brást því trausti,
sem hionum var sýnt, oig flestir
hafa staðið í fararbroddi víðtækr-
ar fraimsóknar oig endurnýjunar
í ísLenzku þjóðlífi. Óskeikuil bæfni
Jónasar í vali á forystuimönnum,
frábær mannþekking og trú á getu
ungra manna voru meðal stærstir
kosta hins Látn.a leiðtoga.
Að síðustu skal geta þess, sem
merkast er og mest erindi á til
ungra u.mbótamanna á okkar tíð.
Með smiíði flokkanna tveggja og
sköpumar bræðras'ambands þeirra
í þjóðmálabaráttumni sýndi Jónas
Jónsson óumdeilanlega í ,verki fé-
lagslegan skyldleika og sameigin-
leiga hagsmuni samtaka fólks til
sjávar og sveita, bæði flokkslegra
og annarra, verkailýðs- og sam-
vinnufélaga. Meðan þau bræðra-
tengs.l voru virk var mest og bezt
unnið í þágu íslenzkrar "alþýðu.
Aðeins þá náðu veriulegar og var
anlegar grundvallarúrbætu.r fram
að ganga. Þær stoðir, sem allt
annað hefur hvílit á, voru reistar
í krafiti félagslegrar samstöðu
þessara flokka og hreyfiniga. Bar-
áttulínur íslenzkra þjóðmála hafa
aldrei verið skýrari en þá: Fram
farasókn fjöldans gegn forréttinda
aðstöðu fflia'ldisaifila. Síðain þessu
bræðrasamibandi lauik hafa mál-1
efni og afstöður í ísdenzkum stjór.n
máliur). verið aftaka ruglingsleg
og framfarir orðið að mestu fyriir
tilvilj-un eða sdemibilukku. Alger-
lega hefur skort afdráttarlausar
línur og hispurslausar aðgerðir.
Á okkar dögum 'er svo komið að
stj'órnmálaátökin hafa á margan
hátt 1'0'snað úr t&ngslum við hinn
fél'agslega V'eruleika, líkt o.g var
um hina gömdu flokka á öðrum
áratug aldarinnar. Æ fleiri
verður nú Ljós þörfin á nýjum
þjióðmálagru'ndvelli og myndun
öflugrar félags- og stjórnmála-
hreyfingar, sem megnar að fram-
kvæma þá þjó'ðtfélaigsendumýjun,
sem lífsnauðisynleg er framtiíðar-
heill ísiLenzkrar þjóðar.
Þegar ungir menn kveðja Jónas
Jónsson frá Hriflu og þakka afrek
hans í þágu þjóðarinnar, sýna þeir
minningu hins látna leiðtoga mesta
sæmd, ef þeir á'kveða að varðveita
i verki höfuðfiramlag hans til ís-
lenzkra stjórnmála: Að án sam-
stöðu umbótasinnaðra hreyfinga
og róttækra flokka almennings í
landdnu, fóliksins sjálfs, verður
aldrei framkvæmd hin umtfangs-
mikla þjóðfélagsendurnýjun á
ísiandi. Ungdr menn, sem vilja
umfram ailt heili ílslanidis, mega
ekki vegna sikammsýni eða
þröngra hagsmuna glata þessum
sögule^a sannleika, þvi að mikið
er í húfi.
Ólafur Ragnar Grímsson.
Kveöja frá
ungum Framsóknarmönnum
Það mun ekki ofmælt, að Jónas Jónsson frá Hriflu liafi verið
einna mestur örlagavaldur í íslenzkum stjóinmálum á þessari
öld. Fyrir fimmtíu árum lagði hann hornstein að þeirri flokka-
skipun, sem við enn búum að.
Hann gerðist leiðtogi ungu kynslóðarinnar á sínum tíma, og
er hann hófst til valda um skeið, leitaðist hann hvarvetna við
að lyfta ungum og efnilegum mönnum í áhrifastöður. Árangur-
inn af þeirri framtakssemi var tvímælalaust frábærlega jákvæður.
Enginn íslenzkur stjórnmálamaður hefur í jafn ríkum mæli
og Jónas Jónsson sýnt í verki, að hann kynni skil á vitjunartíma
yngri kynslóðarinnar.
Það var ekki að ófyrirsynju, að Jónas Jónsson frá Hriflu var
kjörinn fyrsti heiðursfélagi Sambands ungra Framsóknarmanna
þegar á stofnþingi samtakanna að Laugarvatni 1938, enda hafði
hann hvatt mjög til stofnunar sambandsins.
Nú við andlát hans og útför senda ungir Framsóknarmenn um
land allt fjölskyldu hans hugheilar samúðarkveðjur.
1