Vísir - 10.06.1977, Blaðsíða 10

10
Föstudagur 10. júní 1977 VISIR
VÍSIR
t'tgefandi: Heykjaprent hf
Kramkvæmdastjóri: Davift (íuómundsson
Hitstjórar: Porsteinn Pálsson ábm.
oiafur Haj'narsson.
Hitsljórnarfullt rúi: Bragi Guftmundsson. Fréttastjóri erlendra frétta: Guhmundur G. Pétursson.
I msjón meft llelgarblafti: Arni Þórarinsson. Blaóamenn: Anders Hansen. Anna Heiöur Oddsdóttir,
Edda Andrésdottir, Einar K Guöfinnsson, EliasSnæland Jónsson, Finnbogi Hermannsson, Guöjón
Arngrímsson. Hallgrimur H. Helgason. Kjartan L. Pálsson, Oli Tynes, Sigurveig Jónsdóttir, Sveinn
Guöjonsson. Sæmundur Guövinsson. tþróttir: Björn Blöndal, Gylfi Kristjánsson. ttlitsteiknun: Jón
Oskar Hafsteinsson, Magnus Olafsson l.jósmyndir: Einar Gunnar Einarsson, Jens Alexandersson,
Loítur Asgeirsson.
Siilustjori: Páll Stefánsson Auglýsingastjóri: Dorsteinn Kr. Sigurösson
Drelfingarstjóri: Siguröur K. Pétursson
Auglýsingar: Siöumúla x. Simar 822110. XMill. Askriftargjald kr. i:i0» á manufti innanlands.
Afgreiftsla: Slakkholti 2-4 simi Xlilill \Crft i lausasiilu kr. 70 eintakift.
Hilstjóru : Síftumúla II. Simi Xlilill, 7 llnur. Prentun : Hlaöaprent hf.
Að veita menningarstraum-
um okkór til nógrannonna
Norræn samvinna hefur í vor og sumarbyrjun verið
talsvert til umræðu i Vísi og í tilefni aldarf jórðungs
afmælis Norðurlandaráðs i marsmánuði síðastliðnum
gerði blaðið úttekt á samstarfinu á þeim vettvangi
norrænna þingmanna.
Flestir eru á einu máli um að auka þurfi og treysta
samstarf þessara grannþjóða á sem flestum sviðum,
enda hefur náskyld menning þeirra og afstaða tii lífs-
ins og tilverunnar greitt fyrir jákvæðum samskiptum
þeirra og tengslum.
Engu að siður er þetta samstarf frændþjóðanna
ekki nægilega áþreifanlegt að því er varðar hinn al-
menna borgara og svo virðist sem það vanti ákveðna
kjölfestu.
Einn hinna föstu greinahöfunda Vísis, Indriði G.
Þorsteinsson, rithöfundur, hef ur vakið athygli á leið,
sem hann telur færa til þess að skapa norrænni sam-
vinnu slika kjölfestu. I grein í Vísi i fyrradag hvetur
hann til þess að hafin verði ritun sögu norrænna
manna, sem ekki þurfi að verða margra binda verk,
og segir að raunar sé hægt að hugsa sér hana ritaða á
ýmsum stigum og til margvíslegra nota.
Indriði telur i grein sinni, að auðvelt ætti að vera að
gera útdrátt úr sögu norrænna manna til kennslu í
skólum á Norðurlöndum til að efla þá tilfinningu að
um nokkra heild sé að ræða þar sem Norðurlöndin séu,
og leggur áherslu á að sagan verði gott lestrarefni.
Með því móti segir hann að fólk muni kynnast því sem
sameini Norðurlönd og geti haft á hraðbergi svör við
spurningum um ástæður fyrir þeirri nánu samvinnu
sem tekin hafi verið upp.
Vísir tekur undir þessar hugmyndir og væntir þess
að fulltrúar söguþjóðarinnar sem þetta land byggir,
beiti sér fyrir að rituð verði saga norrænna manna
sem siðan yrði fyrir tilstilli menntastofnana Norður-
landanna kjölfesta í samstarfi landanna.
Samvinna þjóðanna sem byggja Norðurlönd má
ekki verða of nátengd hinu stjórnmálalega sviði, hún
þarf að snerta hvern og einn ibúa landanna með ein-
hverjum hætti. Þar koma fjárveitingar úr sjóðum
þeim, sem Norðurlandaráð hefur stofnað að miklu
gagni, ekki á það síst við um norræna menningar-
málasjóðinn.
Með hans tilstyrk koma hingað árlega fjölmargir
gestir frá frændþjóðum okkar til þess að f lytja okkur
efni af margvislegum toga og kynna þannig hin ýmsu
svið lista og menningar þessara landa. Aftur á móti
hefuralltof lítiI áhersla verið lögðá að styðja íslenska
aðila f járhagslega og hvetja þá til dáða á umræddum
sviðum.
Að sjálfsögðu er á Islandi að finna margbreytilegt
listrænt og menningarlegt efni, sem að okkar mati
ætti erindi til annarra ibúa hinnar norrænu menn-
ingarheildar. Mætti í því sambandi nefna margt for-
vitnilegt af vettvangi bókmennta, leiklistar, kvik-
mynda og myndiistar.
Norræna húsið i Reykjavík ætti að láta slíka dreif-
ingu íslenskrar menningar til sin taka I mun ríkara
mæli en það hefur gert fram að þessu. Þegar þvi var
komið á fót á grundvelli ályktunar Norðurlandaráðs
frá árinu 1963 var því ætlað að verða tengiliður milli
islands og annarra Norðurlanda og auka áhuga ís-
lendinga á norrænum málefnum. Aftur á móti var
lögð rik áhersla á það þegar í upphafi, er Norræna
húsinu var komið á fót, að íslenskum menningar-
straumum yrði samhliöa veitt til annarra Norður-
landa. Vísir hvetur til þess, að markvisst verði unnið
að því að uppfylla þetta síöastnefnda stefnumið nor-
rænu menningarmiðstöðvarinnar í Reykjavík.
Rœtt við fulltrúa ó Umhverfisverndarráðstefnunni:
Peter Stone og Edward D. Goldberg: „Astæöu- Forseti ráöstefnunnar próf. Linus Pauling og
iaustaögrátaþviekkieröll vonútienn.” framkvæmdastjóri Dr. Nicholas Polunin.
Þeim þótti útlitiö uggvænlegt, — f.v. Donald J. Keunen, Reid A. Bryson og FatehsingraoGaekwad,
Magnús Kjartansson, fyrrver-
andi iönaöarráöherra, hefur haft
nokkra skemmtun af konu, sem
fengin var til aö athuga um gufu á
Kröflusvæöinu. Þeir eru raunar
fleiri, sem tekiö hafa gleöi sfna út
af þessu fráviki frá heföbundnum
aöferöum viö leit aö orku. Og satt
er þaö aö aöferöin er óvenjuieg og
byggir á trú á hulda krafta, þótt
sú trú hafi fariö þverrandi á þess-
ari öld. Hins vegar var svo „mik-
ill satans kraftur að saltaöir
gengu þorskar aftur” rétt fyrir
aidamótin.
Um skemmtun Magnúsar er
það að segja, að hann er vel að
henni kominn vegna þess að upp-
hafs hinna nýrri virkjunarmála
og stóriöju i landinu er m.a. að
leita hjá Alþýöubandalaginu. Þaö
er svo annað mál hvort Magnús
hefði samþykkt gufumiðil væri
hann enn iönaðarráðherra með
hæstu vonir upp á einn tiunda á-
ætlaðrar orku. Hann hefði að visu
hlegið minna, en gufumiðillinn
heföi eflaust getað án uppihalda
stundað jarðrýni sina annars
staðar.
Mikil ítök huldra
krafta hérlendis
Annars er alveg með ólikindum
hve huldir kraftar eiga hér rik
itök. Frá þvi á seinni hluta
hitjándu aldar hafa komið út ó-
kjör af safnritum, sem að stórum
hluta hafa birt frásagnir af
draugum, fyrirboðum og skrimsl-
um. Meö auknum umsvifum i
prentlist gafst meira tóm til þess-
arar iðju, enda dró þá jafnframt
úr útgáfu guösorðarita. Segja má
aö um tima hafi sögurnar, rim-
urnar og kynjabókmenntirnar
veriö helst viðfangsefnið i prent-
smiðjum, og svo auðvitað skáld-
in, sem ortu „heilaga glóð i freön-
ar þjóðir”.
Helstu safnepdur þessara
kyijabókmennta voru þeir Jón
Arnason og Sigfús Sigfússon. Sag-
an af Hlyni kóngssyni varð að
eins konar barnatima þessa
menningarskeiðs, sauðamenn
samsvöruöu þeim hetjum, sem
viö sjáum nú i kvikmyndum um
villta vestrið, væru þeir ekki
snarlega gripnir af tröllum, og
afturgangan — þessi hryllingur
bæjargangna og fjósferða, var
eins konar sambland af Dracula
og Frankenstein. Auövitað er
þetta grófur samjöfnuður, enda
timarnir varla sambærilegir.
Hins vegar er þjóðsagnaöldin svo
rik i okkur enn, að þaö þykir eng-
in óhæfa á siðari hluta tuttugustu
aldar að fá hingað konu til að
huga að gufu, þegar raunvisindin
standa uppi gufulaus og geta enga
björg veitt. Það er eins og maður
sjái fyrir sér þá Jón Arnason og
Sigfús Sigfússon. Jón hefði skrif-
að einhverjum glöggum nanni i
Mývatnssveit og beöið hann að
segja sér allt af létta um hegöan
konunnar við Kröflu, en Sigfús
hefði setiö fyrir fyrsta manni
norðan yfir til að spyrja tiðinda.
Og úr þessu hefði oröið mikil
gufusaga.
Mórarog skottur
í bæjarsnatti
Einkennilegt er, aö ekki virðist
hafa borið mikið á huldum kröft-
um hjá frændþjóðum okkar á
Norðurlöndum eða i Evrópu yfir-
leitt, nema þá helst i Englandi, en
þó með allt öðrum hætti en hér.
Þegar mórar og skottur voru i
bæjarsnatti uppi á tslandi gengu
enskar heföarfrúr aftur og voru
siðar myndaöar i breiöum stigum
hárra salarkynna. Hins vegar
fengum við andatrúna frá bretum
og skrimslatrú þeirra er mjög i
anda okkar, enda frægt að Þór-
bergur Þórðarson taldi sig vera
skrimslafræðing hennar hátignar
bretadrottningar, sem nú heldur
upp á tuttugu og fimm ára krýn-
ingarafmæli sitt, þótt hún eigi
fulltrúanum færra á tslandi. Fjöl-
margar þjóðir, sem standa þó
nærri okkur i menningarlegu til-
liti, létu nægja að hafa sigauna,
en fjarlægöir og hiö alkunna
siglingaleysi kom i veg fyrir að
við hefðum nægileg kynni af sliku
skemmtunarfólki.
Sigfús safnari og sagan af
Bjarna-Disu
Sigfús Sigfússon byrjaði stund-
um mestu ævintýrasögur sinar á
setningunni: Það var inni i djúp-
um dal undir háu fjalli. Og þótt
hann hafi verið talinn of hlýðinn á
sögur, er ekki hægt að neita þvi,
að hann hefur með frásögninni af
Bjarna-Disu skilið eftir sig spor-
ræka slóð inn i myrkviði hjátrúar
og fördóma, sem i rauninni upp-
lýsir meirihlutann af allri fyrir-
tektinni. Sagan er i stuttu máli, að
Neðanmáls
T
y’ \
Indriði G. Þorsteinsson,
rithöfundur skrifar um
hina mögnuðu trú ís-
lendinga á hulda krafta í
tilefni af komu gufu-
konunnar svonefndu á
Kröf lusvæðið. Segir
Indriði að trúin á yfir-
náttúrulega krafta eigi
að fá að lifa í landinu, en
telur til sorgarefna að
hjátrúin skuli vera á út-
leið.