Tíminn - 19.11.1968, Qupperneq 9

Kísilgúrverksmiðjan við Mývatn í „vetrarklæðum".
eða 22 mánuðum eftir að bygg
ing hófst, gat Áburðarverk-
smiðjan síðan hafið fram-
leiðslu á Kjarnaáburði (amm,-
oniak nitrat), sem er 33,5%
köfnunarefnisáburður.
'Framleiðslugeta Áburðar
verksmiðjunnar, sem er stað-
sett í Gufunesi sem kunnugt
er, nemur 24.000 smálestum af
kjarna á ári, sem samsvai-ar
800 smálestum af hreinu köfn
unarefni til áburðarnotkunar.
Verksmiðjan framleiddi 24 þús
und smálestir á síðasta ári,
eða hámarksafköst, en frá upp
hafi til ársloka 1967 hefur
verksmiðjan framleitt 285.000
smálestir af kjarna.
Á fyrstu framleiðsluárum Á-
burðarverksmiðjunnar var
framleiðsla köfnunarefnis-
álburðarins meiri en notkun-
arþöffin í landinu, og var því
sá áburður, sem framleiddur
var umffam innanlandsþörfina
fluttur út. Var þó framleiðsl-
an í upphafi mun minni en
t.d. á síðasta ári. í dag er aft-
ur á móti svo komið, að fram-
leiðslugeta Áburðarverksmiðj-
unnar fullnægir aðeins um %
hlutum af köfnunarefnisþörf-
inni innanlands.
Það hafa því verið um nokk
urn tíma uppi ráðagerðix um
tvöföldun á framleiðslugetu
verksmiðjunnar. Jafnframt
þessu er gert ráð fyrir breytt-
um framleiðsluháttum verk-
smiðjuonar, þannig að fram-
leiddur verði alhliða eða þrí
gildur áburður, auk kjarnans,
þegar verksmiðjan hefur ver-
ið stækkuð. Er þetta gert til
þess að fylgjast með almennri
þróun í áburðarnotkun og
auka hagræði fyrir notendur,
en einnig hefur kjarninn ver-
ið mjög gagnrýndur af ýmsum
bændum. Er kjarninn kalk-
laus og ókornaður, og hafa
bændur lýst hvoru tveggja
galla-
Auk áburðarframleiðslu hef
ur Áburðarverksmiðjan á sinni
könnu Áburðarsölu ríkisins,
en rekustur hennar tók verk
smiðjan í sína umsjá árið 1961.
Söluverðmæti áburðar á síðasta
ári nam 110,5 milljónum kr.
Eins og áður segir, voru full
afköst hjá verksmiðjunni í
fyrra, og var söluverðmæti
kjarnans þar ár um 100 millj-
ónir króna.
Rafmagnsskorturinn hefur
orsakað, að Áburðarverksmiðj-
an hefur undanfarin ár orðið
að flytja inn verulegt magn
af ammoníaki — á síðasta ári
tæpar 700 smálestir. Það ár
voru 64% af heildarframleiðslu
kjarna unnin úr innfluttu
ammoníaki, en 36% úr amm-
oníaki, sem framleitt var í
verksmiðjunni sjálfri.
Tölur um rafmagnsnotkun
verksmiðjunnar sýna einnig
vandamálið. Árið 1963 keypti
Áburðarverksm. alls 136.925
mwst (megawattstundir) raf-
orku, og árið eftir rúmlega
142 þúsund mwst- En á síð-
asta ári, árið 1967, var raf-
magnsnotkunin aðeins 73.722
mwst, en fast að helmingi
minni en árið 1964.
Lengi hafa verið upiú um
það háværar kröfur, að Áburð-
arverksmiðjan yrði gerð að al-
gjöru rikisfyrirtæki. Þykir það
að flestu leyti eðlilegast, og
hefur Alþingi veitt ríkinu leyfi
til að kaupa hlutabréf annarra
hluthafa.
SementsverksmiSjan
Næsta stóriðjufyrirtæki. sem
landsmenn réðust í, var bygg-
ing Sementsverksmiðju — en
byggingarnefndin var reyndar
skipuð sama ár og lögin um
áburðarverksmiðju voru sam-
þykkt á Alþingi, árið 1949.
i En þótt byggingarnefndin
væri skipuð 1949, hófst verk-
smiðjureksturinn fyrst níu ár-
um síðar, eða 14. júní 1958-
Var kostnaður við gerð verk-
smiðjunnar um 150 milljónir
króna, og var hún gerð fyrir
75.000 smálesta afköst á ári.
Með breyttum framleiðsluað-
ferðum síðan hefur tekizt að
auka afköstin svo, að þau nema
nú um 110.000 smálestum ár-
lega. Mun verksmiðjan hafa
framleitt rúmlega eina milljón
smálesta frá upphafi, en fram-
leiðslan nam í árslok 1967
958.504 smálestum.
Verðlag um mitt árið 1968
var um 1660 krónur smálest-
in, þannig að á því verðlagi
hefur verksmiðjan framleitt
fyrir rúmlega 1660 milljónir
króna.
Um nokkurn tíma flutti Sem
entsverksmiðjan út nokkurt
magn af framleiðslu sinni, en
ekki hin síðari ár. Hefur þó
framl-eiðslan stöðugt a-ukizt.
Framleiðslan fyrir innlend-
an markað nam fyrsta árið,
1958, 30 þúsund smálestum.
Árið 1963 fór framleiðslan á
innlenda markaðinn fyrst yfir
100 þúsund smálestir, og það
ár var einnig síðast flutt út
sement frá ver-ksmiðjunni.
Af heildarframleiðslunni frá
upphafi til ársloka ‘67, hefur
framleiðslan til innanlands-
notkunar numið rúmlega 908
þúsund smálestu-m, en útflutn-
ingur hefur numið rúmlega 50
þúsund smálestum.
Sementsverksmiðjan ffam-
leiðir aðallega venjulegt port-
landsement, en einnig allmik
ið magn af hraðsementi og
faxasementi, og svo dálítið af
kslki til áburðar og f fóður-
blöndur.
Til ársframleiðslunnar þarf
verksmiðjan nú um 120.000
rúmmetra af skeljasandi, sem
er sóttur á 35—40 metra dýpi.
um 10 sjómílur vestsuðvestur
af Akranesi, um 20 þúsund
smálestir af líparíti úr Hval-
firði, um 11 þúsund lestir af
olíu, 6000 lestir af gibsi, sem
er innflutt frá Póllandi, og um
12 milljón kwst- rafmagns.
Sementsverksmiðja ríkisins
hefur nokkuð fært út kvíam-
ar síðustu árin. Verksmiðjan
hefur keypt eigið skip til sem-
entsflutninga, Freyfaxa, og er
það skip mjög fullkomið. Þar
er sjálfvirkni svo mikil, að að-
ein$ þarf tvo menn í vélar-
rúm, og hægt er að ferma skip
ið 1240 lestum á 14—16 tím-
um, og afferma á um 20 tím-
um. Er þá 1 maður við krana,
og 1—2 í lestinni.
Sementið er nú flutt laust í
tvo 4000 smálesta geyma á Ár-
túnshöfða, en þeir hafa nýlega
verið reistir, og er þaðan hægt
að afferma 130 smálestir á
klukkustund með einum manni.
Til flutninga á laus-u sementi
á verksmiðjan þrjá bíla, sem
taka 21.5 smálestir hver, og
tekur aðeins 15 mínútur að
fer-ma hvern bíl, en 20 mín-
útur að afferma og gerir bfl-
stjórinn það sjálfur. Þessir
stóru flutningabílar eru notað
ir til að flytja sement að Búr-
felli, til Straumsvíkur og í
steypustöðvar í Reykjavík og
víðar.
Starfsmenn Sementsverk-
smiðjunnar munu vera um 140
talsins, þegar allt er saman
talið.
Kísilgúrverksmiðjan
Aðdragandinn að byggingu
Kísflgúrverksmiðjunnar við
Mývatn, sem er þriðja stór-
iðjufyrirtækið, sem hefur haf-
ið framleiðslu hér á landi, var
nokkuð langur. Kom þar bæði
til ítarlegrar vísindalegar athug
anir á möguleikunum á nýt
ingu kísilgúrnámunnar á botni
Mývatns, og bar Bald-ur Lín-
dal hita og þunga af þeim at-
hugunum, og taldi mikla mögu
leika á að kísilgúrverksmiðja
gæti orðið hagkvæmt fyrirtæki.
I annan stað var svo ítarleg
könnun á markaðsmöguleikum
fyrir framleiðslu verksmiðj-
unnar, ef reist yrði. Áttu ís-
lendingar m.a. sams-kipti við
hollenzkt fyrirtæki, AIME, við
undirbúning málsins, áður en
að því var horfið að gera samn
ing við bandaríska fyrirtækið
Johns-Manville, ef-tir ítarlegar
rannsóknir fulltrúa þess fyrir-
tækis á öllum aðstæðum við
Mývatn, árið 1966, en það
sama ár hófust raunverulegar
framkvæmdir^ við gerð verk-
smiðjunnar. í raun voru þrír
samningar gerðir við Johns-
Manville, aðalsamningur um
þátttöku í fyrirtækinu (íslenzk
ir aðilar eiga m-eirihluta hl-uta-
fjár), um sölu framleiðslunn-
ar og um tækniaðstoð.
Aðalsamningurinn er um
verksmiðjuna sjálía, eða Kísil-
iðjuna, og gildir sá samning-
Framhald á bls. 15.
Sementsverksmiðjan á AkranesL