Vísir


Vísir - 23.10.1977, Qupperneq 6

Vísir - 23.10.1977, Qupperneq 6
6 Sunnudagur 23. október 1977 VISIR kannski hefur þetta oftar gerst, án þess Morgunblaðiö vilji hreykja sér af þvi. En ef maður hefur þetta i huga, þá er kannski ekki svo skrýtið þó einhverjir pólitiskir andstæðingar hafi nokkurn fyrirvara á ást sinni á okkur Styrmi Gunnarssyni. Hitt er svo annað mál að það er ekki auðvelt að hafa afskipti af þjóð- málum i landi þar sem allt getur tekið kollsteypu i einu vetfangi. Ég tala nú ekki um þegar svo drastisk endaskipti verða á hlut- unum að Hannibal Valdimarsson harmar það með átakanlegum hætti i samtali við þig i Helgar- blaðinu i fyrravetur, að það skorti ihald i Sjálfstæðisflokkinn. Bjarni .Benediktsson hafði litlar mætur á kerfum og kennisetningum. Hann var mjög pragmatiskur stjórn- málamaður og sveigði til eftir þvi sem hann taldi þjóðinni fyrir bestu. thald og róttækni fylgja ekki endilega einstökum flokkum, heldur eru þetta eðlisþættir i hverjum manni. Það er auðvitað einber tilbúningur þegar verið er að setja þetta i kerfi. Það er ekki efi i minum huga hvor er raun- verulega róttækari stjórnmála- maður Kosygin eða Geir Hallgrimsson, og i þau fáu skipti sem ég hef hitt þjóðlegan ihalds- mann þá skal hann ævinlega vera úr Alþýðubandalaginu. Allt aftur- hald i heiminum er samankomið i kommúnistaflokkum hingað og þangaö um allar jarðir.” „Þá átti öllu aö vera óhætt" Matthias hefur sem ritstjóri Morgunblaðsins að sjálfsögðu haft náin kynni af leiðtogum Sjálfstæðisflokksins, sem oftar en ekki hafa einnig verið i forsvari rikisstjórnar. Hann hefur reynd- ar átt þess betri kost, en flestir aðrir að fylgjast með gangi þjóð- mála og stjórnmála undanfarna áratugi, ekki sist þvi sem gerist bak við tjöldin. Þegar ég bið hann að segja mér dálitið frá persónu- legum kynnum sinum af bessum forystumönnum svarar hann að þótt hann eigi margt i huganum sé sumt þess eðlis að hann geti ekki tekið það upp núna. Eins og fram kom i fyrri samtalslotu okkar er Matthias aö skrifa þætti úr ævi Ólafs Thors og um kynni sin af honum, og snýst tal okk- ar mest um Bjarna heitinn Bene- diktsson. „Kynni okkar Bjarna byrjuðu ekki vel”, segir hann, „Hann skildi mig ekki og ég ekki hann. En eftir þvi sem þau urðu nánari urðum við meiri vinir og svo fór að við Hanna nutum alls þess besta sem Sigriður og Bjarni áttu, og þaö var meira en öðru fólki er venjulega gefið. Það er of við- kvæmt mál til þess að unnt sé að tiunda það allt nú. Við Hanna vor- um oft á Þingvöllum meðan Bjarni var forsætisráðherra. Það var yndislegur og ógleymanlegur timi, og helst vildi ég geta vakið hann upp. Ég skrifaði ýmislegt á Þingvöllum og sat þá venjulega i herbergi okkar uppi á lofti i Kon- ungshúsinu. Þar og viö vatnið orti ég Vor úr vetri og skrifaði kaflann um Stein Steinarr sem lýkur Hug- leiðingum og viðtölum. Sigríöi var illa við, að við og börnin og aðrir gestir svæfum uppi á Iofti i .þessu timburhúsi og hafði oft orð á þvi. Hún sagði að það gæti verið hættulegt að JÓHANNES HELGI: „Litli púkinn sem var undirlægja Bjarna Benediktssonar mun vera horfinn úr sögunni...” hins vegar að flækjast i bókum annarra manna á annað borð þá hefði ég kosið að ég væri þar með meiri reisn, og ekki slst skáld- legri reisn, en raun ber vitni. En skáldverk getur ekki lotiö öðru en eigin lögmálum og ég viröi full- komlega það sem þessir höfundar ætluðu verkum sinum. Ég hlýt sem ritstjóri Morgunblaðsins að vera sjálfrátt eða ósjálfrátt met- inn af öðru fólki sem fulltrúi og persónugervingur valds og kerfis á íslandi. Þótt hvort tveggja sé mér i rauninni framandi og ég hafi aldrei sóst eftir þeim völdum sem margir eigna mér. Og séri- lagi veit ég ekki til þess aö ég hafi beitt þeim gegn öðru fólki. Ég man ekki betur en Borgarlif og Svört messa hlytu hvergi veru- lega góða dóma nema i Morgun- blaðinu. Það gladdi mig, án þess ég hafi þar nokkru um ráöið, en sýndi mér jafnframt að gagnrýn- endur Morgunblaðsins geta verið misbrestasamir ekki siður en aðrir, þvi báöir þessir höfundar hafa skrifað betri verk’.’ Vinirog óvinir Hvernig skyldi standa á þvi að þú kemur svo mörgu fólki úr jafn- vægi og raun ber vitni, jafnvel mcð þeim afleiðingum aö menn fá þig bókstaflega á heilann? „Ég hef stundum spurt sjálfan mig hvernig á þessu standi, að svo friðsamur maður að eðlisfari og hæglátur veki svo sterka and- stöðu með sumu ööru fólki, og ögri pólitískum andstæöingum sýknt og heilagt án þess það sé ætlunin, enda virði ég þá marga og sumir eru kunningjar minir. Ég hef ekki fengið svar við þess- ari spurningu. En ég vona þó að ástæðan sé sú aö ég hafi haft sæmilega breitt bak til að axla þá byröi sem stjórnendur Morgun- blaðsins réttu mér þegar ég varö ritstjóri þess 29 ára gamall, og jafnframt að pólitiskir andstæð- ingar hafi fundið einhverja fyrir- stöðu þar sem ég hef verið”. Áttu marga óvini? „Nei, ekki svo mér sé kunnugt um. Við Þórbergur vorum sam- mála um, að þaö versta sem hægt væri að burðast með yfirá astral- planið sé hatur. Sá sem hatar fær aldrei friö i sálu sinni. Þegar sá grunur hefur læöst að mér, að einhver maður hataði mig þá hef- ur mér reynst best að biöja fyrir honum. Þá hefur hann ævinlega jafnað sig. Þetta er dagsatt. Ég hef oft þurft að bita á jaxlinn, bæði sem skáld og blaöamaður, og ekki siður þegar ég hef þurft að lifa af þungbæra reynslu. Ég trúi öðru fremur á ótakmarkaöan mátt bænarinnar og guölega for- sjón Krists, enda hef ég reynt hvort tveggja. Og ég hef aldrei fariö I launkofa með þaö i skrifum minum að Kristslaus veröld væri mér óbærilegt vandamál”. Hefurðu alla tiö verið trúmaður?) „Ég er að upplagi afar vantrú- aður, eins og allir sæmilegir trú- menn. Ég óska ekki eftir fram- haldslifi. Langar ekkert til aö fara að lesa Staksteina og Klippt og skorið hinu megin. En hjá þvi verður vist ekki komist, a.m.k. ekki fyrst I staðl” Átök viö músarindla Við snúum talinu nú að starfs- vettvangi Matthiasar, Morgun- blaðinu, þessum risa I islenskri fjölmiðlun sem svo mörgum virö- ist standa ógn af. Ég spyr Matthias um margumrætt sam- band Morgunblaðsins og Sjálf- stæðisflokksins. „Margir haida að ekki komist hnífurinn á milli flokksins og blaðsins”, segir hann. „En þaö er rangt. Sjálfstæöisflokkurinn er eitt, en Morgunblaðið annað, þótt þessir aðilar hafi átt samleiö á margan hátt, vegna uppruna, arfs og sömu skoðana i mikilvæg- um málum. En ég veit ekki betur en blaðiö sé málgagn margra annarra en Sjálfstæðisflokksins. Það er aöalmálgagn Gylfa ÞGisla- sonar og Vilhjálms Hjálmarsson- ar, og ýmissa annarra forystu- manna Alþýðuflokksins og Fram- sóknarflokksins, og Magnús Torfi hefur mátt vel við una. Það hefur oft gagnrýnt sjálfstæðismenn, og ég tel að blaðið eigi að vera eitt helsta aðhald þeirra, þvi sá er vinur sem til vamms segir. Sá sjálfstæðismaður sem virðir þaö ekki verður að ganga i einhvern sértrúarflokk heittrúarmanna.” „Ég kom sjálfur inn á Morgun- blaðið sem blaðamaöur, en ekki sem pólitikus, og ég hef aldrei verið I framboði i stjórnmálum. A bak við tjöldin hafa farið fram harðvitug átök milli þingmanna og ráðherra Sjálfstæðisflokksins annarsvegar og ritstjórnar Morgunblaðsins hinsvegar,-oft mun meiri átök en fólk veit. Ég get nefnt dæmi. Ég skrifaöi á sin- um tima leiðara, þar sem blaðið gagnrýndi harðlega stefnu rikis- stjórnarinnar i lánamálum náms- fólks, enda er fáránlegt að refsa stúdentum fyrir aö gifta sig eða vinna, eins og gert er i reglum lánasjóðsins. Sýnt var fram á með rökum að þetta dygði ekki. Hér skildu leiðir forystumanna flokksins og Morgunblaðsins. Sama dag og leiðarinn birtist hitti ég tilfinningamesta og þess vegna einn hreinskiptasta ráðherra flokksins, Matthias Bjarnason. Þá flugu hnútur um borð. Hann sagði að þaö stæðu núna tveir idiótar fyrir framan Alþingishús- ið með mótmælaspjöld. Réttast væri að ég yrði þriöja fiflið sem stæði undir svona spjaldi. Eftir þetta urðum viö betri vinir en áð- ur, og hélt hvor sinu, — fulltrúi flokksins og fulltrúi Morgun- blaösins — og yfirleitt hafa sam- skipti blaðsins og foringja flokks- ins einkennst af drengskap og vináttu. Hitt er svo annað mál, að sá sem er margar vikur i Mið- Evrópu og kemur svo heim úr frii, fer ekki að horfa á islenska sveitarstjórnar- og þingmenn gegnum einhvern stjörnukiki. Þegar ég mæti islenskum þing- manni á götu hugsa ég nú ekki hærra en til músarindils, og þykir það verst þegar músarindlarnir reyna aö telja sjálfum sér og öðr- um trú um aö þeir séu komnir úr arnarhreiðri!” Stjórnin í hættu Við ræöum áfram samskipti ritstjórnarinnar og flokksforingj- anna, og Matthias nefnir annað dæmi um árekstra milli þessara aðila — tilraunir flokks til að hafa áhrif á blað. „Árið 1967 urðu miklar umræð- ur i Morgunblaðinu um skólamál. Okkur likaði ekki aðgeröarleysi Viðreisnarstjórnarinnar I mennta- og fræðslumálum. Ég skrifaöi mikið um málið og fór á marga fundi, enda hélt maður þá að hægt væri að rækta hugsjónir sinar. Þann 18. september 1967 hringir Bjarni Benediktsson til min og segir að Gylfi Þ. Gislason, menntamálaráðherra sé miður sin út af þessum skrifum Morgun- blaðsins. Spyr hvort sé ástæða til þessarar gagnrýni allrar. Ég sagði að svo væri, enda vissi hann það sjálfur að skólakerfið væri úrelt og bitnaði á unglingum og foreldrum þeirra. Bjarni sagði aö stjórn sin gæti verið i i hættu vegna þessara skrifa, og ég fann að hann taldi þau ekki sanngjörn. Ég sagði honum að ritstjórar Morgun- blaðsins væru á annarri skoðun. Það yrði aö taka til hendi I menntamálum, en kannski væri ofætlan að sami maður gæti sinnt fræðslumálum og viöskiptamál- um. Bjarni sagði: „Þú hefur heyrt hvað ég segi”. Ég sagöi: „Já, en ég treysti mér ekki til að breyta stefnu blaðsins i þessu máli þvi við teljum hana rétta”. Þá sagði Bjarni: „En má ég biðja þig að vera aldrei persónulegur, heldur einungis málefnalegur i þessum skrifum”. „Þarftu að biöja mig um það?” spurði ég. „Nei,” sagði hann. Samtalinu var lokið og við vorum jafn góðir vinir eftir sem áöur. En það er af Gylfa Þ’. Gislasyni að segja að hann ein- beitti sér að menntamálum, vann af alefli að endurbótum á fræðslu- kerfinu meö þeim árangri sem viö nú sjáum. Við Gylfi urðum miklir mátar og erum nú góðir vinir. Og pinulitli kratinn I vinstra framhólfi hjartans I brjóstinu á mér er stórhrifinn af þvi með hve mikilli reisn Gylfi ætlar út úr pólitfk. Ég vona aðeins að afleiðingin verði ekki sú, að Alþýðuflokkúrinn fari sömu leið. Seinna skal ég segja þér meira af viðskiptum okkar og Alþýöu- flokksins, en það er trúa min að Viðreisnarstjórnin sé það næsta sem stjórnvöldum hér hefur tek- ist að koma til móts við óskir fólksins um frjálslegt og rúmgott þjóöfélag. Kannski getum við náð þessu takmarki aftur ef okkur tekst að sigrast á verðbólgunni og fjárhagserfiðleikum á næsta kjörtimabili, — hver veit”. „Hitt er svo annað mál”, bætir Matthias við, „að auðvitaö hefur ‘fjöldi fólks reynt að hafa áhrif á ritstjórn Morgunblaðsins fyrr og siðar, — ekki aðeins forystumenn Sjálfstæðisflokksins, heldur bók- staflega allir sem telja sig hafa einhvern málstað. öll þjóðin vill stjórna Morgunblaðinu. Ingimar Erlendur vill stjórna Morgun- blaðinu!” segir hann og glottir. „Ég tel þetta einungis sýna trú manna á áhrifum blaðsins”. Rikisstjórn Morgunblaösins? Skyldi þá vera eitthvaö til i þeirri kenningu, aö þessi áhrif blaðsins séu svo mikil, að þótt rikisstjórnin stjórni landinu, þá stjórni Morgunblaðið rlkisstjórn- inni? „Ég reikna með þvi,” segir hann, „að Morgunblaðið hafi oft haft gifurleg áhrif á Sjálfstæðis- flokkinn og þær stjórnir sem hann hefur átt aðild aö, — ekki sist sið- ustu tvö-þrjú árin. Og vel mætti segja mér að ýmsum forystu- mönnum flokksins hafi þótt nóg um I þorskastriöinu þegar Morgunblaðið tók forystu um það, að ganga gegn almenningsálitinu á Islandi og krefjast þess aö þorskastriðinu yrði ekki blandað saman viö aðildina að NATO og öðrum ráðstöfunum sem við höf- um gert i öryggisskyni. Þórberg- ur sagöi við mig á sinum tima:„Það biluðu margir i ungó”, og ég segi við þig, án þess að bera saman svo gjörólika hluti: Það biluðu margir I þorska- striðinu, — ekki sist sumir þing- menn Sjálfstæðisflokksins, svo ekki sé talað um almenna fylgis- menn hans. Þá tók Morgunblaðið af skariö og ég er ekki frá þvi aö það hafi haft forystu um að rétta þau hlutföll sem þá brengluðust i islenskum stjórnmálum. Og MATTHIAS: „Hann sagði að þaö stæðu núna tveir idjótar fyrir framan Alþingishúsið með mótmælaspjöld og...” GYLFI Þ.: „Bjarni Benedikts- son hringir og segir að Gylfi Þ. Gislason, menntamálaráöherra sé miöur sin út af þessum skrif- um Morgunblaösins...” MEÐ EYJÓLFI KONRAÐ: „Við vorum báðir sannfærðir um að hinn væri frekasti maður iandsins...” MAGNÚS: „Sagðist sjáifur vera centristi...” ÞÓRBERGUR: „Þegar ég- mæti stórri pcrsónu reyni ég alltaf að vera iitil pcrsóna...” tNGIMAR ERLENDUR: „Gat aldrei oröið jafn iila við mig og reynt var aö innræta honum...” GUÐMUNDUR DAN: „Hcfur sannarlega lagt rækt viö figúru , inína...”

x

Vísir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.