Vísir - 02.01.1978, Qupperneq 4

Umsjón: Guömundur Pétursson
Mánudagur 2»janúar 1978
vism
VINNUGUÐIN,
:
hinn vanreiknaði
þóttur framleiðninnar
Uppgangur Japana í al-
þjóðaviöskiptalíf i og
mörkuöum hefur veriö
hreint lygilegur síðustu
tiu árin, og svo komið/ aö
þeir hafa skákað flestum
iðnaðarstórveldum vest-
urlanda aftur fyrir sig í
mörgum greinum.
Hver ríkisstjórnin á
eftir annarri biður í dag
Japani vægðar í sam-
keppninni. útflutnings-
iðngreinar þeirra sjálfra
grátbiðja um innflutn-
ingshöft og styrki um leið
norska ritsins „Farmand” telur
skýringarinnar að leita i öðru en
tæknimun. I nýlegri grein skrif-,
ar Sven Rydenfelt, að það sé
fyrst og fremst vinnugleði
starfsfólks japanskra iðnfyrir-
tækja, sem geri gæfumuninn.
Hann tekur dæmi úr bila-
framleiðslunni og ber saman
tvö fyrirtæki, sem bæði séu á
heimsmælikvarða i nýtingu nú-
timatækni. Annarsvegar Volvo i
Sviþjóð og hinsvegar Toyota i
Japan. Bæði eru tæknilega á
svipuðum vegi stödd. Bæði hafa
svipaðan fjölda starfsmanna
eða um 45 þúsund manns hvort
um sig. — Arið 1976 framleiddi
Volvo 200.000 bila. Toyota fram-
i gott samband atvinnurekanda
og starfsmanns hans. Hann tel-
ur að kjarninn i kenningum
Karls Marx hafi verið mótmæli
við þeim kærleiksskorti, sem
gætt hafi i samskiptum atvinnu-
rekenda og launþega i kapital-
isku samfélagi þess tima. Kuldi
og tilfinningaleysi hafi einkennt
samband þeirra.
Vinnan hafi verið keypt og
seld eins og hver annar varning-
ur. Kaupandanum var efst i
huga að fá sem mest verðmæti
fyrir peningana/launin. önnur
tengsl voru ekki á milli en þessir
nöktu hagsmunir, hrein pen-
ingaspursmál.
I sliku andrúmslofti skilar
„Mundu, að heföi ég ekki unnið i þessari hræðilegu verksmiðju, sem
allt og alla ætiar að drepa, hefðum viö aldrei haft ráð á þvi aö ferð-
ast hingaö til að flýja hana.”
og lagt er að Japönum að
draga úr útflutningi sín-
um og hækka söluverð.
Eðlilega hafa sérfræðingar
lagt sig fram við að leita skýr-
ingar á þessari velgengni Jap-
ans, meöan hálfgert kreppuá-
stand rikir i iðnaðarrikjum vest-
urálfu. Ráku þeir sig strax á
einn reginmun. Afkastageta og
framleiðsla Japana tók langt
fram sambærilegum iðngrein-
um vesturlanda.
Það hefur komið fram, að
reiknimeistarar fundu út, að
ekki tæki Japana nema 60 min-
útur að framleiða hlut, sem
Vestur-Þjóðverjar og Frakkar
voru 150 minútur að gera, og
Bretar 250 minútur. — Hvað
veldur? Meiri tækni máske?
Toyota og Volvo.
Einn af dálkahöfundum
leiddi hinsvegar 2.500.000, nær
ellefufalt meira.
Tilfinningaþátturinn
Rydenfelt vill deila rekstri
upp i tvo þætti. Annan tæknileg-
an og hinn tilfinningalegi þáttur
hefur lent á eftir. Að hans mati
hafa atvinnurekndur i auð-
valdsþjóðfélögum i kappi sinu
við aö auka framleiðnina lagt
allar sinar gáfur, þekkingu og
reynslu i að auka tæknina. En á
meðan hafi þeir vanrækt það til-
finningalega, svo að sambandið
við starfsfólkið er kuldalegt og
jafnvel fjandsamlegt. Afleiðing-
in sé litil framleiðni og léleg
nýting á framleiðslugetunni.
Eins og vændi
Rydenfelt vitnar i marga
spaka menn til stuðning þvi
mikilvægi, sem hann vill ieggja
//Hjálp! Enn einn, sem
veit ekki að stríðinu er
lokið."
verkamaðurinn sinni vinnu ein-
vörðungu greiðslunnar vegna.
Rydenfelt likir þvi við vændi,
niðurlægjandi fyrir seljandann,
sem fyrr eða siðar fær óbeit á
þvi, sem hann hefur fyrir stafni.
Að þvi reki, að starfsmaðurinn
gerir ekki meira fyrir atvinnu-
rekanda sinn, en það sem hann
er neyddur til, ef honum stendur
á sama um atvinnurekandann,
eða það sem verra er, fyrirlitur
hann og jafnvel hatar. Franski
snilldarkokkurinn, Fernand
Point, orðaði þennan sannleika
þannig: „Maður getur ekki búið
til góðan mat fyrir þann, sem
manni likar ekki við.
I slikum rekstri skilar starfs-
maður ekki nema broti af þvi
sem hann getur afkastað.
Frumskilyrði
Til þess aö hefja starfið upp úr
slikri niðurlægingu til samvianu
með gagnkvæmri virðingu og
vinnugleði, þar sem starfsmað-
urinn nýtir vinnugetu sina,
verður að uppfylla ákveðin skil-
yrði: skrifar Rydenfelt. At-
vinnurekandinn verður að vinna
sina „fyrri óvini” á sitt band.
Hann verður að ávinna sér virð-
ingu þeirra, „kærleika þeirra”.
Eitt er vist — heldur Ryden-
felt áfram — þessa tryggð
starfsmannsins er ekki hægt að^
kaupa með peningum, eða góð-
um launum. Svo einfalt er það
ekki. Clarence Francis, banda-
riskur forstjóri, útskýrði þetta
þannig: „Maður getur keypt
tima starfsmannsins og maður
getur keypt nærveru hans á
vinnustað. En maður get ur
aldrei keypt eldmóð hans, frum-
kvæði og tryggð. Það verður
maður að ávinna sér.”
Aðbúnaður í Japan
Rydenfelt telur sýnt, að Jap-
anir kunni þessa list. 1 Japan
hafi atvinnurekendum tekist að
vinna trúnað og velvilja starfs-
manna sinna, og það svo vel, að
starfsmennirnir sjái sjálfa sig i
rekstrinum og gangi að störfum
með ákafa og vinnugleði.
Arangurinn sé þvilik afköst og
hæfni, að öðrum tjói vart að etja
kappi við. Hinar háu tekjur,
sem af þvi fást, fara að nokkru i
tæknivæðingu, en að stórum
hluta til að bæta aðstöðu starfs-
fólksins. Laun hafa hækkað i
hlutfalli við tekjuaukninguna,
og fyrirtækin hafa fest miklu fé i
heilbrigðisþjónustu, vistarver-
ur, menningu, og fristundir
starfsfólksins. Slikar fjárfest-
ingar hafa svo komið þjóðfélag-
inu i heild til góða.
Japanskur metnaður
Rydenfelt treystir sér ekki til
þess að skýra það, að hve miklu
leyti öðruvisi þjóðmenning Jap-
ana og önnur trú, heldur en á
Vesturlöndum, geti verið orsök
þessa. En mönnum kemur strax
i hug nær ofboösleg kurteisi
Japanans, vingjarnlegt viðmót
og tillitssemi i samskiptum við
tveir góóir!
bitterblock,
suóusúkkulaói
milkablock,
mjólkursúkkulaói
r
S
náungann. Upp rifjast um leið
stöðugur ótti Austurlandabúans I
við að biða álitshnekki, eilif þörf I
hans fyrir virðingu náungans, [
og vakandi gát hans á þvi að
valda ekki öðrum álitshnekki, [
svo að hann „tapi ekki andlit-
inu”.
Areiðanlega á það sina skýr-
ingu á þvi stolti, sem japanski I
stárfsmaðurinn finnur til iðju
sinnar. Honum þykir um fátt
annað skemmtilegra að tala og
jafnvel gortar af henni. — Hve-
nær heyrir maður verkamann á
Vesturlöndum gorta af verk-|
smiðju sinni?
8. júli 1976 fór Toyotabill núm-1
er 20 milljón út úr verksmiðj-l
unni. Þann dag var sigurhátið i[
allri Toyotaborginni og tók þáttl
i henni ekki aðeins starfsfólkið, [
heldur allir ibúarnir 250 þúsund [
talsins. Hvenær ætli Gautaborg-1
arbúa færu að dansa á götun-|
umvegna velgengni Volvo?
Orkulind sem segir sexl
Rydenfelt telur, að Japanir[
hafi fundið þarna orkulind, sem [
skáki gufuaflinu, oliunni, raf-|
orku og kjarnorku. Það sýnistj
nokkuð hæft i þvi, ef litið er á [
nokkur dæmi um þróunina i|
Japan.
Fyrir tiu árum var bilafram-|
leiðsla Japans 10% af bilafram-|
leiðslu Bandarikjanna. Arið|
1976 var hún orðin 90%. Fyrir-
sjáanlega stendur Japan jafn-
fætis USA eftir örfá ár. 1 bíla-
eign hafa Japanir náð V-
Evrópumönnum, og eykst hún |
jafnt og þétt.
Þegar árið 1956 voru Japanirj
orðnir stærstu skipasmiðir|
heims, og hafa aukið forystu|
sina allan timann siðan. Arið|
1976 runnu 90% af öllum pöntun-
um á nýjum skipum i heiminum |
til japanskra skipasmiðastöðva.
Skipasmiðastöðvar Vesturlanda [
hafa verið slegnar algjörlega út|
i þessari samkeppni.
Liberia hefur stærstan versl-
unarskipaflota heims á sinni|
skrá, eða 66 milljónir smálesta.J
1976 komst Japan upp i annað|
sætiðmeð40 milljónir smálesta.[
Fornar siglingaþjóðir eins og|
Bretar og Norðmenn verða aðj
láta sér nægja þriðja og fjórða [
sætið.
Þrátt fyrir auðlindaskort og I
hörgul á hráefnum er Japan[
þriðji stærsti stálframleiöandi |
heims i dag á eftir Sovétrikjun-
um og Bandarikjunum (136, 1321
og 117 milljónir smálesta 1974).
En stálframleiðslan i smálest-1
um á hvern starfsmann
japönsku stálverksmiöjanna er
tvöfalt eða þrefalt meiri en hjá
þeim evrópsku. Svo harða sam-
keppni veita japanirnir aö stál-
iöjuver annarra ianda berjast i
bökkum.
Framleiðendur á kúlulegum
og reiknivélum hafa lent langt I
aftur úr Japönum. Sjálfir höfuð- |
snillingar úraframleiðslunnar,
Svisslendingar, mega bita i það |
súra epli að sjá Japani sigla
hraðbyr'upp að hlið þeirra. út-1
flutningur Sviss á úrum hefur
minnkað um 25% vegna sam-
keppni Japana. 1 vöggu sjón-
varpsins, Bandarikjunum, hafa
japanskir sjónvarpstækjafram-
leiöendur náð 40% markaðarins
undir sig. Bandarisku verk-
smiöjueigendurnir reita hár sitt |
i örvæntingu,-
Og þetta eru aðeins örfá
dæmi.