Tíminn - 22.07.1969, Blaðsíða 14

14
TIMINN
ÞRIÐJUDAGUR 22. JÚUÍ 1969.
1-----—---------------
LÚNA LENTI
HARKALEGA
Á TUNGLINU
NTB-AFP-Moskvu, mánudag.
Sovézka tunglflaugin Lúna
15., lenti á tunglinu seinnipart-
inn í dag, aðeins 800 kílómetra
frá þeim stað, sem Armstrong
og Aldrin voru að undirbúa
ferð sína frá tunglinu aftur.
Vísindamenn við Jodrell
Bank segja, að Lúna 15. hafi
nálgazt yfirborð tunglsins með
480 km. hraða á klst. og hafi
hún lent á stað, sem nefndur
er „Hættuhafið". Stjórnandi
Jodrell Bank, Sir Bernard Low
eU, heldur enn fast við þá
skoðun sína, að Sovétmenn ætli
að ná sýnishornum af tunglinu
og fara með til jarðarinnar, en
hins vegar viðurkennir hann,
eftir lendingu Lúnu, að ekki sé
sennilegt ,að hún hafi þolað
lendingu með slíkum hraða, þó
ekki væri víst, að hún hefði
eyðilagzt algjörlega, en senni-
lega getur hún ekki yfirgefið
tunglið aftur eftir slíka lend-
ingu.
Þær fréttir bárust í kvöld að
Tass fréttasitofan hefði Skýrt
frá þvi að Luna 15. hafi lent á
tunglinu og þar með lokið hlut
verki sínu.
Með þessu er staðfest að
ekki er ætlunin að Luna 15. nái
tunglgrýti niður til jarðarinn-
ar, en ekki er víst hvort hin
harkalega lending hefur verið
mistök eða hvort þarna hefur
verið að ræða undirbúna brot-
lendingu. Hið síðamefnda er
talið líklegra.
LJ
Á HEIMLEIÐ
í=ramhald af bls. 2.
út á palltnn við útgöniguhlérann,
sjö tímum eftir að lent var á tungl
inu.
A leið sinni niður stigiann úr
beu'niglferjunni, sem er 9 þrep, opn
aði Armstrong hólf og stiMlti sjlón
varpsmyrjd’avél, sem síðan sýndi
skýtnar mymdir af fyrstu sfcrefum
Armstnomigs á tiuiniglinu. Um það
biil hiállf tímia seinna kilifraði Al-
drin úit úr ferjunni.
Þóltit geimfararnir hafi verið ein
ir á tiuinigliinu i þessari hrilkaleigu
aiulðn, mé fuiilyrða að aldrei hafi
jafnmörg augu fylgt molklkr,um
bveim mönnum, því að 600 mi'lj-
ómir mannia hiorfðu yfir öxl þein'a
oig fyiigdust með hiverju fótmóli
mieðan á útivistinni stóð og námu
nærri því hvert orð sem hraut af
vörrum geimfaranna.
Á sjórnvarpss'kierminuim voru
geimfararnir eins og tveir skuigig-
ar þegar þeir klifruðu niður stiiig-
ann, þar sem tiun'glferjian stóð í
dimmuim skuigga.
Lítil «kref, en stórt stökk.
Eins oig wæntia miáitti var
fyrstia setining Armstrongs á tungil
inu ved vallin. Hann sagði: „Þetta
er litið skref fýrir ma,nn sem
miig, en stiórt stökik fyrip mann-
kynið.“
Armstronig sagði, er hann hafði
tielkið noíkkur skref á tiunglinu, að
tuimglryíkið loddi við fætur hians
eims oig kolarýk, en ryklagið væri
aðeins um þumiungur að þykkt,
en umdir virtist vera hörð efnis-
lög, enda hefði tunglferjan aðeins
solklkið brot úr þuimliungi niður við
lienddinguna.
Á upphafi útivistar sinmar, sem
stóð í tvo tírna og fjöruifcíu mín-
útiur, safnaði Armstrong bráða-
biirgöasýnishornum af handiahófi
og setiti í þar tii gerða poika ef
stoe kiymni að yfkigiefa þyrfti
tuniglið í sfcyndi.
Till þess kom þó ekfci og er Ai-
drin var einnig kominn út á yfir-
boirðið hófu þeir félagar vísinda-
störf sín. en höfðu þó áður komið
upp sjónvarpsmyndiavél sem mynd
aði athafnir þeirra úr nofcfcurri
fjaiflæg®, reist bamd'ariska fánann,
og afhjúpað minnisskjöld með
möfmum geimfaranina þriggja og
Richard M. Nixons, forseta. Á
skjöldinm, sem festuii’ er á einn fót
meðrí hlutia tunigilferjummar, var
þetta letirað: „Á þessum stiað stigu
mieran fná pei'kistjörninni Jörðinni
í fyrsta sinn fæti. Júlí 1969. Við
kiomum tmeð friði í nafni allls
mannfcyns."
Miklu af útivistartímamum
vörðu gieimfararinir til þess að
safna sýnishonnum af yfirborðimi,
samtials 25 kg. Þei,r áititu að safna
þeim í tveramu lagi, fynst af handa-
hlófi en síðan völdum, ljósmynd-
uðum og vel merfctium, en vegna
tiímaslkiorts giátiu þeir aðteims lí'tii-
Ilega simmti seinna lið þassa verfc-
efnis.
Mælistöðvuinum þremur kornu
þeir hirns vegar fiyrir m,eð mestiu
prýði. Fyrstiu mælistöðinnii kiom
Aldrin fyrir náiiægit ferjunni, em
það var stiór álhtóf, sem bneitit var
úr á yfirborðinu tií þess að hún
safnaði í sig ögnum frá sólinni
og svoikölluðum sólstormum, en
þessa hlíf brutu geimfararndr sam
an í lofc útivistarinmar og höfðu
með sér ti'l jarðar aflfcur.
Arimstrong festi jarðsfcjálfta-
mæli, sem giefa á náikvæmar upp-
lýsimigar um innri gierð tumglsins
eg þeir komu fyirir lazer-spegli,
sem þegar var farið að notia mieð-
an þeir dvöldust á tumgílinu. Með
því að senidia lazer geisia frá jörð-
imni og láta þennan spegil emdur-
kasta ljósknippinu til jarðar er
talið að megi fá máfcivæmar upplýs
imgar um fjarlægð miMi jiarðar og
tuimgis, fjiariægðir á jörðu niðri
og hilutfalfls’legan snúningshraða
jarðar og tiungls.
Fótspor í aldir
Geimfanarnir átitiu ekfci í nein-
um erfiðfleikum með að hreyfa sig
á tium.glimu og sögðu það jafn-
vel auðveldara en að athafna sig
í eftirlífcimgu af sama þymgd'ar-
sviði og rílkir á tuinglimu niðri á
jörðinini. Sem dæmi um það fóru
þessar samirœður á milli þeirra:
Anmstromg: Himgiað til hefur
þetita verið mjög þægilegt og það
er eimnig mjög þægiflegit að ganga
um.
Aldrim: Yndislegt, yndisflegt.
Aldrin: Heyrðu, þessir kletitar
hiérnia á ryku,ðu yfirborðinu . . .
hieyrðu þeir eru mjög sleipfr.
Vegna þess að þymgdiaikirafltur-
inn er aðeins einm sjötti hluti
þess sem á jörðinini e,r myndi
bezta ráðið fyrir geimfara til þess
að komiast áífram á tumglinu vera
að stökfcvia kenigúrustökfc nofckurs
konar, en Aldrim og Armstromg
fóru að öfllu með gát og fetiuðu
sig aðeins áfnam sfcnef fyr'ir
sfcref.
Afldrin: Hæ, Neifl, sagði ég þér
ekfci að við gœtuim séð purpura-
rauða kflebta á tumgflinu.
Armstironig: Fanmstu purpura-
rau'ðan klett?
Aflldrin: Jep
Pótspor fyrstu mannianna á
tiuragilinu mun varðveitast þar í
aldiaraðir án mimmstu breytinga,
þaæ sem veðnun sökum úrkomu
og vimdn er sáralítifl á bunglinu.
Sögulegt símtal.
Nixon forseti ræddi við tunigl-
farana úr Hvítia hiúsimu 52 míwút-
um efltir að þeir hófu útivistina
á tiumsflimu. Hann sagði m. a.:
— f eitit ómetanflegt auigimaiblifc í
sögtu mamnsins. S'amein'ast alflt
fófllk hér á jörðinmi í viðurkenm-
imgu á_ hinu miflcla afrefci ykfc'ar.
— Ég ta'Ia við ykkur úr Hvítia
húsinu, sagði Nixon, — og þetta
hlýtur að vera merkiast'a og sögu-
lagasta símtial. sem átt hefur sér
stiað í sögu Hvítia hússins. Við
verðum aldrei eins hreyfcnir á ævi
ofcfcar aÞur.
Um leið og þið talið við okkur
frá Hafi kyrrðarinmar hvetur það
okkur til þess að tvöfald'a við-
leitini otokar til þess að koma á
firiði og ró hér á iörðinni, sagði
Nixon onmframiur.
Neil A. Armstromg svaraði for-
setiamum:
— Það er atókur miki'H heiður
að vera hér og ekfci eimgönigu fufll-
trúar Bandiarí'kjanna. heldur allra
friðelskandi þjóða með áhuiga.
forvitni og firamsými. Það er okfc
ur mikill heiður að fá að vera
þáttitiakendur 1 þessu hér i dag.
Foi'setinn l'aufc hinu stiutita
samitali með þvi að segja að hann
hflatokaði til þess að hitta geimfar-
ana heiila á höldnn um borð í
Hjonnet-fluigvéliamóðursfcipinu, sem
stjóma á björ.gun Appolflo 11.
stjióænifarsins eftir að það lendir
á Kynrahafiinu á fimmtudag.
Tunglmóttökustöðin.
Sérstöfc tum,glmóttöku'stöð hefuir
verið reisf í Houston til þess að
taka á möti og ranmsaka sýnflshorn
þau, sem geimflararnir hafla með
sér frá tumglinu.
Þnjátíu og sex þeklktir enlendir
vísindamienn og vísindahópar
munu vinna að þvá að ramnsaka
sýnishornin, aufc bandarísfcra vís-
i'mdiaimanma. Erlendu vísimdamenn
irmir voru afllir vaflidir fyrir möng
um rraánuðum I opinni ailheims-
Ikeppni og fór vaflið eftir úrlausn-
um verfcefnn sem þeir fengu í
hendur.
Þeir eru fulitinúar 2 stiofmana
í Ástralíu, Beligíu, Kanada, Finn-
landi, Þýzkflandi, Japan, Svissliandi
og Bretlandi.
Vísimidtn spyrjia þessara lyfcifl-
spurniniga um tunigflið; en við
þeim mun ef til villl fást svar í
'tuimgflrraótitölkus t öðinn i,
— Úr hiverju er tumglið? Hver
er upprumi þess, kemur það frá
sólu eða jörðu? Hver er aldur
tiumglsins? Hvemiig stendur á gíg-
unum og höfunum á tiumgflíinu —
er það loftárásir gn'ðarstórra lofit
sbeina sem þeim walda, eldigos eða
kanmski hvoru tiveggja? Er líf af
einhiverri tegund á tumgflimu eða
hefur það einbvern tíma verið
tifl?
Svör við spurmingum sem þess-
umn geta reynzt óútreifcnanlega
þýðiimganmifcifl og haft fflófcnar af
leiðingar. þau geta bylt' heim-
spefci- og tirúarfconninigum og
veiitt nýja innsýn í upprun'a og
sögu jarðarinnar.
Eftir 2,40 klst. útivist á tungl-
inu fór Armstrorag inn í tunglfarið
en var þá mjög gengið á súr-
efmisbirgðir þær, 9em í líftæki
geimbúningsins voru. Afldrin sneri
nokkru fyrr en Armstrong inn í
ferjuma og tók við sýnishornum
frá Armistron.g og kom þeim fyrir
í ferjunni.
Laust eftir klukkan 5,30 voru
þeir báðir komnir um borð í ferj
una og eftir að hafa lokað fcrj-
unni og komið á lífvænliegu lofts-
lagi inni í henni, gátiu þeir af-
tolæðzt geimbúninigum slnum og
lagzt til hvffld'ar
Aldrin féll brátit í væran svefn
en Armstirong, sem líikflega hefur
verið orðinn yfirspenntur, tiólkst
ekki að sofna nema blund og
blund fram á daginn.
Upp úr hádeginu í dag hófu
beir að undirbúa fiugtak, og kl.
17,55 var eldfiaugahreyfiifl ferjunn
ar ræstur og Örninn hóf sig upp
af skotpafllinum, sem áður var
neðri hfluti geimforjunnar. I lík-
ingu við lendinguna tókst flugtak
ið og iinnsetninig ferjumnair á braut
um 15 km. frá tumgfli eins vel og
bezt varð á kosið.
Nú kom til kasta Collins, sem
í þá 22 tíma er félagar hans voru
á tumglinu, hafði farið 8 hringfl
um tumglið á braut f 112 km. fjar-
lægð í móðurskipinu. Hann lækk
aði braut Colombíu niður að tungl
ferjunni og þeir Armstrong og
Aldrin tengdu hana giftusamflega
við móðurskipið kl. 10.35.
Talsmaður NASA hrósaði í dag
Michael Collins fyrir það að hann
befð; annazt störf þriggjia mamna
meðan félagar hans dvöfldu á
tunglinu. Hann kvað Collins hafa
verið undir mi'kflu tau'gaálagi —
enginn, síðan á dögum Adams,
hefur verið i eins miklu einrúmi
og Collins var í 47 mínútur af
hverjum hringferii um mánann,
þegar hann var við bakhlið mán-
ans sambandslaus við umheiminn
með öllu.
Tengingin var mjög nátovæm og
tókst í alfla staði hið bezta. Eftir
að hafa flutit sýnishornin yfir í
Colombia og komið sér fyrir í
Apollo 11, slepptu geimfararnir
Jarðarför móður okkar, tengdamóður og ömmu
Katrínar Guðmundsdóttur,
Lönguhlíð 25
fer fram frá Fossvogskirkju miðvlkudaglnn 23. þ.m. kl. 15.
Börn, tengdabörn og barnabörn.
Hugheilar þakkir cllum þeim, sem sýndu samúð og vinarhug við
andlát og útför móður okkar,
Önnu Jónsdóttur.
Þökkum einnig þeim, sem önnuðust hana i veikindum hennar.
Árni Guðmundsson
Hafþór Guðmundsson.
Inniiegar þakkir til allra þeirra, er sýndu okkur samúð og vinarhug
við andlát og jarðarför
Önnu Þórstínu Sigurðardóttur.
Sigbjöm Sigurðsson, börn,
tengdabörn og barnabörn.
Alúðarþakkir tjáum við öllum þeim, sem hafa með ýmsum hætti
látið f Ijós hluttekningu sína við fráfall og útför
Magnúsar Björnssonar,
starfsmannastjóra Flugfélags íslands,
f Valgerður Kristjánsdóttlr og börnin
Charlotta Jónsdóttir,
Björn Magnússon,
og systkinin.
turagllfeirjunini Erninum, kl. 1,30 i
rnótit, sem mú hafði loflrið hlutveriki
sínu og fer á braut um sólu.
Kluikkan 4,56 í nótit hófst heim-
ferð bandarísku geimfaranna með
því að þeir ræstu aðaligoshreyf-
il Apofllo 11. við bakhiið tiumgls-
ins og sveifluðu geimfarinu á
braut til jarðar til l'endingar á
Kyrrahafi á fimmtudag.
Geimfairia'rnir verða fiskiaðir upp
úr Kyrrahafinu og flogið með þá
í einangrunarklefa, sem síðan
verður fluttur til tumglmótiböku-
stöðvarinnar í Houston. í sótt-
kvínni verða þeir ArmstTong,
Aldrin og Collins í þrjár vikur,
en að þeim tíma loknum fá þeir
lota að njóta viðeigandi mó'titaka.
ÁUÐAR OG
TÖMAR GÖTUR
Eins og segir á öðrum stað í
blaðinu brást Sjónvarpið hart við
á síðustu stundu og útvegaði 2 kL
dagskrá með myndum af útivist
Armstrongs og Alding á tunglinu.
Ekki bar á öðru en þetta væri vel
þegið, því götur í Reykjavík og í
öllum kaupstöðum á Sjónvarps-
svæðinu voru auðar og tómar
milli kl. 10—12 í kvöld.
ÖRNÓLFUR THORLACIUS
Framhald af bls. 16
búum, Munobausen fór víst tiwisiv
ar til bunglsims, að eiigin sögn og
kynmfct þeim eitthwað og Ju-les
Venme h'ifði víst einhver saim-
sflcipti við þá lítoa, Vísindin hafa
saniraað að etokert loft er á tmmgl-
inu, en þó hafa einhiverjir þótzt
sjá þess nierki, að loft letoj út um
eiinstiaika hofliu þar, svo hugsamliegt
er að bað leynist umdir yfirborð-
inu, og þá gætii jafnivel átit sér
stiað. að þar væri lítoa einhvers
komar Hf, ef tiil vi’l óyirkt, sýklar
eða dvaiargrú. en ef siwo væri,
mundá það tooma mjöig á óvart,
þó er það möguile'ifci, sem efldri
er g'jörsiamiega hægt að útitoka,
að svo ítö'ddu. Þegar sivo mienn
fara tdl annarra hmatitia, verða þeir
að gæta þess mjög vel, að efclki
beniisit mieð þerm Hf héðan, svo
þeir geti verið vissir um að líf
siem þeir ef ti’ vil fyodu, hefði
ekikd komið með þeim.
Um 11 iKstojiyrði manna þarna
uppi, er það að segja, þau eru
vægast sagit erfið, bæ'ði vegna loft
leysisins og hitiamismuinari.ns.
Menn sem fara upp á tunglið
verða að taltoa með sér hluiba af
loft'hjúpi jarðarinnar, til að ge*a
liflað þar og þar atf leiðandi eau
búniogarnir mestia völundarsimíð.
Lotflt er innian í þekn og á milli
laiga, geysimiflril einangrum tii að
hailidla hitanum jöfinum, og svo all
ur fjarsk'iptaibúnaður, því í loft-
leysinu berst eikffai hijóð, og þar
af lieiðland'i eifckj hægt að tala sam-
ain öðruvlsi en möð fjarsfldptum.
Þar sem sfcugga ber á, og í sól
inni er um 250 stiiga munur á
hitia og þar að aufld er koiLddimmt,
hvar sem sflouggi er, því Ijósbrot er
ekltoert. Tilvist maeoa atf otókar
gerð yrði sennilega hálfósfcemmtii
leg á tunglinu, þar sem þeir
þyrtftiu alitaf að vera háðir bún-
ingunum. En sem saigt, ekfld er
líMegt að þeii- Armstrong og Aldr
in hitti neinar vitiiiborniar verur
þarna, mestia lagi gætu þeir
fundið einhvern visi Hfls undir
ytfirborði tumgisins, þar sem taflið
er að e.'lthva? loft sé, en sem
tounnugt er, þá er aðdráttiar'afl
tiunjgflsins það lítið, að andrúmsloft
tolflir elck: umbverfís það. —
ÖR OG SKARTGRIPIR:
kornelIus
JONSSON
SK.ÚLAVÖRÐUSTlG 8
BANKASTRÆTI6
^^»18588-18600