Tíminn - 24.07.1969, Blaðsíða 9

FIMMTUDAGUR 24. júlí 1969.
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgasofl og Ind'iði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson Auglýs-
ingastjóri: Steingrímur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur t Eddu-
húsinu, símar 18300—18306. Skrifstofur Bankastræti 7. -
Afgreiðslusimi: 12323. Auglýsingasimi: 19523 Aðrar skrifstofur
sími 18300. Áskriftargjald kr. 150,00 á mánuði. innanlands —
í lausasölu kr. 10,00 eint. — PrentsmiSjan Edda h.f.
Kolkrabbmn
Á undanförnum árum hefur okkur verið lofað spam-
aði í ríkisrekstrinum á hverju einasta ári- Skipta spam-
aðarloforðin í tíð fjármálaráðherra Sjálfstæðisflokksins
tugum og hundmðum. Efndirnar á þeim eru sívaxandi
ríkisútgjöld samfara stórminnkuðum opinbemm fram-
kvæmdum. Bruðlið er víða og slæm nýting er á fjár-
magni ríkisins í mörgum greinum. Þar til viðbótar virð-
ist hafa þróazt margs konar ósómi, óreiða og misferli í
ríkiskerfinu, eins og Tíminn hefur gert að umtalsefni.
Það, sem tvimælalaust mun geta valdið mestum spam-
aði 1 ríkiskerfinu á næstu ámm er betri nýting fjár-
magns og fjárfestingar ríkisins samfara lækkuðum
framkvæmdakostnaði en þetta getur einmitt haldizt í
hendur, ef skipulega verður að málum unnið. Hér í
blaðinu hefur verið bent á það, hve hörmuleg nýting
er á fjármagni, vélakosti og mannafla vegagerðarinnar.
En það má telja upp ótal fleiri ríkisstofnanir, sem ekki
em til nfiinnar fyrirmyndar um skynsamlegan rekstur.
Það var yfirlýst stefna ríkisstjórnarinnar í orði, að
bjóða út allar framkvæmdir á vegum ríkis- og ríkisstofn-
ana, sem unnt væri. Þetta hefur verið illa efnt loforð.
Má þar minna á, að verktökum hafa verið afhentar stór-
framkvæmdir t. d. í vegagerð án útboðs og látnir vinna
fyrir reikning. íslenzkum fyrirtækjum var bannað að
bjóða í verkefni við nýjar framkvæmdir Kísilgúrverk-
smiðjunnar, og fleiri dæmi mætti nefna.
Ríkisstofnanir hafa fjárfest fyrir hundruð milljóna í
vélum og tækjum, sem em í mjög slæmri nýtingu og
mannafla er haldið á launum allt árið til að starfrækja
þessi tæki stuttan tíma á ári. Enginn vafi er á því, að
stórkostlegum sparnaði mætti koma á með sameiningu
tækja-, véla- og viðgerðardeilda þessara ríkisstofnana í
eina öfluga og vel skipulagða stofnun. Slíka stofnun ætti
síðan að byggja upp og starfrækja á þann hátt að haft
yrði að meginsjónarmiði að aðlaga hana þeirri stefnu,
að sem mest af framkvæmdum ríkis- og ríkisstofnana
yrði boðin út, en þessi stofnun gripi inn í þar, sem ekki
væru skilyrði fyrir héndi eða erfitt að koma við útboð-
um. Með þessu ynnist allt í senn: Betri nýting fjármagns
ríkisins, auknar framkvæmdir, meiri framleiðni og bætt
vinnubrögð og þar með lægri framkvæmdakostnaður.
Þegar þessi mál eru rökrædd virðast menn flestir
sammála um að þetta hljóti að vera skynsamlegasta
stefnan. En það sem vantar hjá núverandi ráðamönnum
er kjarkur til að ráðast gegn kolkrabbanum í ríkiskerf-
inu, sem teygir anga sína í allar attir. Það má nefna hin-
ar mörgu ríkisstofnanir, sem vinna að framkvæmdum
og mannvirkjagerð, og allar eru með fjárfestingu í vél-
um og tækjum upp á tugi og hundruðir milljóna, sem
mjög illa er nýtt sem og mannaflinn í kringum þetta.
í ríkum mæli er hér um skyld eða svipuð tæki að ræða.
Það má nefna vegagerðina, vita- og hafnarmálastjóm,
vélasjóð, raforkumálastjóm og rafmagnsveitur, flug-
málastjóm og fl. Svo er það Landsmiðjan, sem einmitt
átti að veita ríkisstofnunum viðgerðaþjónustu. Það fyr-
irtæki er nú að fara á hausinn ve-gna verkefnaskorts!
Ferðakostnaðurinn við framkvæmdaeftirlitið er vegna
þessa margfalda kerfis ofboðslegur, eins og komið hefur
til umræðu vegna skrifa um húsameistaraembættið sem
er einn angi krabbans. Allt þetta efirlit ætti auðvitað
að sameina í verkfræðistofur ríkisins, eina í hverjum
fjórðungi, sem jafnframt framkvæmda eftirliti veitti
landshlutanum nauðsynlega þj'ónustu í verkfræðilegum
efnum. En höfuðstefnan ætti að vera útboð í öllum þeim
greinum, sem unnt er, og sníða vélaeign og mannahald
ríkisins í samræmi við það. TK
TIMINN
ÚR „THE ECONOMISr
Jugðslavar eru frjálsari en
aörar Austur-Evrópuþjóðir
Aðgát verður þó að hafa vegna sambúðarinnar við Rússa og eiga stjórn-
arvöld landsins stundum í vök að verjast vegna kvartana þeirra und-
an opinskárri gagnrýni í blöðum landsins
EINU simni endur fyrir
löngu var gefið út í Belgrad
dagblað, sem hét Borba, og
þar var birt stefna kommúnista
flokks Júgóslavíu í málum
þeiim, sem á dagskrá voru
hverju sinni. Hverjum þeim,
?em kæmi þangað nú, eftir
'nargra ára fjarveru, þættu
íitkil umskipti á orðin. Hon-
am veittist ekki auðvelt að
rornast á snoðir um hina sam-
jykktu afstöðu flokksins I inn-
inlandsmálum, jafnvel þó að
lenni væri ti! að dreifa, sem
dó er sjaldgæft í Ji'vgóslavíu
nú orðið. Hennar væri jafnvel
sfzt að leita f Borba, sem ekki
er framar málgagn flokksins,
en skynsamlega og vel skrifað
blað, Waftamennirnir sýnilega
margfróðir og engu síður á önd
verftum meiði við rikisstjórnina
en aðrir blaftamenn, ef svo ber
undir.
Kunnur, júgóslavneskur sendi
maður erlendis, kom þangað
heim fyrir skömmu. eftir
margra ára dvöl erlendis. Hon
um veittist svo erfitt að kom-
ast að afstöðu rfkisstjórnarinn-
ar að hann spurði einn af leið-
togunum, hvar henna-r væri að
leita. Sá. sem spurður va-r,
gerði ekki a-nnað en yppa öxl-
u-m. Sérhver stjórnmálamaður
í Júgóslavíu veit. að hann
verðuir að læra að sætta sig
við s-krif blaðann-a. sem eru
?agnrýnin og sýn-a yfi-rvöldun-
mm litla virðin-gu. Hann veit
ii dæmi-s. að þó að hann haldi
•æðu ein-hverja helgin-a verður
vkki sagt rækiliega frá ræðu
íans (nema hann sé Tító sjálf
ir) eða j'afnvel minnzt á hana,
lema hann hafi eitthvað nýstár
egt og eftirtektarvert að segja
Fyrr á tíð gat forustu-maður
í stjórnm-álum i Júgóslavíu
komi-s-t af með það oitt að
flytja ræður, en nú vr i þeir
að sætta sig»við harðar rök-
deilur i sjónvarpi og undirbún
ingisla-us viðtöl blaða- og út-
varpsmanna.
VENJULEGUR júgósl-avn-csk
jr þegn er auðvitað í sjöunda
aimni yfir hinurn fjörlega skrif
iðu blöðum og þeirri m-eðferð
æm leiðtogarnir sæta þar.
Somi svo fyrir, að bla-ðið hans
:é leiðimlegt, þarf hann ekiki
annað en að snú-a sér að sjón-
varpinu — og hann getur horft
og hlustað á verulegan hluta
af dagskránni frá ítaiíu og
Austurríki, — eða gripið eitt
af „djöirfu" ritun-um, sem fuiit
er orðið af á blaðsölustöðum
í Júgóslavíu u-pp á síðkastið.
Það eru Rússai’ einir og
bandamenn þeirra í Varsjár-
bandal-aginu, sem firtast við
hispursleysi og hlífðarleysi
blaðanna í Júgóslavíu, jafnve-1
þó að gagnrýninni sé ekki beint
að þeim, heldur stjórnmála-
mönnunum í Júgóslavíu sjálfri
I Belgrad er sífellt verið að
segja frá opinberum og óopin
berum mótmælum ein-hvers af
sendiráðum Austu-r-Evrópuríkj
TITO
anna. Starfsmenn þeir-ra neita
að taka til greina þær skýring-
ar stjórnarvaldanna, að þau
hafi alls ekki á valdi sínu að
breyta neinu, sem blaðamenn
vi'lji segja.
Satt að segja myndi þvælast
fyrir rikisstjórninni að banna
blað eða tímarit í Júgósl-avI’U.
Hún á við nokkra-r óvinsældir að
glíma á hverjum tíma og á
eng-an veginn víst, að dómstól-
arnir fari að viilja henn-ar.
Júgóslavnes-k blöð og tkn-arit
eru ekki að staðaldri til sölu
í öðrum löndum Austur-
Evrópu, en ferðamenn, verzl-
unarerindrekar og stúdentar,
sem ei-ga 1-eið um Júgós-lavíu,
komast ekki hjá því að gera
samanburð á andrúmsloftinu
þar og í heimalandinu.
JÚG0SLAVAR geta þó ekki
látið eins og velvilji Rússa
sé þeim einsskis vi-rði. Innrás-
in í Tékkóslóvakiu eíldi mjög
eininguna innan Júgóslavíu, en
hún hefur eigi að síður leitt til
stjórnmálaeinangrunar lands-
ins. Fu-ndu-r full-tirúa hin-na hlut
1-ausu ríkj-a, sem hal'dinn var
þar á dögun-um tii u-ndirbúnin-gs
atoennri ráðstofnu þeiirra síð-
ar, var vi-ðOeitni til að rjúfa
þessa einangrun. Sambandið er
ágætt bæði í stjórnmálum og
viðskiptum við mörg hinn-a
vestrænu ríkja, einkum þó
ítalíu og Austurríki, en Júgó-
slavar eig-a í verul-egum efna-
hagserfiðlei-kum með útflutnin-g
sinn ti/1 landanna, sem eru í
Efnahagsbandai'agi Evrópu. —
Jafnvel þó að takast mætti að
kippa þessu í lag væri enn við
ýmsa erfiðleika að stríða fyrir
þann iðnað í landinu, sem hlýt-
ur óhjákvæmilega að t/reysta
á m-arkað f þei-m rikjum Aust-
ur-Evrópu, sem eru skemmra
á veg komin í efnahagsþróun.
Afstaða Rússa tii Júgóslava
ber þess merki, að þeim er
þett-a að nokkru leyti ljóst,
og hún er því að sumu 1-eyti
skynsamdegrl og sveigj anl-egri
en stefna Krustjoffs var, hvað
þá stéfna Stalíns. Rússar virð-
ast gefa Júpóslövum kost á
bættri samúð, eða að minnsta
kosti vopnahléi j rökdeilunum.
Benediktov, sendiherra Rússa
í Belgrad, hefur heimsótt Tító
að minnsta kosti tvisvar síðan
um miðj-an maí. Sa>gt er, að
hann hafi vikið að hugsanlegri
komu rússneska uta-nríkisráð-
herrans ti-1 Belgra-d, au-k þess
sem han-n kvartaði um leið und
a-n skrifum í júgóslavneskum
blöðum.
ÞETTA kann að gera leið-
togum Júgóslava erfi-tt fyrir á
ýmsan hátt. Þeir geta að vísu
sem bezt haft nokkurt taum-
haild á skrifum í blöðum um
hin mi'kilvægustu stefn-umál,
þrátt fyrir frjálsræði-ð, en al-lt
öðru máli gegnir um fu-li-kom-
inn m-úl á blað-amen-nina, ei-ns
og Rússar helzt vlja. Ríkis-
stjórnin verður a«ð taka veru-
legt ti-Hit tiil afstöðu ataenn-
in-gs, ekki sízt þeirra þúsund-a
félaga í kommúnistafllokknum,
sem fordæma innrásina í Tékkó
slóvakíu og ófrjá'lslynda stefnu
Rússa yfirdeitt, og vilja ha-lda
áfram að lýsa því yfir í heyr-
anda hdjóði.
Þarn-a er ekki a-ðeins um
grundvallarkenningair að ræða,
heldur beina stjórnmálanauð-
syn. Flokkurinn á auknar vin-
sældir hi-n síð-ustu ár fyrst og
íremst því að þakka, hve vel
hefur lánast m-eð umbætur í
efnaha-gs- og stjórnmálum, sem
eru greinillega öllum almenn-
i-ngi til hagisbóta. Þessar um-
bætur hefðu a-ldrei komizt á
ef ekki hefði notið við árvekni
í eftirrekstri af hádfu óþodin-
móðra bl-aðamanna í Júgó-
slavíu.
BÆTT sambúð Júgóslava og
Rússa hefur á undangen-ginni
tíð jafna-n leitt ti'l þess að
orðið h-efur að fórna bæði
frjálelyndi í stefnu og mönn-
um, sem höfð-u orðið Rússum
sérstö-k hneykslunarhella, svo
sem Midovan Diid-as og Miha.ilo
Mihajlov. Brottviknin-g Momcilo
Pud-ar fréttastjóra Tanju-g
fréttastofunnar í júni hlýtur
því að vekja óvinsældir. (Látið
er í veðri vaka af kurteisi að
hann hafi sa-gt upp sta-rfin-u).
Skömrnu áður en heimsráð-
stefn-a kornmúnista hófst í
Moskvu skrifað-i Pudar harð-
orða grein, þar sem hann
skýrði afstöðu Júgóslava til ráð
stefnunnar og rakti óstæður
þess, að þeir tóku ekki þátt í
henni. Lesendur tóku grein
Pudars ágætlega, en forusta
flokksins hafnaði henni um-
svifalaust á þeto forsendum,
að hún væri einhllða og ekki
I sam-ræmi við yfirlýsta stefnu
flloikksins, en hún var að forð-
ast allar deil-ur, að minnsta
kosti þar til að ráðsitefnan
væri um garð gengio.
Sennilega lítur ríkisstjórnin
svo á, a-ð hún hafi slakað nokk
uð til Rússum tiil þóknunar.
En margir Júgóslavar efast um
að rétt hafi verið að láta und-
an Moskvumönnum, þó ekki
Fram-hald á bls. 15