Vísir - 11.08.1978, Page 24

NORRÆNT HBLAÞVOm-
HÚS í VATNSMÝRINNI
Norban viö seinna stri&iö uröu
ýmis þautlöindi sem enn eruekki
á bækur sett, en biöa þess aö
renna saman og veröa aö skii-
greinanlegum þætti i sögunni.
Styrjaldir eiga sér einatt af-
kvæmi sem hafin eru yfir allt
þjóöerni. Hvarvetna skriöa úr
holum sinummennogdýr aöhafa
eitthvaö upp úr krafsinu, hver
eftir sinni náttúru. Minnisstæö er
Mutter Courage Brecths, þar sem
hún draslast meö vegninn sinn, en
synir hennar veröa fórnardýr
striösins hver af öörum.
Islenskir uröu ekki eftirbátar
annarra i þessum efnum. Upp úr
Keflavikursamningnum 1951 voru
stofnuö samtök striösgróöa-
manna meö blessun rikisvaldsins
upp á vasann. Rikiö var nefnilega
og er einn aöilinn aö samtökun-
um. Þar meö átti „þjóöin” hags-
muna aö gæta I sambandi viö her-
námsliöiö. Hvaöeina var falt:
Vinnuafl, egg, mjólk, konur,
byggingarefni, tæki landsmanna,
reyndar flest þaö sem viö vorum
aflögufærir meö. Aöalverk-
takarnir I syndafallinu voru ófáir
og i flestum vigstööum. Þessu
hefur meira aö segja veriö kllnt á
heila kynslóö.
Ennþá stríð
Rök þeirra manna sem þarna
sáu sér leik á boröi eru einatt rök
notagildisins. Fyrirbæri sem ekki
veröabeinlinis reiknuö til fjár eru
þeim ótöm og einskis viröi. 011
viöleitni þeirra i lifinu eru háö
einu skilyröi. Gróöanum. Lifssýn
þeirra er skoröuö viö bólverk sem
rekiö er niöur á fast einsog kaf-
bátabólverkiö i Hvalfiröi. Hús
þeirra er byggt skv. staöli
neftrjónusprengjunnar. Færleik-
ur þeirra i þá veru sem Dagur
Siguröarson hefur nefnt — meö-
vitaöa breikkun á rasgati —.
Samkvæmt skilgreiningu svo-
kallaöra borgaraflokka á Islandi
er ennþá styrjöld hér á noröur-
hjaranum ,,og veröur öll válynd i
alþjóöamálum ” einsog E-mil
gamli Jónsson komst einatt aö
oröi þegar brottför hersins bar á
góma. Sama er aö segja um
áhugaklúbba um kalt striö svo
sem ,,Variö land” og Varöberg
sál., blessuö sé þess minning.
Þrátt fyrir striö lifa ýmsar
hræringar meö þjóöum. Kannski
er striö einmitt eggtlö listanna.
Þá kvikna einatt höfundar svo
sem af náttúrulegri nauösyn upp
úr plógfari striösvélarinnar. Um
þaö eru mörg dæmi.
Afurð ástandsins
I stormum þeirrar tiöar, sem
hernámiö markaöi og siöar koma
setuliösins til Keflavikurflugail-
ar, spratt skáldsaga Indriöa G.
Þorsteinssonar, 79 af stööinni.
Ragnar Sigurösson, sveita-
drengur úr Skagafiröi, er oröinn
leigubilstjóri í Reykjavik. Hann
nýtur góös af kananum einsog
aörir. Ekur þeim, selur þeim
sprútto, sfrv. Hann erekki sáttur
viö þetta lif. Hann finnur til
sektarkenndar. Þaö brýturl bága
viö þaö gildismat sem hann er al-
inn upp viö noröur I Skagafiröi.
Bréf móöur hans valda honum
hugarangri og er tengiliöur viö
fortiöina fyrir noröan. Hann lend-
ir i ástarsambandi viö konu, sem
hann tekur mjög nærri sér. Hún
lifir lika reyndar á kananum,
hver láir henni þaö? Þau tiöindi
veröa honum um megn. Heim
noröur i Skagafjörö, en Dodsinn
veltur i Vatnsskaröi. Þá er sagan
öll.
Ragnar ræöur ekki viö hinar
nýju aöstæöur, Jcann ekki aö
bregöast viö nýrri tilveru. Hann
hefur veriö slitinn upp af rót sinni
og nær hvergi fótfestu i þessu
gerningaveöri og skolast brott.
79 af stööinni er skáldsaga
skrifuö af heitri innlifun og til-
finningu fyrir tiöinni, án þess
beitt sé ööru en mannlegum rök-
um. Sagan er hvergi i tengslum
viö stjórnmálaleg rök enda ekki
ætlun höfundar aö svo sé. Hins
vegar veröur ekki hjá því komist
aötengja lif einnar þjóöar stjórn-
málalegum rökum. Annaö er
heimska.
Á nýjum fronti
Föstudaginn 28. júli skrifar
Indriöi G. Þorsteinsson firna
neöanmálsgrein i Visi, sem ber
heitiö Skandinavisk áhrifastefna
á tslandi. Málsgögnin eru
reyndar af þvi tagi aö hels t. min'nir
á Pislarsögu Jóns Magnússonar.
Er grein þessi i ritröö greina um
sama efni, allar likar aö innræti.
Raunar er hér á feröinni tilbrigöi
viö gamalt stef sem leikiö hefur
veriöalltfrá 1962eöaþarum bil,
þegar Sviar hófu opinberlega
óvæga gagnrýni á verknaöi morö-
sveita Bandarikjamanna i
Vietnam.
Menn kunna oröiö lagllnuna, en
aörar eins fúriósur hefur undir-
ritaöurvarla séöá prenti svo sem
hér eru á feröinni. Væri raunar
minnsta verkiö aö setja greinina
upp i skema þvi allt sem kemur
frá nefndri Sviþjóö og jafnvel
Noregi og tengist menningar- og
þjóöfélagsmálum, er af hinu illa.
Norræna húsiö i Reykjavik er svo
einn djöfulsins samkundustaöur,
og útbreiöslufyrirtæki, þar sem
hinn vondi skandinavismus er til-
reiddur börnum vorum til tjóns.
Gegnir þaöreyndarfuröu hvernig
maöurinn hamast aö Norræna
húsinu. Þaö fær ekki einu sinni aö
njóta sannmælis sem bygging.
Merkilegt nokk aö höf. undan-
skilur Danmörk nefndum ósóma.
Þar ráöa aörar tilfinningar
skoöunum Indriöa. Hann er hald-
inn af einskonar vinarbrauös-
rómantik og Nellunostalgiu. Þá
liggja djúptar rætur milli höf. og
húss Jóns Sigurössonar (Þess ber
aö geta innan sviga, aö Jón
Sigurösson er eins konar leiöar-
minni i skrifum sem þessum af
augljósum ástæöum)
Ok þjóðfélagsvitundar
Greinarhöf. er þjakaöur á sál
og likama af þvi andrúmslofti
sem býöur upp á opnar þjóö-
félagsumræöur og endursköpun á
mannfélaginu aö menn fái lifaö
saman án þess aö kúga hver ann-
an, eöa senda hver annan I striö.
Þvi eru Skandinavar óvinir hans,
eöa sáhluti þeirra sem hefur aöra
hugsjón en maöurinn sem lýst var
iupphafi greinar. Þá ber aftur aö
minnast þess undarlega hlýhugs
sem höf. ber til Dana einkanlega
á hinni öldinni: „Lif okkar i
Kaupmannahöfn hefur veriö
áreitnilaust aö mestu og viö erum
ekki sendir heim þaöan undir
böggum þjóöfélagsvitundar sem
miöar aö þvi aö leggja niöur is-
Föstudagur 11. ágúst 1978 VISIH
lensk viöhorf og efla i staö þess
eins konar skandinavisk þjóö-
félagsleg trúarbrögö.
Þaö er góö tilfinning aö fara
draumförum aftur á 19. öldina.
Búa á Regensen. Fara á Hvids
vinstue, den Röde Pimpernel.
Láta hugann liöa allt til Jóns
Hreggviössonar og Grindvigensis
á krá Kristinar doktors aftar I
forneskjunni. Þvi miöur veitast
ekki öllum þau forréttindi i mis-
kunnleysi hversdagsins.
Forsendur islenskra
viðhorfa
Islenskt þjóöfélag 20. aldar er
enn 1 deiglu. Sérhver timi er
merkilegur aö þvi er varöar hlut-
deild hans I sögunni. Bændasam-
félagiö fræga er liöiö undir lok.
Borgarsamfélagiö er enn frum-
vaxta. Þeir blómberanlegu bæir
sem spruttu upp snemma á öld-
inni voru meö dönskum snikk.
Mannasiöir alliraf dönskum móö.
Upp úr þeim dúrnum kom Stór-
bretinn aö heyja striö viö þýskara
sem aldreikomu. Hann var aldrei
nein fyrirmynd. Þetta voru fá-
tækir og kauöalegir sveitamenn
upp til hópa og ger&u stuttan
stans.
Syndafallið á Miðnes-
heiði
" • ‘ ...............
Okkur ber að þakka
forsjóninni að
Norræna húsið hefur
mátt rísa i Vatnsmýr-
inni. Það er af hinu
góða segir Finnbogi
Hermannsson/ skóla-
stjóri í Súðavík í þess-
ari grein, þar sem
hann gagnrýnir neðan-
málsgrein Indriða G.
Þorsteinssonar i Visi
28. júlí síðastliðinn.
Islensk þjóð hefur ekki oröiö
söm eftir komu bandarisku land-
nemanna á Miönesheiöi. A frum-
býlingsárunum á Heiöinni uröu
mikil og náin samskipti inn-
fæddra viö komumenn. Þeir sem
einkanlega vöndu komur sinar á
„beisinn” voru þeir menn sem
tekist höfðu á hendur verk fyrir
hernámsliöiö, þá voru og tlðar
feröir i'slenskra embættismanna i
offiseraklúbbana. Islenskir ráö-
herrar voru meira að segja staön-
ir aö þvi aö spila bingó i slikum
selsköpum. Kunnar eru „náms”-
og starfehópaferöir á völlinn aö
snapa bjór og brennivin. Oj bara!
Siðan hefur dvöl hernámsliðs-
ins veriö hugsjón og trúarbrögö i
svipvindum tiöarinnar og þar
hilla menn enn þá endurlausnina
svo sem Aron og Co. Úr þessu
jukki sem hér er uppteiknað er
liklega gerður sá grautur sem
Indriöi G. Þorsteinsson nefnir is-
lenskviöhorf, en þaö eru náttúru-
lega þau viöhorf sem hann getur
sætt sig við. Hann á bágt með aö
lúta þeirri staöreynd, aö til er
fólk, sem slær á framrétta hönd
Sáms frænda, meira aö segja
þegar verst stendur á. Skyring
greinarhöfundar er á reiðum
höndum. Sænskur heilaþvottur,
Skandinavisering, vinstri-sinnaö-
ir sendikennarar, vinstri höfund-
ar, vinstri leikarar, vinstri
málarar og vinstri Guö má vita
hvaö i Norrænu heilaþvottahúsi i
Vatnsmýrinni.
Af hinu góða
Heimskt er heimaaliö barn,
segir máltækið. Þegar komiö er
út fyrir pollinn skýrast ýmsar lin-
ur. Leiksviöiö verður ekki lengur
i einni vidd. Heimsmynd sú sem
boöuö er meöal nágranna okkar
er ekki lengur flöt einsog fornar
hugmyndir um lögun jarðar.
Andstætt heimspeki aröráns og
stéttakúgunar sem ævinlega
dröslar striösvagninum á eftir
sér, blása ferskir vindar nor-
rænnar mannú&arstefnu. Þar er I
öndvegi viröingin fyrir hinni lif-
andi og dau&u náttúru. Þar er
enginn maöur öðrum ómerki-
legri. Lögö er áhersla á menn-
ingarlega arfleifö þjóöa og
þjóðarbrota og rétt þeirra aö
halda einkennum sinum.
Okkur ber aö þakka forsjóninni,-
aö hús þetta hefur mátt risa i
Vatnsmýrinni. Þaö er af hinu
góöa.
SU&avik 8. ágUst 1978.
VCGUR KÆRlílKANS
Fyrir nokkrum árum fóru fram
oröaskipti nokkur milli yfir-
manna bresku kirkjunnar og
rUssnesku rétttrUnaöarkirkjunn-
ar um bann viö notkun kjarnorku-
vopna. Þá hélt erkibiskupinn i
Kantaraborg þvi fram, aö ekki
yröi friöurinn tryggöur nema þvi
aöeins, aö þjóöirnar viöurkenndu
vissar grundvallarreglur i öllum
sinum samskiptum: sannleika,
réttlæti og bróöurhug. Slikar
dyggðir væru einar færar um aö
skapa traust og trúnaö, sem þarf
aðrikja, til þess aö þjóöirnar geti
komiö sér saman og jafnaö deilu-
málin á friðsamlegan hátt.
En hver á aö skapa slikt
andrúmsloft? Hver á aö leggja
þennan grundvöll sannleika,
réttlætis og bræöraiags? Ef
kirkjan er meistara sinum og
hugsjón sinni trú, þá er þaö hún,
sem á aö leggja þennan grund-
völl, þvi aö hann er boöskapur
kirkjunnar, kristindómurinn
Sá grundvöllur veröur ekki
lag&ur meö or&um einum heldur
athöfnum, breytni og framkomu
með þvi aö sýna kristindóminn i
verki, meö þvi aö ástunda sann-
leikann i kærlfiika, meö þvi aö
fylgja þvi, sem nefnt hefur veriö
tvöfalda kærleiksboöoröiö — aö
elska Guö.elska Gnö af öllu hjarta
og náungann eins og sjálfan sig.
Þetta er innihald kristinnar trú-
ar, þetta er þaö, sem kirkjan á aö
boöa, I verki, gefa fordæmið, geta
sagt: Veriö eins og vér, látiö
stjórnast af kærleikanum, svo aö
þér stjórniö öörum i kærleika.
Þetta er hiö mikla boöorö,
Og hvernig má þetta verða?
Eru nokkur ráö til þess aö fá
manninn til aö beygja sig undir
áhrif kærleikans, ekki bara einn
og einn einstakling, heldur fjöld-
ann.svo aö almenningsálitiö veiti
stjórnendunum hina hlýju
strauma kærleika og bræðralags?
Er nokkur leið til aö koma þessu i
kring? Er ekki allt útlit til þess aö
mannkyniö sé aö komast á
heljarþröm hvaö sambúöarhætti
snertir og aö „viöurstyggð eyöi-
leggingarinnar” blasi við, ef ekki
tékst aö snúa viö i tlma. Þegar
ræða skal hvaö sé til bóta, verður
svariö ekki gefiö I fáum oröum.
Fyrst má þó nefna þetta, sem
Guðmundur skólaskáld byrjar á
eittkvæöi sitt —einmitt kvæöi um
kærleikann: „Fyrst er aö vilja
veginn finna”.
Viljinn má sin mikils. Þaö
vitum viö öll. "Vilji er allt sem
þarf’, hefurveriö sagt um fram-
farir okkar i verklegum efnum.
Vegurinn yfir Lágheiöi milii Skagafjar&ar og Óiafsfjaröar liggur eftir
Fljótunum og sföan Stiflunni fram hjá Stifiuvatni, sem næstum þvf
færöi sveitina I kaf, þegar afrennsli þess var stlflaö viö Skeiösfoss. — A
bokkum þess stendur þessi fallega, litla kirkja á hinu forna prestssetri,
Knappsstööum. Hún mun vera elsta timburkirkja á landinu.
Og aö nokkru leyti á þaö lika viö á
hinu andlega sviöi. Flestir menn
vilja vera kærleiksrikir — allur
fjöldinn. Hinir, sem ekki sýna
neinn vott um kærleiksvilja þeir
tilheyra undantekningunni. Kær-
leikshugtakið ávissulega mikil og
sterk itök í hjörtunum. Lofeöngv-
ar um kærleikann láta vel I eyr-
um, og viö hrifumst, er viö heyr-
um dæmi um fagra og kærleiks-
rika breytni. 011 slik dæmi eru
einsogljósimyrkri. Og þaödæmi
er gnæfir hæst og lýsir skærast er
þaö, sem höfundur kristinsdóms-
ins gaf. Þegar það berst i tal eöa
kemur i hug, verðum viö hug-
fanginn af þeirri fórnfúsu elsku,
sem hann sýndi er hann liður og
deyr af einskærum kærleika til
vor mannanna og biöur óvinum
sinum fyrirgefningar og friöar.
Þannig getum viö lengi rakiö
þaö, hversu kærleikurinn hiö
elskurika hugarfar, hin fórnfúsa
lund, er okkur hugstæð. I raun-
inni þráum viö aö eignast hann
sjálf, byggja á honum lif okkar,
hafa hann að leiöarljósi i breytni
okkar viö aöra menn.
Þegar á þaö er litiö hve kær-
leiksviljinn I okkur er óneitanlega
rikur, þá er þaö næsta undarlegt,
hvað viö erum yfirleitt fátæk af
honum, hvaö hjarta okkar er
snautt af þessu hjartabundna lifs-
verðmæli. Viö ráum okkur fljót-
lega á, aö hér, eins og á fleiri
sviöum mannlegs lifs, er þaö sitt
hvaö aö vilja og geta — sitt hvaö
aö óska og framkvæma. Þaö
sannast á okkur i þessum efnum
eins og svo mörgum öörum hin
kunnu sanleiksorð Páls postula:
Þaö góöa sem ég vil geri ég ekki,
en þaö illa sem ég ekki vil, þaö
geri ég.
Undir þessa reglu má tilfæra
þetta hversu erfi&lega okkur
gengur aö rækja tvöfalda kær-
leiksboöoröið —. Og þaö viröist
vera svo, aö þetta getuleysi
mannanna til aö uppfylla kær-
leiksskylduna sé alvarlegasta
hindrun mannkynsins á vegi þess
inn I riki hins þráöa friöar, sem er
ekki aöeins frómar óskir og heitar
þrár heldur ekkert minna en skil-
yröi þess, að þaö fái framvegis
lifað á jöröunni.
Viö þurfum áreiöanlega ekki aö
gera okkur neinar gyllivonir um
þaö, aö þessum þunga og kalda
kletti kærleiksleysisins veröi úr
vegi rutt i skjótri svipan, aö
honum veröi velt af gæfuleiö
mannkynsins meö einhverjum
töfralyfjum eöa furöuverkfærum.
Ljósmynd: Jóhanna Björnsdóttir.
Vegur kærleikans er mjór, hliöið
er þröngt. Krafa kærleikans eins
og hún kemur fram i boðorðinu
um aö elska Guöognáungann hún
er þung, og þó okkur hætti viö i
fljótu bragöi aö hrifast af henni,
þá kostar hún gaumgæfilega og
grandvara ræktun manneölisins
frá vöggu til grafar. Og það er
óhugsandi aö sú ræktun takist
nema hún fari fram i sterku og
fögru trúarlifi, trú á almáttugan
ogalgóöan fööur mannanna, sem
vakir yfir hverju barni sinu i
eilifri elsku sinni. 1 slikum
jarövegi trúar og trausts á
himnafööurinn spretta lifgrös
kærleikans.