Tíminn - 19.09.1969, Blaðsíða 4

Tíminn - 19.09.1969, Blaðsíða 4
4 Greinargerð um afstððu til Vegna yfirlýsingar, sem ég stóð aS ásamt þremur öðrum háskóilakennurum í íslenzkri málfræði, um stofnun örnefna deildar Þjóðmiin.iasafns og vegna athugasemda Mennta- málaráðuneytis við hana langar mig ti'l að gera nánari grein fyr ir afstöðu minni. Það skal tek ið fram ,að það, sem hér fer á eftir, var nær fullsamið, áð- ur en ég las ath-ugajsemdir prófessors Halldórs Halldórs- sonar um sama efni, en þær birtust í sumum dagblaðanna í gær, 11. sept., a. m. k. í Al- þýðublaðinu, Morgunblaðinu og Þjóðviljanum. Tel ég rétt, að mín greinargerð komi einmig fyrir almenningssjónir, þótt hún verði efnislega samhljóða at- hugasemdium prófessors Hall- dórs í meginatriðum og að nokkru leyti endurtekning á þeim eins og eðlilegt er. 1. í fyrsta lið athugasemdar ráðuneytisins er löigð áherzla á, að heiimspekideild séu „mál efni Þjóðminjasafns jafnóvið- komandi og Þjóðminjasafni áMinuSuk Enginn megrunarkúr! Notið heldur minuSuk án hita- eininga — án gagnslausra kolhydrata —, aðeins sætt. MinuSuk er cyklamat-framleiðsla algjörlega án auka- bragðs og skaðlaust fyrir tennurnar. Byrjið í dag að grennast án tára! mmusuk ( kaffi, te og matreiðslu VasaaSkja með 100 stk. Glös með 400 og 1000 stk. auk þess fæst það sem duft, og fljótandi. í haupfétagínu TIMINN FÖSTUDAGUR 19. september 1969. málefni heimspekideildar“. Með þessu er gefið í sikyn, að okkur komi stofnun örnefna- deildar Þjóðminjasafns ekkert við. Þó er sagt rétt áður í athugasemdum ráðuneytisins: „í þessu sambandi er rétt að taka fram, að fjórmenning arnir tala ekki í nafni heim- spekideildar“. Þetta er vita- skuld rétt. Við höfum gefið yf- irlýsinguna sem kennarar í íslenzkri málfræði við heim- spekideild, en ekki í nafni deildarinnar og gefum ekki heldur í skyn, að við tölum í hennar nafni. Það er svo önn ur saga, hvort heimspeki deild kemur þetta mál við eða ekki. Hitt er alveg víst, að sem háskólakennarar í íslenzkri má'lfræði getum við ekki látið sem okkur sé óviðkomandi, hvað aðhafzt er af opinberri hálfu á vettvangi íslenzkrar örnefnafræði. Að sjálfsögðu er okkur bæði heimilt og skylt að fylgjast með aðgerðum hins opinbera á þessu -sviði og jafn vel að gagnrýna þær, ef við teljum ástæðu til. í þessu til- viki höfðum við mjög ríka ástæðu til afskipta, þar sem við stefnum að því, að hér verði komið á fót Nafnfræði- stofnun Háskólans, eins og við tókum fram, og ég áskil mér aMan rétt til að halda áfram skrifum um þessi mál, er svo ber undir. 2. í yfirlýsingu okkar var tekið fram, að okkur væri ekki kunnugt um, að við undirbún- 1 ing þessa máls hefði verið leit að ráða nokkurs sérfræðings í örnefnafræðum. Þessu svarar ráðuneytið í rauninni út í hött með því að skýra frá tillögu þjóðminjavarðar um stofnun öfhefhadóildar Ög'.'''''fórétöðu- mann hennar. Þjóðminjavörður er ekki sérfræðingur á þessu sviði. Hér kemur reyndar fram það, sem ég hefi vikið að áður, í grein, sem birt var í Mbl. 22. marz 1968 um Hand ritastofnunina og Háskólann, að íslenzkri örnefnafræði er ófúllnægjandi, að miðstöð hennar sé í Þj óðmi nj asafni og — Þjóðminjasafni enginn greiði gerður með því heldur. Knginn sem gegnt hefir embætti þjóð- minja- eða fornminjavarðar, hef ir verið mólfræðingur og ekki líklegt, að svo verði. Úr því að málum er þanrij.g háttað, bar ráðuneytiihu að líta vel í kringum sig. Tillagá þjóðminjavarðar kom fram um miðjan október 1968, en deíld- in er ekki stofnuð með ráðu- í neytisbréfi fyrr en í júní 1969. V Var þvi nægur tími'. til að t- athuga málið betur. Ég tel cðli legt, að ráðuneytið hefði t. d. haft samband við annan’.hvorn eða báða prófessorana í ís- lenzkri málfræði, úr því að samráð var haft við forstöðu mann Handritastofnunar, að því er haft er eftir mennta málaráðherra í Mbl. 14. ágúst s. 1. Ég trúi því ekki, að ráðu neytinú hafi ekki verið full- kunnugt um, að frá okkur höfðu komið fram nýjar hug- myndir um skipan þessara mála. Ég leyfi mér að vitna til þess, sem ég hefi áður skrif að um þessi efni, einkum í áð- urnefndri Morgunblaðsgrein 22. marz 1968. Það má undarlegt heita, ef yfirstjórn mennta- mála í landinu lætur fram hjá sér fara 5 dálka grein undir stórri fyrirsögn í vxðlesnasta blaði landsins og urn æðstu menntastofnun þjóðarinnar, ein rnitt á þcim tíma þegar al- mennar umræður um háskóla mál eru að hefjast fyrir al- vöru og háskólakennurum oft ála-sað fyrir afskiptaleysi af málefnum Háskólans á. opín- berum vettvanigi og jafnvel skort á nýjum b»igmynd- um. Hér hefir ráðuneytið enga afsökun og getur ekki láfcið sem það viti ekki, enda yrði hlutur þess sízt betri við það. 3. Sérstaklega átöldum við það, að forstöðumannsstarfinu skyldi ráðstafað, án þess að það væri auglýst til umsóknar og án þess að mat færi fram á fræðistörfum umsækjenda í örnefnafræðum eða dómur væri felldur af sérfróðum mönnum um hæfni þeirra í þessari grein. Gxlti einu, þótt slíkt væri eigi lögskylt. Ráðuneytið lætúr í veðri vaka, að í þessu felist mótsögn. Ég vil því láta það koma skýrt fram, að athafnir manna geta að sjálfsögðu verið ámælis- verðar, þótt eigx varði við lög. Það, sem við gagnrýnum, er, hve óvandvirknislega er að unnið. Ef ráðuneytið , hefði kynnt sér betur stöðu örnefna fræðinnar og hugmyndina um nafnfræðistofnun og að því búnu sannfæirzt um, að ör- nefnasöfnun og rannsóknum yrði samt sem áður bezt burg ið með stofnun sérstakrar deild ar í Þjóðminjasafni — en það tel ég mjög ólíklegt, svo að ekki sé fastara að orði kveð- ið —, hefði á næsta stigi verið eðlilegt að kanna, hvort ekki kæmu fleiri til greina sem fox stöðumenn og láta síðan fara fram sérfræðilegt mat á hæfni umsækjenda. í þessu tilviki voru sérstakar ástæður til að hafa þennan hátt á, því að sá, sem þjóðminjayörður lagði fcil, að yrði forstöðumaður, er sagnfræðingur,' en ekki sér- menntaður í þeirri fræðigrein, sem allar vísindarannsóknir á örnefnum hljóta að hafa áð undirstöðu. Annars staðar á Norðurlöndum eru forstöðu- menn örnefnastofnana máilfræð ingar eins og nærri má geta. Nú er alkunna, að afburða- menn skara stundum fram xir í fleiri greinum en einni og afreka jafnvel meira í annarri grein en þeirri, sem þeir lögðu upphaflega stund á. Éinnig er 1 xétt.. að ..miinna .á,. að .fræða- sviðin eru mörg. .jog, sérhxefing mikil nú á dögnm. Þ’eás vegna er borin von, að nokkur ráð- herra hafi svo víða yfirsýn, að ■ hann geti ætíð upp á sitt ein- dæ'mi skipað í hvaða sérfræð ingsstöðu sem er af fullri rétt sýni. Það ætti þó ekki að geta . dúlizfc neinum, sem um ör- néfnarannsóknir hugsar, að und irstaða þeirra hlýtur að vera niálvísindaleg. Þess vegna ' hafði menntamálaráðherra al- ■ veg sérstaka ’ástæðu til þess að láta meta það, hvort sagn fræðingurinn, sem stungið var upp á, var af sérfróðum mönn um talinn hæfur til að veita forstöðu málvísindalegri ranm- sóknarstofnun og þá jafnframt — eins og áður er sagt — að kanna, hvort fleiri kæmu ekki til greina. Hér má ekki láta það vila sér sýn, að örnefni geta verið sagnfræðingum notadrjúg heim ild. Þess vegna hafa margir sagnfræðingar sýnt örnefna- rannsóknum áhuga. Eftir sem áður hljóta allar örnefnarann sóknir að hvúla á málvísindaleg um grunni af þeirri ei.nföldu ástæðu, að örnefni eru einn þáttur mannlegs máls. Því traustari sem þessi undirstaða er, því meira verður heim ildargildi örnefnanna. Það, sem nú þarf að gera, og þótt fyrr hefði verið, er að treysta þessa undirstöðu íslenzkrar örnefna fræði. Með því væri ekki lagð ur steinn í götu neins, af þeim fjölmörgu, sem áhuga hafa á örnefnum í einhverjum til- •—.r - Framhatd á bls. 12 ÁRMÚLA3. simi: 38900 BÖVÉU6UÐIN TRAKTORS- OG GRÖFU HJÓLBARÐAR 600-16 750-16 750-20 10 -28 12 -28 14 -28 ! m. HOUGH PRIESTMAN VÉLSMÍÐI Tökum að okkur alls konar RENNISMlÐI, FRÆSIVINNU og ýmis konar viðgerðir. ' ° VélaverkstæSi Páls Helgasonar Siðumúia ÍA. Siml 38860. TMbínaðakbankinn <t Ktankl fólksliis Guðjón Styrkábsson H/CSTAKÉTTAKLÖCMADUIt AUSTURSTRÆTI 6 SthU 1S3S4 Hjónabeklcir kr 7200 Fiölbreytt úrval aí svefn- bekkíum og svefnsófum. Skrifið eða bringið og biðj- ið um myndaverðlista. Sendum gegr' póstkröfu. Laufásvegi 4 Sími 13492.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.