Vísir - 10.03.1979, Qupperneq 19

Laugardagur 10. mars 1979.
19
Texti og mynd: Magnús Guðmundsson
veturinn eftir fékk ég svo inn-
göngu i Listaháskóla Kaup-
mannahafnar. Þar lauk ég námi
1966. Og eftir þaö tók viö eins
konar blanda af alls konar vinnu
ogaö mála. Þaö komst sko fljót-
lega upp í vana aö vera blankur
og þaö er eiginlega ekki minni list
en hvaö annaö aö lifa á sama
hundraökallinum í margar vikur!
— En smám saman fór þetta aö
gangabetur ognúhefégekki gert
annaö en aö mála i átta ár. Ég
veit satt aö segja ekki hvernig
heföi fariö ef konan min hiln
Geröur heföi ekki staöiö i stafni
Að þora að vera það.
____________________sem maður vill vera
HELGARBLAÐIÐ RÆÐIR VIÐ TRYGGVA ÓLAFSSON, LISTMÁLARA
eru alls konar pólitiskir hrossa-
brestir látnir ráöa hvaö er list og
ekki list Svoleiöis gengur hreint
ekki.
Göð menningarstefna
bætir þjóðfélagið
ÞaÖ þarf aö nýta þennan starfs-
kraft og ég skil ekki af hverju is-
lenskir listamenn opna ekki
munninn. Þaö er ekki talaö viö
þessa menn, nema fyrir lista-
hátiíir, sem raunverulega sýnir
hvernig hænsnakofalýöræöiö
virkar. En þaö sér hver heilvita
Munurinn á íslendingum og öðrum
þjóðum er sá að hinir, þ.á m. Danirvita
að þeir fæðast og eiga siðan eftir að
deyja. — íslendingurinn veit,þegar hann
fæðist, að hann á eftir að BYGGJA og
Hann heitir Tryggvi Olafsson.
Hann er „raritet”. Danskir koll-
egar Tryggva, segja aö hann hafi
hvalfangaranáttúru. Hvort sllk
náttúra er magnaöari en — ja,
t.d. náttúran undir Jökli, skal ég
ekki fullyröa. En þegar náttúran
skóp Tryggva hefur hún haft
kjörviö til smíöinnar. Hann hefur
þykka þverhönd. Þaö er ekki
heiglum hent aö taka heföbundiö
blaöaviötal viö þennan mann.
Spurningarnar eins og deyja út af
sjálfum sér og maöur situr opin-
mynntur og hlustar á manninn
vaöa úr einu i annaö. Gullkornin
Hiúgaog þaö er komiö vlöa viö. Og
maöur skemmtir sér konunglega.
Tryggvi Ólafsson er listmálari.
Hann er þekktur af verkum sln-
um á íslandi Danmörku og I
Skandinaviu.
Ragnar I Smára, segir, aö lista-
menn séu meiri og betri en aörir
menn og má mikiö vera logiö, ef
ósatt reynist. En I heimsókn hjá
Tryggva finnur maöur sannleik-
ann I hinu fornkveöna, aö maöur
er manns gaman.
— Hér I hverfinu er unniö allan
sólarhringinn. Hringur tilverunn-
ar er dálitiö sérstakur, skal ég
segja þér. Fyrst koma slátrar-
arnir og bakararnir, löngu fyrir
sólarupprás, svo koma blaö-
buröarstrákarnir og pósturinn og
slöan fer dagvinnufólkiö til vinnu.
Húsmæöurnar hlaupa út I búö til
innkaupa og atvinnuleysingjarnir
fá sér bjór. Á kvöldin koma svo
mellurnar, dólgarnir og siögæöis-
lögreglan til vinnu sinnar og eru
svo leyst af hólmi af slátrurunum
aftur o.s. fr.
Þær eru ágætar, mellu-
greyin
Tryggvi býr meö fjölskyldu
sina mitt I einu litrlkasta hverfi
Kaupmannahafnar, eöa viö
Halmtorvet, sem er miöpunktur
margs konar athafna og ber þá
sölukynllf hverskonar. Hin vlö-
fræga Istedgade er ein af götun-
um I kringurn Halmtorvet.
— Annars eru þær ágætar
mellugreyin, en ég kenni alltaf
svolítiö I brjósti um þær. Þær eru
ekki frjálsar manneskjur. En þaö
er nú farinn mesti glansinn af
pornóinu, þaö er komiö svo mikiö
óeöli og þreyta I þetta. En þaö er
nú alltaf jafngaman aö sjá innan
um mellurnar, hommana og
transvestítana, islenska pólltlku-
sa á heilsubótargöngu, ha, þeir
veröa hálf-kindarlegir á svipinn
þegar maöur býöur þeim gott
kvöld. En auövitaö veröa mann-
greyin aö fá aö skoöa þetta eins
og aörir. Þeir eru aö kynna sér
syndina og það er ekki laust viö
að þeir veröi dálítiö mannlegir og
alþýölegir, þegar þeir standa
þarna meö nefið inni I rúöunni, I
sömu stellinum og strákar sem
klkja I gegnum skrárgat. Samt
veit maöur aö þegar þeir eru
komnir I ræöustól eöa f sjónvarpiö
á Fróni, þá standa þeir meö
biskupnum og kirkjunni. Þaö
væri nú laglegt annaö, maöur.
Hugsaöu þér, ef kirkjan missti
syndina sem verkfæri, þaö væri
jafnbagalegtog það væri fyrir al-
fonsinn aö missa gleöikonuna
ha?
— Já, mér hefur Hkaö ljómandi
vel hér I Danmörku. Danir eru
prýöisfólk, þótt þeir séu miklir
krambúöarmenn. Þeir eru mjög
óllkir hinum noröurlandaþjóöun-
um. Og þaö er sko engin tilviljun,
þaö er þeirra náttúra, þú sérö, aö
stofunni. Ég vinn kannski fram
á nætur ef vel gengur. Vinnan er
nefnilega minn hugmyndagjafi,
eftir því sem ég er iðnari, fæ ég
fleiri hugmyndir. Þaö er sjálfs-
blekking hjá svo mörgum lista-
mönnum. aö þeir veröi aö blöa
eftir einhverjum sérstökum inn-
blæstri til aö geta starfaö.
Þetta er hrein og klár vinna og
þaö segir sig auövitaö sjálft, aö
blessaöar myndirnar mála sig
ekki sjálfar. Og þaö hefur hjálpaö
mér mikið aö hafa lært aö vinna
frá barnæsku.
Ég þekki þvi miöur allt of
marga listamenn hér f Kaup-
Tryggvi í vinnustofu sinni
þeirhafa aldrei átt járn og önnur
auöæfi I jöröu og stóra nytja-
skóga, eins og Svlar og Norö-
menn. Þeir hafa aldrei átt annaö
en grænt grasogþessvegna hefur
þaö kostaö svo mikiö hugmynda-
flug aö lifa I þessu landi. Maöur
getur séö þetta á listamönnum
þeirra, þeir hafa alltaf veriö
rómantiskir og bliölegir. Ekki
rummungar eins og Egill
Skalla-Grimsson eöa slikir karl-
ar.
Vinnan er minn hug-
myndagjafi
— Heyröu, ég er annars kom-
inn út fyrir efniö. Þetta er annars
minn veikleiki, ég er vandræöa-
maöur á kjaftatörn. Þaö er
kannski vegna þess aö ég hef svo
gaman aö velta fyrir mér hlutun-
um þegar ég mála. Þaö er I eðli
smu einyrkjastarf aö mála, eins
konar eintal. — Ég kann voöa vel
viö mig í öllu draslinu á vinnu-
mannahöfn, sem lifa viö sjálfs-
blekkingu og þaö gerir þá
óánægöa meö tilveruna. Þeir
kenna t.d. I myndlistaskólum —
og þeir fá flnt kaup maöur, 120
dkr. á tlmann — og þeir vinna
hálfan daginn I skólanum. Svo
fara þeir I knæpurnar og hitta
kollega sem svipaö ástatt er fyrir.
Þar sitja þeir svo þaö sem eftir er
dagsins og ræöa um verkin sem
þeir ætla aö gera — og drekka
bjór. Og þú getur imyndaö þér
hvort afköstin séu mikil. Málari
veröur helst aö mála sig I gegnum
llfiö.
Vanur sykurmalari
— Nei, blessaöur vertu, ég er
enginn listamaöur af sérstakri
köllun. Ég var meira og minna
sjómaður I nokkur ár, en ég hef
alltaf haft gaman af aö mála frá
þvlaöég var smástrákur.Svo var
ég einn vetur I Handiöa- og mynd-
listaskólanum, þaö var '60-61. Og
og stýrt fleytunni 1 gegnum þaö
erfiöasta. Ætli ég væri ekki aö
mala sykur I einhverri sykur-
verksmiöjunni, ha? Égvar oibinn
vanur sykurmalari og vissi allt
um molasykur, púðursykur og
svoleiöis, ha. Égvannviö svoleiö-
is í lotum i ein tvö ár. En þetta
hefur gengiö einhvern veginn og
eins og ég sagöi áöan þá li't ég á
mitt starf sem hreina og klára
vinnu. Ég er bara heppnari en
margur annar, þvi ég hef mikla
ánægju af vinnunni minni.
— Þarna erum viö eiginlega
komnir aö þungamiöjunni. Þaöer
aö hljóta fullnægju meö tilverunni.
Hvernig veröur maöur hamingju-
samur? Ef maöur á aö trúa þvi
sem stendur skrifaö, þá voru þaö
alls konar nornir og disir, sem
skópu mönnum örlög til forna. Nú
eru þaö loddarar, lika nefndir
stjórnmálamenn. Menn dýrka
falsguði, sem aftur á móti eru
skapaöir af loddurunum. Fólk
kaupir alls konar hluti til aö hylja
sig, þvf þaö heldur ab þaö sanni
verögildi sitt meb þvi aö hlaba
alls konar drasli I kringum sig.
Þetta er eini möguleiki þess, sem
þorir ekki aö vera hann sjálfur og
út úr þessu kemur hálfgeröur
geldpeningur. Og þetta er sorg-
legt, þvl ekkert safn dauöra hluta
getur gert þig hamingjusaman.
Þaöer aöeins þitt innra sjálf sem
er þess megnugt.
Og ab sjálfsögöu ert þú ekki sá
eini sem nýtur góbs af sjálfvit-
undinni, heldur þjóöfélagiö I
heild. Þvlheilbrigö og sterk meö-
vitund myndar skýra skynjun á
raunveruleikanum og þaö veldur
eölilegri og heiöarlegri samskipt-
um fólks. — Heyrðu annars, er
þetta ekki fádæma vaðall í mér?
— Nei, haltu áfram fyrir alla
muni.
Fölsk fullnæging
— Jæja, — hin sjúka meðvitund
fólks framkallar óyfirveguö viö-
brögö og þarfir fyrir falska full-
nægju, þannig ab hinn mesti
óþverri er gleyptur gagnrýnis-
laust.
Þessu hefur sjaldan veriö lýst
af eins mikilli skarpskyggni og
fimi á islensku máli og I slöustu
ljóðabók Þorsteins frá Hamri.
En þetta er kannski ein skýring
á aö listamenn eru aö vissu leyti i
utan viö samfélagiö, því þeir fá
ekkert út úr þessu falska kapp-
hlaupi. En þeir geta aftur á móti
gert góöverk, þvi þeir útdeila
raunverulega sál sinni meö list-
inni. Þjóöfélag lista er uppbyggi-
legt þjóöfélag. En listamenn hafa
alltaf átt erfitt uppdráttar og ekki
slst á tslandi og er þaö afleitt. Ef
islenska rikið setti t.d. þrjátíu til
fjörutiu listamenn á Dagsbrúnar-
taxta og léti þá nota hugmynda-
flug sitt til fegrunar umhverfis-
ins, fengi maöur út úr þvl betra og
fegurra mannlif. Nei, i staöinn
maður, aö góö menningarstefna
geturbættþjóöfélagiö til muna og
þaber enginn vafi, aö kostnaöur-
inn mundi skila sér meb rentum.
Hvaö heldurðu aö mundi sparast
mikiö, ef unglingum yröí kennt aö
finna fullnægju I listum, f staöinn
fyrir brjálæöislegum fatakaup-
um? Þeir læra snemma aö telja
sér trú um aö viöurkenning félag-
anna grundvallist á klæöaburöi
ogglingri. Sá sem á fbttustu fötin
er mestur, þótt hann sé I raun og
verualgjört núll! Þetta er hreint
afturhvarf til steinaldarinnar,
hreinn fetismi. Steinaldarmenn
trúöu á stokka og steina, en nú
trúa menn á glys og glingur.
Og eitt er m jög afleitt I nútlma-
þjóöfélaginu, þaö er vinaleysi
manna. Menn eiga fullt af
kunningjum en kannski enga
raunverulega vini. Menn hafa
hreinlega ekki tlma til aö sinna
þeim. Vinskapur þarf aö þroskast
og grundvallast á samhygö.
Eins og til dæmis um daginn i
Málmey, þar hittust menn, sem
eru góöir vinir. Og þaö er óskap
leg ánægja ab hitta marga vini og
kollega. Þeir koma meö frjóa
strauma til manns og eru fullir al
velvilja. Þeir eru nefnilega and-
lega þroskaöir og hamingju
samir. Þeir hafa komist út fyrir
þetta fyrrnefnda sálarspillandi
span og eftirsókn eftir vindi. Þaö
sem er aöalatriöiö er ab þetta er
gott fólk, sem lætur hlutina skipta
sig einhverju máli.
Brennivin eða Fíladelfia
Viö veröum aö halda okkur viö
okkar innri stefnu, vinna sem
allra mest og láta hlutina vaxa
eins og I náttúrunni. Og tengja
þetta þjóöfélaginu og hætta ab
taka á móti fölskum gjöfum.
Falskar gjafir ná á þér valdi,
auömýkja þig og gera þig aö
bavlan. Þess vegna er ég skít-
hræddur viö aö missa gamlan
áhuga á pólitik og grúski, þvl þá
væri fjandinn laus. Ætli maöur
endaöi ekki I brennivini eöa Flla-
delfiu, eöa þá hver veit hvar, ha?
Og maöur þarf aö feröast
mikiö, fara I þroskandi feröalög
og feröast meö opinn hug. Skoöa
þjóöfélög og kynnast húmomum
á nýjum stööum. Mér finnast
feröalög ein sú besta fjárfesting
sem til er. Sérstaklega er þaö
mikils viröi fyrir listamenn aö
feröast, þvi ferðalög eru stórkost-
legur hugmyndabanki fyrir þá.
En stundum finnst mér, aö allt
of margt listafólk veröi hlutaöeig-
endur I helgisiöum Islensks
menningarstefnuleysis. Stefnu-
leysiö er stefna I sjálfu sér og
henni fylgja litir svarthöfða-
myrkursins, afturhaldsins.
En mlna lífsskoöun má eigin-
lega rúma I einni setningu: Aö
þoraaövera þaö sem maður vill
vera — og vera þaö fullt út!
—MG