Morgunblaðið - 07.09.2001, Qupperneq 12

FRÉTTIR
12 FÖSTUDAGUR 7. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
árekstri. Búnaður þessi er þegar
kominn á markað en eins og stendur
er hann dýr en vænta má að með
fjöldaframleiðslu lækki verð hans
verulega.
Ýmsar tækninýjungar
auka öryggi
Svokallaður vínlás, eða alkóhóllás
hefur verið notaður til reynslu í Sví-
þjóð um hríð og segir Ólafur að ekki
sé úr vegi að taka hann til notkunar
hér á landi. „Þá væri hægt að gefa
þeim sem gerast sekir um ölvunar-
akstursbrot kost á að kaupa vínlása í
bíla sína,“ segir hann. Rune segist
ekki viss um ágæti þessara lása en
lítil reynsla sé komin á notkun þeirra
enn sem komið er í Svíþjóð.
Staðsetningartæki, svipuð þeim
sem notuð eru á sjó eru að verða al-
gengari í bílum. Með nýrri tækni er
nú hægt að nota þau sem leiðsögu-
tæki í borgum og með þeirra hjálp,
sneyða t.d. fram hjá umferðartepp-
um og finna stystu leið á áfangastað.
„Veruleg hætta fylgir því að keyra
og rýna í kort um leið,“ segir Lenn-
art, „með þessum búnaði þarf öku-
maðurinn ekki að hafa augun af veg-
inum.“
Í framtíðinni sjá þeir fyrir sér að
ÞÁTTUR og samspil manns, bifreið-
ar og vegar í umferðarslysum var til
umræðu á fundi hóps norrænna
lækna og tæknisérfræðinga er hittist
árlega til skrafs og ráðagerða um
umferð og umferðaröryggi. Í ár var
fundurinn haldinn hér á landi og til
hans boðið fulltrúum lögreglu og
Umferðarráðs.
Ólafur Ólafsson, fyrrverandi land-
læknir, er einn meðlima hópsins en
allir meðlimir hans hafa látið af
störfum sökum aldurs.
„Við erum hópur manna sem láta
sig umferð og umferðaröryggi
varða,“ segir Ólafur. „Að þessu sinni
var yfirskrift fundarins bílbelti og
framtíðin en mun fleira var þó rætt.“
Læknar og ýmsir sérfræðingar,
sem komið hafa að umferðarmálum á
einn eða annan hátt í gegnum tíðina,
eru aðilar að hópnum og þeirra á
meðal er Rune Andréasson sem var
frumkvöðull í hönnun og almennri
notkun öryggisbelta í bílum. Rune
var upphafsmaður hópsins og hefur í
gegnum tíðina haft mikil afskipti af
umferðaröryggismálum í heimalandi
sínu, Svíþjóð, sem og annars staðar.
Hann vann meðal annars að undir-
búningi hér á landi er skipt var úr
vinstri umferð í hægri umferð árið
1968.
Bílbeltin ollu byltingu
„Tilkoma öryggisbelta í bifreiðum
markaði byltingu í umferðarmálum,“
segir Rune. „Dauðaslysum fækkaði
svo og alvarlegum slysum.“ Ólafur
bendir á að síðan bílbeltin komu til
sögunnar hefur fjöldi bifreiða á Ís-
landi þrefaldast og eknum kílómetr-
um fjölgað um helming. „Það eru
gleðitíðindi að banaslysum á börnum
hefur snarfækkað og að Ísland er
meðal þeirra landa sem hafa lægstu
dánartíðni í umferðarslysum,“ segir
hann.
„Ýmis annar öryggisbúnaður í bif-
reiðum hefur orðið til þess að draga
úr fjölda dauðaslysa, svo sem loft-
púðar í bílum,“ segir Lennart Lind-
blad stjórnarmaður Autoliv sem er
sjálfstætt fyrirtæki er sérhæfir sig í
hönnun og rannsóknum á öryggis-
búnaði bifreiða. Lennart segir að
aðrar tækninýjungar eigi vonandi
eftir að stuðla ennfrekar að fækkun
slysa í umferðinni og voru nokkrar
þeirra ræddar á fundinum.
„Loftpúðar eru í flestum nýjum
bifreiðum en notkun þeirra verður
að fara saman með notkun bílbelta,“
bendir Lennart á. Nú er verið að
prófa loftpúða, sem kallast „greindur
loftpúði“, og hefur þann eiginleika að
laga sig að ólíkum aðstæðum, t.d.
þyngd ökumanns og farþega. Þá hef-
ur einnig verið hannaður búnaður
sem skynjar fjarlægð til næsta öku-
tækis og gerir ökumanni viðvart í
tíma svo komast megi hjá yfirvofandi
bílarnir verður sjálfstýrðari með
hjálp ýmiss auka- og öryggisbúnaðar
og bættum akvegum. „Ég sé fyrir
mér að eftir tvo áratugi verði bílarnir
orðnir „hugsandi“ og ökumenn á
hraðbrautum í Evrópu geti sitið ró-
legir í sætum sínum og skoðað dag-
blað með sjálfstýringuna á,“ segir
Lennart.
Notkun farsíma
Nokkur umræða skapaðist um far-
símanotkun í akstri á fundinum og
hvort að handfrjáls búnaður skipti
nokkru þar um. Ólafur segir banda-
rískar kannanir sýna að slysum hafi
ekki fækkað þó að notkun handfrjáls
búnaðar hafi færst í vöxt þar í landi.
„Það sem skiptir máli er að þegar
ökumaður talar í síma, hvort sem
hann heldur honum við eyra sér eða
kemur honum fyrir í mælaborðinu,
skerðist einbeiting hans,“ segir
Rune. „Við bregðumst misjafnlega
við ákveðnum tíðindum. Sá sem fær
símtal með slæmum fréttum er jafn-
vel ekki í ástandi til að keyra.“
Á fundinum voru rædd úrræði til
að auka bílbeltanotkun. Rune telur
að áróður skili sér ekki til ökumanna
en hins vegar beri aukið eftirlit lög-
reglu mikinn árangur og sömuleiðis
hert viðurlög. „Það er ein af tillögum
hópsins, að lögreglan einbeiti sér
ennfrekar að eftirliti með noktun bíl-
belta hér á landi,“ segir Ólafur.
Umræða um lögleiðingu á notkun
bílbelta fór fyrst af stað hér á landi
um miðjan áttunda áratuginn. Ólafur
segir að rúmum áratug seinna hafi
lögin um notkun þeirra tekið gildi og
að það sé með öllu óskiljanlegt hvers
vegna lögleiðingin tók svo langan
tíma. Bregðast þurfi hratt við í mál-
um sem þessum. „Tölur sína að dreg-
ið hefur úr dauðaslysum hér á landi í
kjölfar þess að bílbeltin voru lög-
leidd. En Íslendingar eru ragari við
að nota bílbelti heldur en Svíar, svo
dæmi séu tekin.“
Eldri ökumenn
ekki vandamál
Eitt aðalmálefna fundarins voru
ungir ökumenn. Tölur sýna svo ekki
verður um villst að ungir ökumenn
valda flestum slysum í umferðinni.
Að sögn Rune er hægt að grípa til
ýmissa ráða til að draga úr fjölda
slysa er rekja megi til ungra öku-
manna. Ein tillaga hópsins er einmitt
sú að auka fræðslu á neðstu stigum
grunnskóla svo og verklega öku-
kennslu í efri stigum svo að ung-
menni þekki betur umferðina og þær
hættur sem þar leynast áður en þau
taka bílprófið á unglingsaldri. Ungur
ökumaður sem ekur undir áhrif
vímuefna eða áfengis er ekki aðeins
hættulegur sjálfum sér heldur einnig
öðrum vegfarendum og ekki síst
þeim farþegum sem sitja með honum
í bílnum. „Ég heyrði af tilraun í Kan-
ada þar sem fullorðnir biðu eftir ung-
mennum fyrir utan skemmtistaði og
keyrðu þá til síns heima. Með þeim
hætti komust þau hjá því að sitja í bíl
með ökumönnum í annarlegu
ástandi,“ bendir Rune á.
Því hefur verið haldið fram að
aldraðir ökumenn séu hættulegir í
umferðinni en því er hópurinn al-
gjörlega ósammála. Á fundinum var
sérstaklega fjallað um eldri öku-
menn sem fjölgar stöðugt í takt við
lýðfræðilegar breytingar á samsetn-
ingu vestrænna samfélaga. Aldraðir
nota margir hverjir lyf sem varhuga-
vert er að aka undir áhrifum af. „Á
ákveðnu tímabili í Svíþjóð tók lög-
reglan tvö hundruð ökumenn undir
áhrifum lyfja. Enginn af þeim var
eldri en 68 ára. Ég tel því að aldraðir
ökumenn séu ekki vandamál,“ segir
Rune.
Bæta þarf
akvegi á Íslandi
Eitt helsta umræðuefni fundarins
voru vegir og bentu Svíarnir á að
reynslan í heimalandi þeirra sýndi að
hraðbrautir væru mun öruggari en
mjórri þjóðvegir þar sem hámarks-
hraði er lægri. „Það kom okkur veru-
lega á óvart þegar kannaður var
fjöldi slysa sem orðið hafa á vegum
sem breytt var úr hefðbundnum veg-
um í hraðbrautir,“ segir Rune. „Al-
varlegum slysum fækkaði verulega
og voru oft engin eftir að vegunum
var breytt,“ en hámarkshraði á hrað-
brautum í Svíþjóð er 110 km á
klukkustund.
„Það er erfitt að sannfæra stjórn-
völd hér um ágæti hraðbrauta en við
erum þess fullvissir að það myndi
bæta ástandið. Íslenskir vegir eru
einfaldlega ekki í nógu góðu ásig-
komulagi. Fyrir tuttugu árum urðu
flest dauðaslys í þéttbýli en nú hefur
dæmið snúist við. Við þessari þróun
þarf að bregðast strax.“
Á fundinum var rætt um þátt
mannlegra mistaka í umferðarslys-
um og segir Ólafur að áður hafi
mannleg mistök verið orsök slysa í
80% tilvika en reynsla Þjóðverja og
Svía sýni að með tilkomu hraðbrauta
hafi þetta hlutfall lækkað.
Öryggi bifreiða hefur stóraukist á
undanförnum árum en betur má ef
duga skal. „Við viljum stuðla að því
að bílarnir verði öruggari, vegirnir
betri og ökumennirnir hæfari,“ segja
þeir Rune, Ólafur og Lennart að
endingu.
Hópur norrænna sérfræðinga ræðir samspil manns, bifreiðar og vegar
Öruggari bílar á
vondum vegum
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Matts Henning, Rune Andréasson, Lennart Lindblad og Ólafur Ólafsson ræddu umferðarmál á Norðurlöndum.
HARALDUR Örn Ólafsson og
félagar hans færðu sig í efstu
búðir á Kilimanjaro í gær og
gera lokaatlögu að tindi fjalls-
ins í dag, föstudag. Reiknað var
með að hefja gönguna klukkan
fjögur í nótt að íslenskum tíma.
Kilimanjaro er hæsta fjall
Eyjaálfa næst
Afríku 5.985 m hátt og er
þriðji áfangi Haralds í leiðangri
hans á hæsta tind hverrar
heimsálfu. Takist Haraldi að
komast á tind Kilimanjaro hef-
ur hann komist á þrjá tinda af
sjö.
Hann er væntanlegur til Ís-
lands 19. september og heldur
næst utan seinna í haust til að
klífa hið 4.884 m háa Carstenz
Pyramid, hæsta fjall Eyjaálfu,
sem er óklifið af Íslendingi.
Hyggjast
ná tindi
Kilimanj-
aro í dag
RÓSMUNDUR Guðnason, deildar-
stjóri vísitöludeildar Hagstofu Ís-
lands, segir að Hagstofan hafi lagt
fram upplýsingar um það hvernig
staðið er að útreikningi á útgjöldum
vegna happdrætta í vísitölu neyslu-
verðs og í raun og veru sé engu við
það að bæta en í Morgunblaðinu á
miðvikudag gagnrýnir Gunnar
Gunnarsson, hagfræðingur Banda-
lags starfsmanna ríkis og bæja, á
nýjan leik hækkun sem varð á happ-
drættislið vístölunnar vegna hækk-
unar á verði lottóraða.
Á föstudaginn birti Hagstofan
frétt þar sem segir meðal annars að
sú aðferð sem stofnunin beiti nú
við útreikninginn hafi verið tekin
upp í mars árið 2000 og sé aðferð-
inni lýst þannig í greinargerð sem
þá hafi verið birt: „Útreikningi á
vogum fyrir happdrætti er breytt
þannig að miðað er við nettóvogir
sem eru tekjur happdrættanna að
frádregnum vinningum og er miðað
við þann hluta sem neytandinn
greiðir happdrættunum fyrir þjón-
ustu þeirra.“
Rósmundur sagðist ekki átta sig á
því hver hugsunin væri að baki
þessari gagnrýni, en það væri ljóst
að BSRB liti þennan happdrættislið
öðrum augum en Hagstofan gerði.
Þegar happdrættismiði hækkaði
væri annars vegar um vinninginn að
ræða, sem kæmi neyslunni ekki við
og því væri sá hluti ekki tekin með í
útreikninginn. Hins vegar væri um
að ræða hlut happdrættisins sjálfs,
þ.e.a.s. það gjald sem happdrættið
tæki fyrir þjónustu sína. Þegar það
gjald hækkaði og þjónustan yrði þar
af leiðandi dýrari fyrir neytandann
mældist það eðli málsins samkvæmt
í vísitölunni, því hún lýsti því sem
neytandinn greiddi fyrir þjónustuna
í raun.
„Ef Íslensk getspá hækkar sinn
hlut, sem neytandinn greiðir fyrir,
um 50% teljum við að það sé hluti af
verðbólgu á Íslandi. Við getum ekki
fallist á að þegar happdrættin
hækka sinn hlut að það sé ekki
hækkun sem neytandinn greiðir fyr-
ir og eigi að mælast sem verðbólga á
Íslandi,“ sagði Rósmundur enn-
fremur.
Hann bætti því við aðspurður að
það væri alveg ljóst að með hækkun
lottósins að frádregnum vinningum
tæki Íslensk getspá meira til sín
heldur en áður og útgjöld almenn-
ings ykjust af þeim sökum.
Deildarstjóri vísitöludeildar Hagstofu Íslands
Höfum lagt fram
allar upplýsingar
FYRIRÆTLANIR Húsvíkinga um
að flytja inn krókódíla, m.a. til að
koma í lóg sorpi frá fiskiðnaði bæj-
arins, eru óneitanlega óvenjulegar
með tilliti til náttúrulegra aðstæðna
á norðurhjara. Í það minnsta nógu
sérstakar til þess að breska rík-
isútvarpið, BBC, sá ástæðu til að
birta frétt um þær á fréttavef sín-
um.
Í fréttinni er rætt við bæjarstjór-
ann á Húsavík, Reinhard Reynisson,
sem segir að Húsvíkingum sé full al-
vara. Reynsla Coloradobúa sýni, að
aðgangur að hitaveituvatni geti
tryggt krókódílum nauðsynleg lífs-
skilyrði, þrátt fyrir kulda og snjó,
og ekki sé umhverfisvænni aðferð
til sorpförgunar hugsanleg. Einnig
kæmu krókódílarnir án efa til með
að draga ferðamenn að bænum.
Í niðurlagi fréttar BBC segir að
bærinn verði að athuga öryggis-
atriði, sem snerti innflutning á
krókódílum, svo sem hættuna á
sjúkdómum, áður en hægt verði að
láta þá sinna „umhverfisvernd.“
„Húsvískir
krókódílar“
á BBC