Vísir - 24.09.1979, Qupperneq 9

Mánudagur 24. september 1979
*•»*'* »^
jútflutníngs-
Í bótakerfiö
i
! sprunglö
Því er iðulega slegið fram í umræðum um landbún-
aðarmál/ að greiðslur til bænda úr ríkissjóði séu um 30
milljarðar króna skv. fjárlögum þessa árs. I þessari
tölu eru hins vegar innifaldar f járveitingar til ýmiss-
ar þjónustu/ sem inna verður af hendi óháð umfangi
búvöruframleiðslunnar og f járveitingar til starfsemi
á vegum landbúnaðarráðuneytisins/ sem ýmist kemur
bændum ekkert við eða mjög takmarkað. Þá er einnig
talið með það fé/ sem varið er til niðurgreiðslna og er
bændum óviðkomandi. Hið sanna er, að f járveitingar
sem með réttu er hægt að segja að séu bein f ramlög til
bænda, eru um 6.7 milljarðar króna skv. fjárlögum
þessa árs, þar af eru útflutningsbætur um 5.3 mill-
jarðar. Án efa eru útf lutningsbæturnar sá hluti þess-
ara framlaga, sem mestur styrr hefur staðið um.
Áður hef ur verið rakið hvern aðdraganda ákvörðun
um útf lutningsbæturnar áttu og verður nú f jallað nán-
ar um tilgang þeirra.
Hvers vegna
útflutningsbætur?
■ Tilgangur útflutningsbótanna
I er tvlþættur, annars vegar er
Íþeim ætlaö aö vera tekjutrygg-
ing fyrir bændur og hins vegar
(að vera neytendum trygging
fyrir því aö ávallt sé nægileg bú-
vöruframleiösla i landinu. Til aö
unnt sé aö tryggja aö svo sé i
■ lökustu árunum er augljóst aö
B nokkuð magn hlýtur að veröa
I umfram I góöum árum. Raunar
| er útilokað aö hitta á þaö aö
framleiöa nákvæmlega þaö
■ magn, sem innlendi markaöur-
inn þarfnast. Þetta er sérstak-
lega erfitt í mjólkurframleiösl-
unni vegna árstiöasveiflna.
Þegar framleiöslan hér suö-
vestanlands er minnst, gerir
hún litiö meira en aö fullnægja
þörfinni fyrir neyslumjólk á
Reykjavikursvæöinu. Þvi er
■ augljóst aö verulegt magn verö-
ur umfram þegar framleiöslan
er mest yfir sumariö. Hægt er
aö draga nokkuö úr þessari
sveiflu, en þó veröur aö reikna
meö aö framleiöslan yfir áriö
■ verði aö jafnaöi 5-8% umfram
þarfir innanlands. Þetta um-
frammagn veröur aö flytja úr
■ landi og selja langt undir innan-
I landsverði i samkeppni viö um-
framframleiöslu annarra þjóöa.
Þaö bil sem þarna myndast
milli innlenda verösins og þess
sem fæst fyrir vöruna á erlenda
markaðnum, er útflutningsbót-
unum ætlað að brúa.
Öryggisþátturinn
t umræöum um. útflutnings-
bæturnar vill oft gleymast ann-
ar megintilgangur þeirra, sem
er aö vera neytendum trygging
fyrir þvi aö ávallt sé nægilegt
framboö búvara á innlenda
markaönum. Þaö er e.t.v. ekki
óeölilegt aö þetta gleymist þeg-
ar framleiöslan er komin jafn
langt fram úr innlendum þörf-
um og nú er. Segja má aö
grundvallarmarkmið landbún-
aöarstefnu flestra nálægra
þjóöa sé aö vera sjálfum sér
nógar um sem flestar búvörur.
Meö þvi eru þessar þjóöir aö
tryggja öryggi sitt aö þessu leyti
ef til einangrunar kemur af
völdum ófriöar eöa af öörum
sökum. Flestar þjóðir i Vestur-
Evrópu kjósa aö greiða háar
fjárhæöir i útflutningsbætur til
aö þessu marki veröi náö. Vafa-
laust er þeim bitur reynsla
striðsáranna I fersku minni.
Gott dæmi um þetta er korn-
ræktin i Sviþjóö. Svíar rækta
korn á 3 millj. ha lands. Til þess
aö fullnægja neysluþörfum
þjóöarinnar viö eölilegar aö-
stæöur mundi ræktun á 2.4 millj.
ha nægja.
Ef hinsvegar kæmi til ein-
angrunar af einhverjum sökum,
myndi taka fyrir innflutning
„Þaö þjónar ekki neinum tilgangi fyrir þjóöfélagiö viö núverandi aöstæöur aö bæta til lengdar upp út-
flutning á búvörum umfram lögákveöiö mark”, segir Hákon Sigurgrimsson.
Hákon Sigurgrimsson, aöstoö-
armaöur íandbúnaöarráöherra
fjallar i þessari grein um út-
flutningsbætur á iandbúnaöar-
afuröir, tilgang þeirra og hugs-
anlegar breytingar á þvi kerfi
sem nú gíldir. Hákon segir m.a.
aö kerfiö hafi fariö úr böndun-
um vegna þess aö heimildir hafi
vantaö til þess aö stjórna fram-
leiöslunni.
ýmissa matvæla og kornneysla
þess i staö aukast verulega. Er
þá reiknaö meö aö þjóöin þyrfti
korn af 3 millj. ha. Sviar kjósa
þvi aö halda áfram þessari
miklu kornrækt til aö tryggja
öryggi sitt og greiöa árlega um
600 millj. s.kr. I útflutningsbæt-
ur á umframkornið. Til viöbótar
þessu er það viöurkennd staö-
reynd þar i landi, aö ekki er
mögulegt aö flytja vinnuafl frá
landbúnaöinum til annarra at-
vinnugreina eins og sakir
standa og þvi hagkvæmara fyrir
þjóöfélagið aö láta bændurna
halda áfram aö rækta korn en fá
þá atvinnuleysisstyrk.
Þurfum við
slíka tryggingu?
Full ástæöa er fyrir okkur Is-
lendinga aö ihuga hvort ekki sé
rétt að gefa þessum þætti máls-
ins meiri gaum en hingaö til.
Ekki ætti siöur aö vera ástæöa
fyrir eyþjóö, eins og okkur, aö
tryggja öryggi sitt að þessu leyti
en t.d. Svia og aörar þjóöir i
Evrópu, sem eru þó mun betur i
sveit settar. Tvimælalaust ætti
það að vera okkur keppikefli aö
framleiöa sem mest af þeim bú-
vörum, sem viö þurfum og unnt
er aö framleiöa hér meö meö
viöunandi árangri.
Er þetta hagkvæmt
fyrir bændur?
Frá sjónarmiöi bænda er
vafamál hvort hagkvæmara er
aö framleiöa þaö mikiö að þörf-
um innlenda markaöarins sé á-
vallt fullnægt eöa framleiöa
minna, t.d. sem næst 90% af inn-
anlandsþörf og hafa þar meö
allt sitt á þurru. Aö visu myndu
þá margir bændur missa at-
vinnu sina og veröa aö hverfa aö
öörum störfum, en staöa þeirra
sem héldu áfram búskap yröi
mun sterkari
Flytja yröi inn búvöru til aö
fullnægja eftirspurninni eftir
þvi sem kostur væri, en að lik-
indum yröi rikjandi skortur á
neyslumjólk. Verölag búvara
myndi trúlega hækka nokkuð,
þvi kostnaöur viö hverja fram-
leidda einingu yröi meiri.
Já, þvíekkiað
að flytja inn?
Undanfarin ár hefur verö á
matvælum veriö óvenju lágt á
heimamarkaöi. Umframfram-
leiðsla Efnahagsbandalags-
landanna hefur veriö föl fyrir
lágt verö. Vafalaust heföum viö
getaö gert reyfarakaup á mat-
vælum I þeim löndum siöustu 2-3
árin, en hætt er viö aö slikt geti
oröiö skammgóöur vermir.
Miklar verösveiflur geta oröiö á
skómmum tima, t.d. þrefaldaö-
ist verö á korni á stuttum tima
áriö 1972, þegar uppskerubrest-
ur varö i Sovétrikjunum o.fl.
löndum. Þetta háa verö hélst til
1975, er það lækkaöi á ný. Nú er
aftur útlit fyrir mikla verö-
hækkun á korni vegna lélegrar
uppskeru viöa um lönd. Korn er
lang mikilvægasti þátturinn i
heimsversluninni meö matvæli
og mjög ráöandi um verö á öör-
um afuröum. Enda þótt ná-
grannar okkar i Evrópu vilji
gjarnan losa sig viö umfram-
framleiöslu sina á lágu veröi,
þarf ekki aö reikna meö neinum
vinargreiöa i þeim efnum, ef aö
kreppir og sneiöast fer um mat-
væli. Þá yröum viö aö sæta þvi
veröi sem i boöi væri og aörar
þjóöir gætu beitt okkur afar-
kostum.
Hver heföi t.d. veriö afstaöa
okkar gagnvart Efnahags-
bandalaginu i siöustu landhelg-
isdeilu, ef viö heföum veriö
bandalagsþjóöunum háö um
verulegan hluta daglegrar
neyslu okkar?
Hvað viljum við borga?
Ég hygg aö flestir sem Ihuga
þessi mál frá grunni muni kom-
ast aö þeirri niöurstööu aö viss-
ara sé aö búa sem mest að sinu.
Þaö útflutningsbótakerfi, sem
viö nú búum viö, hefur fariö úr
böndunum vegna þess aö vant-
að hefur heimildir til aö stjórna
framleiöslunni. 1 staö þess aö
nýta útflutningsbótaréttinn aö
hálfu i meöalári, eins og skyn-
samlegast heföi veriö, hefur
hann oftast veriö nýttur aö fullu.
Nú er komiö fram úr þvi marki
og kerfiö sprungiö. Þegar svo er
komiö, er þaö bændum til tjóns
aö auka framleiösluna. Þaö
þjónar ekki heldur neinum til-
gangi fyrir þjóöfélagið viö nú-
verandi aöstæöur aö bæta til
lengdar upp útflutning á búvör-
um umfram lögákveöiö mark.
Nú hefur Framleiösluráö
fengiö heimildir til aö stjórna
framleiöslunni og mun þeim
veröa beitt á næstu árum til aö
minnka framleiösluna. Otflutn-
ingsbætur veröur þó áfram aö
greiöa I einhverjum mæli og
meö einhverjum hætti. Þótt út-
flutningsbótakerfið sé gallaö og
mönnum finnist þaö kosta mik-
iö fé, veröur naumast hjá þvi
komist að veita bændum tekju-
tryggingu i einhverju formi og
þjóöin tryggi sér um leiö visst
öryggi. Miklu máli skiptir aö
þeim málum veröi skynsamlega
fyrir komiö til frambúöar og
þjóðfélagiö geri þaö upp viö sig
hve hátt iðgjald þaö vill greiöa
af þeirri tryggingu.
Margir halda aö hlutfallslega hærri fjárhæö sé nú variö til útflutn-
ingsbóta en áöur var.
Linuritiö sýnir fjárhæö útflutningsbótanna, sem hlutfall af þjóöar-
tekjum árlega s.l. 20 ár.