Vísir - 13.01.1980, Blaðsíða 8

f^CSXR Mánudagurinii U. janáar 1980. 8
utgefandí: Rcykjaprent h/f
Framkvæmdasf jori: Davió Guömundsson
Ritstjórar: olafur Ragnarsson
Höröur Einarsson
Ritstjörnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson. Elias Snæland Jónsson.
Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmundur G. Pétursson.
Blaöamenn: Axel Ammendrup. Halldór Reynisson. Jónina Michaelsdóttir, Katrin
Pálsdóttir, Páll Magnússon, Sigurveig Jónsdóttir. Sæmundur Guðvinsson.
Iþróttir: Gylfi Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson.
Ljósmyndir: Gunnar V. André'sson, Jens Alexandersscn.
Uflil og hónnun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson, Magnus Olalsson
Auglysmga og sölustjóri: Páll Stefánsson
Dreifingarstjóri: Siguröur R. Pétursson. I
Auglysingar og skrifstofur:
Siöumúla 8. Simar 86611 og 82260.
Afgreiósla: Stakkholti 2-4, simi 86611.
Ritstjórn: Siöumúla 14, simi 86611 7 linur.
Askrift er kr. 4.500 á mánuði
innanlands. Veró i lausasölu
230 kr. eintakiö.
Prentun Blaðaprent h/f
SAMKEPPNII QLÍUVKISKIPTIN
Þaö er þýöingarmikiö, aö I framhaldi af væntaniegum samningum viö Breta um olíu-
viöskipti, veröi Islensku oliufélögin hvött til aukinnar samkeppni og I reynd veröi skiliö
á milli þeirra og rikisins.
Þó að ekki haf i enn verið geng-
ið frá endanlegum samningum
milli íslensku ríkisstjórnarinnar
og breska ríkisolíufélagsins
BNOC eru línurnar i væntanleg-
um samningum farnar mjög að
skýrast. Verður ekki annað séð
en verulegur ávinningur ætli að
nást fyrir íslenska þjóðarbúið í
þessum samningum þegar á
þessu ári.
Ávinningur íslendinga er eink-
um tvenns konar.
í fyrsta lagi má ætla, að verð-
lagið á þeirri olíu, sem keypt
verður af Bretum, verði nokkr-
um mun hagstæðara en verðið á
þeirri oliu, er við kaupum af
Rússum samkvæmt verðskrán-
ingu á Rotterdammarkaðnum
svonefnda. Aukaútgjöld íslenska
þjóðarbúsins vegna oliuverðs-
hækkananna á sl. ári námu
hvorki meira né minna en 40
milljörðum króna, eða sem svar-
aði til tæplega eins fimmta hluta
af f járlögum þessárs. Þaðerþví
deginum Ijósara, að allt, sem
sparast í hagkvæmari inn-
kaupum, nemur stórum fjár-
hæðum, er miklu máli skipta
fyrir lífskjörin í landinu.
I öðru lagi er það svo mikils
virði, að þjóðin skuli ekki lengur
verða að öllu leyti upp á einn að-
ila komin i oliuviðskiptunum, og
er það sérstaklega mikilsvert,
þegar þessi eini aðili er valda-
gráðugt einræðisríki, sem ekki
mundi hika við að blanda saman
viðskiptamálum og stjórnmál-
um, ef því þætti það henta. Meira
að segja væri mjög æskilegt að
dreifa olíuviðskiptunum í fram-
tíðinni enn víðar en til Sovefríkj-
anna og Bretlands. í því skyni er
áreiðanlega vænlegast, þegar til
lengri tíma er litið, að skapa
olíufélögunum, sem starfandi
eru í landinu, á nýjan leik aðstöðu
til þess að afla viðskipta i gegn-
um viðskiptasambönd sín.
í raun og veru hefur olíuversl-
unin hér á landi verið ríkisrekin
hátt á þriðja áratug vegna þess,
að svo stórum hluta þýðingar-
mestu olíuviðskipta okkar hefur
fyrir milligöngu ríkisvaldsins
verið beint í aðeins eina átt. Þetta
hefur verið gert til þess að
tryggja fisksölu á Rússlands-
markaði, en áreiðanlega má um
það deila, hversu happasæl þau
viðskipti hafa verið f yrir íslensk-
an fiskiðnað. Því er venjulega
haldið fram, að þessi viðskipti
hafi tryggt okkur sölu á fiskaf-
urðum, sem við hef ðum ekki get-
að selt annars staðar. Slíkar
kenningar verða sjálfsagt aldrei
sannaðar eða afsannaðar héðan
af, en sterkar líkur má færa fyrir
því, að þessi „öruggu" viðskipti
hafi slævt framtak íslenskra
fiskútflytjenda og dregið úr
vöruvöndun í f iskiðnaðinum.
Þannig er hætt við, að hin
bundnu Sovétviðskipti hafi skað-
að okkur á tvennan hátt, bæði
með því að uppræta svo til alla
samkeppni í mikilvægustu olíu-
viðskiptum okkar og eins orðið
vöruvöndun í fiskiðnaði og sölu-
mennsku í fiskútflutningi fjötur
um fót.
Það er þýðingarmikið, að í
framhaldi af væntanlegum
samningum við Breta um olíu-
viðskipti, verði olíufélög okkar
hvötttil aukinnar samkeppni og í
reynd verði skilið á milli þeirra
og ríkisvaldsins. Það er full á-
stæða til að ætla, að hefðu olíu-
félögin getað um frjálst höfuð
strokið, hefði þeim í gegnum sín
gömlu viðskiptasambönd verið
kleift að útvega þjóðinni olíuvör-
ur á hagstæðari kjörum en hún
hef ur nú um skeið orðið að sæta í
Sovétviðskiptunum. Þeir fjár-
munir, sem sumir eru sífellt að
tönnlast á, að fari forgörðum í
margföldu dreifingarkerfi olíu-
félaganna, eru hreinir smámunir
í samanburði við þá fjármuni,
sem sparast geta, ef samkeppnin
fær að njóta sín. Samkeppnin
kostar auðvitað alltaf sitt, en það
er venjulega Iftilræði miðað við
ávinning neytendanna af henni.
ummæli blaða víða um heim um innrásina í Afganistan:
Enn eltt út-
bensluskreflð
Skriffinnar blaða i ölluni
heimshornum keppast nú við að
útskýra atburðina i Afganistan.
Sitt sýnist hverjum eins og vera
ber.
Blöð á vesturlöndum taka
auðvitað aðeins einn pól i hæð-
ina, þannig að Sovétrikin eiga
ekki upp á pallborðið hjá þeim.
Innrásin i landið er fordæmd og
menn rifja upp þá atburði sem
geröust i Ungverjalandi 1956 og
Tékkóslóvakíu árið 1968.
Þýska blaðið Frankfurter
Allgemeine leggur á þaö
áhcrslu að hvernig svo sem
málin þróast i Afganistan, þá
muni þau gleymast fljótt. Sú
hafi oröiö raunin ef litiö er á
yfirgang Sovétmanna i Ung-
verjalandi og Tékkóslóvakíu.
Jafnvel Sovétmenn hafi ckki
þorað að vona að gleymska
okkar væri slik.
Daily Telegraph heldur þvi
fram að innrás Sovétmanna i
Afganistan sé liður i þvi að þeir
vinni það sem blaðið kallar
þriðju heimsstyrjöldina.
Markmiðið er að skrúfa fyrir
alla oliu til Vesturlanda og það
geti Sovétmenn ef þeir ná mikl-
um itökum við Persaflóann.
Afganistan er aðeins eitt skref á
leiðinni. Vegna ástandsins i Iran
er þessi möguleiki ennþá lik-
legri að takast, segir Daily
Telegraph.
Vesturlönd þurfa þvi ekki að
Brésneff dró hersveitir sinar út
friðarins’. Teikning: BUBEC
hafa áhyggjur af sihækkandi
oliuverði OPEC-rikjanna. Þau
þurfa að hafa áhyggjur af þvi
hvort skrúfað verði fyrir oliu-
rennslið til þeirra fyrir fullt og
allt. Það er það sem Sovétmenn
stefna að.
úr Austur-Þýskalandi — i þágu
Sovétmenn hræðast að bylting
múhameðstrúarmanna breiðist
til landsins. t Sovétrikjunum
eru milljónir múhameðstrúar-
manna. Með þvi að taka Afgan-
istan fá þeir ágætis stuðpúða
gagnvart Iran.
Misheppnuð pólitísk
áhrif.
Bandarfkjamenn gefa
eftir.
Hvar sem Sovétmenn finna
Það er hægt að lesa hræðslu
Sovétmanna út úr innrásinni i
Afganistan, segir The Times.
Sovétmönnum hefur ekki tek-
ist að ná nægilegum áhrifum
með pólitikinni, þess vegna
gripa þeir til ofbeldis.
beir eru hræddir um að missa
tökin, eins og t.d. innrásin i
Tékkóslóvakiu sannar. Þar fóru
áhrif Moskvuherranna dvin-
andi, þeir voru að missa tökin á
ráðamönnum i landinu. Stjórn-
málastefna þeirra dugði ekki til
að halda þvi sem þeir höfðu og
þá var gripið til innrásar og
settar upp strengjabrúður i
valdastóla.
veikan punkt, þar herja þeir á,
segir Financial Times. Þeir
stefna að útþenslu rikisins og nú
taka þeir enn eitt skref, sem er
Afganistan.
Sovétrikin hafa undanfarin ár
ávallt farið með sigur af hólmi
þegar stórveldin hafa deilt. Nýj-
asta dæmið var i Afriku i .
sumar.
Sovétmenn hafa fundið veik-
leika hjá Bandarikjunum hann
er notaður út i ystu æsar. Þeir
hafa fengið margfaldar sann-
anir fyrir þvi að Bandarikin
hafa ekki tekið harkalega á
málum, heldur sifellt verið á
undanhaldi siðustu árin. — KP.