Morgunblaðið - 03.03.2002, Page 12

12 B SUNNUDAGUR 3. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
GRÍMSEY breiðir faðm sinn í vestur. Eyjan er að-
eins 5,3 ferkílómetrar, breiðust í miðjunni en
mjókkar mjög til beggja enda. Annan arminn, sem
kallast reyndar Eyjarfótur, teygir hún til hafs, en
hinn til lands. Sá heitir Flesjar.
„Borið saman við ógnarvíðerni þessa hafs virð-
ist svona klettótt landkríli naumast umfangsmeira
en sandkornið á samkomuhúsgólfinu,“ svo notuð
sé lýsing rithöfundarins Williams Heinesen á
heimabyggð hans, Færeyjum (þýðing Þorgeirs
Þorgeirsonar). Landkrílið veitir íbúum sínum skjól í
hafinu, þótt lífsbaráttan þar hafi oft verið hörð.
Eyjan liggur á heimskautsbaug og er að meðaltali
kaldast þar í febrúar. Kuldinn felur í sér ýmsar ógn-
ir, til dæmis hafa ísbirnir borist til Grímseyjar með
hafís. Íbúunum er enn í fersku minni þegar ísbjörn
gekk þar á land árið 1969. Sagan segir að lítill
drengur hafi þá gengið fram á bangsa, en minnst
orða föður síns um að láta eins og dauður væri ef
hann lenti í slíku. Hann lagðist því niður og hreyfði
sig ekki, þar til hann sá færi á að skríða varlega í
burtu. Slík eru líklega gen eyjarskeggjans við
heimskautsbaug.
20 mínútur eða fjórir tímar
Í Grímsey hefur verið búið frá fornu fari, þótt
ekki sé vitað nákvæmlega hvenær sú búseta
hófst. Sögur herma að einhverju sinni hafi verið
þar 50 býli, en aðrar heimildir segja það firru, en
þar hafi lengst af verið búið á tólf bæjum. Núna er
byggðin öll að sunnan- og vestanverðu á eyjunni
og mest í kringum höfnina. Þangað siglir ferjan
Sæfari þrisvar í viku frá Dalvík og flogið er frá Ak-
ureyri tvisvar í viku, þegar veður leyfir. Það sem af
er þessu ári hefur flugið oft fallið niður og þá verð-
ur að treysta á ferjuna. Hún er þrjá og hálfan tíma
á milli lands og eyjar, og fjóra tíma þegar slæmt er
í sjó. Flugið tekur hins vegar aðeins um 20 mín-
útur.
Líkt og aðrir sem búið hafa við einangrun hafa
Grímeyingar ávallt kunnað ráð við henni. Lífsbar-
áttan var harðari hér áður fyrr og líklega lítill tími
til að láta sér leiðast, en þegar frístund gafst sett-
ust heimamenn gjarnan að tafli. Fór hróður þeirra
svo víða að auðugur Bandaríkjamaður, Willard
Fiske, gaf eyjarskeggjum allmörg manntöfl, bóka-
safn um skák og sjóð til að halda bókasafninu við
og auka það. Fiske kom aldrei sjálfur til eyjarinnar,
en þegar hann lést árið 1904 kom í ljós að Gríms-
eyingar voru í erfðaskrá auðkýfingsins. Hlutur
þeirra var um 12 þúsund dollarar, sem er vel á
þriðja tug milljóna íslenskra króna, framreiknað til
núvirðis. Sá sjóður rann m.a. í byggingu skólahúss,
sem nýtist einnig sem félagsheimili og bókasafn.
Grímseyingar kunna honum miklar þakkir fyrir hlý-
huginn og hafa haldið minningu hans á lofti með
árlegri Fiske-hátíð, þar sem allir mæta sem vett-
lingi geta valdið. Á Fiske-hátíð hafa að sjálfsögðu
verið veitt verðlaun fyrir frammistöðu við skák-
borðið. Það mun þó ofsagt, nú á tímum útvarps,
sjónvarps og tölvu, að allir Grímseyingar leggi
stund á skákina af miklum móð.
Líf á landkríli
Íbúar Grímseyjar eru rúmlega níutíu talsins. Byggðin er öll að sunnan- og vestanverðu á eyjunni og mest
Tilþrifin við körfuna á skólalóðinni eru mikil. Hittni hefur ekkeÞorgerður Einarsdóttir í saltfiskvinnslunni. Lífið er mikið meira en saltfiskur í Grímsey, en hann skilar þó sínu í búið.
Konný Ósk Bjarnadóttir er of ung til að starfa í fiskvinnslunni, en hún leit þar inn á öskudaginn.