Morgunblaðið - 30.05.2002, Síða 35

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. MAÍ 2002 35
BJÖRN Bjarnason, borgar-fulltrúi Sjálfstæðisflokks-ins, hefur lýst sig algjör-lega andvígan því að
löggæslumál flytjist frá ríki til sveit-
arfélaga en Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir borgarstjóri segir að stað-
bundin löggæsla eigi að færast yfir
til borgarinnar þar sem ríkisvaldið
hafi ekki tekið tillit til óska borgar-
innar um eflingu löggæslunnar.
Björn Bjarnason segir að út frá
öryggissjónarmiði sé ekki skynsam-
legt að láta sveitarfélögin taka við
löggæslumálum og bendir á mikil-
vægi þess að lögreglan lúti miðlægri
stjórn í takt við þróun mála á al-
þjóðavísu. „Alþjóðasamstarf lög-
regluliða eykst ár frá ári og við höf-
um með Schengen-aðild og öðru
slíku, tekið þátt í alþjóðlegu sam-
starfi á sviði lögreglumála sem er
víðtækara en nokkru sinni fyrr,“
segir hann. „Þá er ekki skynsamlegt
frá öryggissjónarmiði að deila þessu
upp hér innanlands eftir sveitar-
félögum. Það tel ég ekki að sé skyn-
samlegasta leiðin til að halda uppi
löggæslu í landinu því að angar al-
þjóðlegrar glæpastarfsemi teygja
sig ekki síður inn í sveitarfélögin
heldur en inn fyrir landamæri ríkja.“
Betra samband við borgarana
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir segir
að borgin hafi, eftir margra ára til
raunir við að fá ríkisvaldið til að efla
löggæsluna, ekki haft árangur sem
erfiði og því hafi það þótt fullreynt
og ekki annað unnt en að mælast til
þess að borgin taki yfir staðbundna
löggæslu. „Við teljum að borgaryf-
irvöld séu í betra sambandi við borg-
arana og að við vitum betur hvaða
áherslur þeir leggja á málin og
hverjar þarfir þeirra eru fyrir lög-
gæslu. Við viljum gjarnan hafa áhrif
á hvernig mannskap lögreglunnar er
beitt í borginni. Í öllum hverfum
borgarinnar eru uppi miklar óskir
um hverfalöggæslu og að löggæslan
verði sýnilegri. Það yrði gott að
tengja hana betur við skólana og fé-
lagsmiðstöðvarnar og þá þjónustu
sem við erum með í hverfunum. Þá
finnst mér mikilvægt að bæta eft-
irlitið með miðborginni og skemmti-
stöðum borgarinnar. Mér finnst
fyllilega koma til álita að
kanna hvort gera eigi
allt höfuðborgarsvæðið
að einu lögregluumdæmi
og hvort sveitarfélögin á
höfuðborgarsvæðinu
eigi að sameinast um
rekstur lögreglunnar á
líkan hátt og gert er með
Slökkvilið höfuðborgar-
svæðisins.“ Sigurður Geirdal, bæjar-
stjóri í Kópavogi, telur að löggæslu-
málum sé betur komið innan
sveitarfélagsins, þ.e. hverfa- og um-
ferðargæsla eða það sem hann telur
til nærþjónustu sveitarfélaga. Ann-
að yrði á hendi ríkislögreglu. „Sveit-
arfélögin geta þróað starfsemi s.s.
lögreglu og heilsugæslu að sínum
staðbundnu þörfum. En þegar not-
ast er við eitt kerfi yfir allt landið,
verða sveitarfélögin að laga sig að
því. Ég hef ekki trú á því að ráðu-
neytisfólk í Reykjavík þekki betur
þarfirnar á stöðum eins og Neskaup-
stað eða Bolungarvík en heimafólk
þar. Menn hafa meiri tilfinningu fyr-
ir þessu sem eru í þessu dag frá
degi,“ segir hann.
Ólafur F. Magnússon, borgar-
fulltrúi Frjálsra og óháðra, segir að
stærri sveitarfélög geti vel ráðið við
að taka yfir löggæslumálin en fyr-
irvara þurfi að setja við málin í litlum
sveitarfélögum. „Það væri mjög eft-
irsóknarvert fyrir Reykjavíkurborg
og önnur sveitarfélög á höfuðborg-
arsvæðinu að taka yfir sameiginlega
löggæslu á höfuðborgarsvæðinu,
enda myndi sú tilhögun færa þjón-
ustuna nær íbúunum og stuðla að
betri löggæslu í hverfum borgarinn-
ar,“ segir Ólafur.
Ætti frekar að fækka
lögregluembættum
Geir Jón Þórisson, yfirlögreglu-
þjónn hjá lögreglunni í Reykjavík,
segist mótfallinn því að lögreglan
færist yfir til sveitarfélaganna og
segir meginrökin þau, að frekar ætti
að fækka lögregluembættum og
sameina þau í stað þess
að dreifa þeim niður á
sveitarfélögin. „Ég held
að það væri mikill skaði
ef lögreglan kvarnaðist
niður á sveitarfélögin
sem hafa mismunandi
áherslur. Lögreglan veit
hvaða þjónustu hún á að
veita og þarf stundum að
forgangsraða hjá sér eftir verkefna-
stöðu hverju sinni. Það er ekki víst
að sveitarfélögin skilji það og vilji
fremur að lögreglumenn séu á
ákveðnu svæði. Lögreglan telur að
hún þurfi jafna sér niður á allt sveit-
arfélagið og veita þjónustu miðað við
verkefnastöðuna og hvað fólk er að
biðja um,“ segir hann.
Hann telur þá að íslenska þjóðfé-
lagið sé of lítið til að halda úti bæði
lögreglu á vegum sveitarfélaga og
ríkislögreglu eins og gert var fram
til ársins 1973. „Ég held að menn
hafi séð að það gekk ekki upp. Lög-
reglan þarf að vera miðstýrð til að
samhæfa og samræma löggæslu á
landinu öllu.“ Meðal þeirra galla sem
Geir Jón segir að hafi fylgt gamla
kerfinu voru þeir, að sveitarfélögin
höfðu mismunandi hugmynd um
hvað þættu lögreglustörf. „Sums-
staðar voru lögreglumenn notaðir til
starfa sem að mati lögreglumanna
voru ekki hefðbundin lögreglustörf,“
segir hann og nefnir t.d. innheimtu-
störf og flutninga ýmiss konar.
Hann segir að löggæslan verði ekki
betri við að flytjast yfir til sveitarfé-
laganna heldur skipti fjármagnið til
málaflokksins mestu máli og segist
hann ekki sjá fyrir sér að fjármagn
muni aukast við tilfærsluna nema
síður sé.
Jónmundur Kjartansson, yfirlög-
regluþjónn hjá ríkislögreglustjóra,
segir að það þjóni hvorki hagsmun-
um sveitarfélaganna né lögreglunn-
ar, að flytja löggæslumál til sveitar-
félaganna. Að hans mati hafa engar
forsendur breyst sem réttlæta að
snúið verði aftur til þess tíma er
sveitarfélögin voru með
eigin lögreglu. „Ég hef
ekki heldur heyrt sveit-
arstjórnarmenn lýsa því
yfir að þeir séu reiðu-
búnir að að verja meiru
fé til löggæslumála en nú
er gert, þvert á móti
finnst mér þeir hika þeg-
ar spurt hefur verið um
slíkt,“ segir hann. „Í þessu sambandi
er einnig rétt að minnast á þá
breyttu heimsmynd sem við búum
við og aukið öryggishlutverk lög-
reglunnar. Hvað með löggæslu-
kostnað við opinberar heimsóknir?
Eru sveitarfélögin tilbúin að standa
straum af þeim? Eru sveitarfélögin
tilbúin til að standa straum af sam-
starfi við erlend lögregluyfirvöld,
gæslu við erlend sendiráð o.s.frv. Ég
tel svo ekki vera.“
Réttarkerfið byggist
á núverandi fyrirkomulagi
Stefán Eiríksson, skrifstofustjóri í
dómsmálaráðuneytinu, segir að hafa
verði í huga, þegar rætt er um til-
færslu löggæslumála, að íslenska
laga- og réttarumhverfið sé byggt
upp í kringum það fyrirkomulag að
lögreglan sé hjá ríkinu, samanber
fyrirkomulag hins opinbera réttar-
fars. Því væri nauðsynlegt að gera
grundvallarbreytingar í réttar-
kerfinu ef færa ætti lögregluna frá
ríkinu til sveitarfélaganna.
Hann bendir einnig á að lögreglan
í landinu standi mjög vel og hafi veg-
ur hennar farið mjög vaxandi á síð-
ustu árum. Það megi m.a. sjá í
skýrslu dómsmálaráðherra til Al-
þingis um stöðu og þróun löggæslu.
Þar komi m.a. fram að 30% raun-
hækkun hafi orðið á framlögum til
löggæslu á tímabilinu 1997–2001.
Lögreglumönnum hafi fjölgað um-
talsvert, t.d. um 10% í Reykjavík á
undanförnum árum, og samanburð-
ur á fjölda lögreglumanna milli
Norðurlanda sýni að hérlendis séu
hlutfallslega flestir lögreglumenn.
Stefán segir að ef breyta eigi fyr-
irkomulaginu, verði að íhuga vand-
lega hvort Íslendingar geti staðið við
alþjóðlegar skuldbindingar sem þeir
hafi gengist undir á sviði löggæslu-
mála. „Íslensk lögregluyfirvöld eru
þátttakendur í umfangsmikilli al-
þjóðlegri lögreglusamvinnu, þar
sem ríkislögreglustjóri og alþjóða-
deild embættisins gegna lykilhlut-
verki. Það eru gerðar skýrar kröfur
um samræmd vinnubrögð og skipu-
lag um land allt, t.d. um landamæra-
eftirlit. Það má heldur ekki gleyma
því að fyrirkomulag löggæslunnar
hérlendis er ekkert einsdæmi, enda
lítum við mjög til Norðurlandanna
með skipulag þessara mála. Það
væri því úr takti við þróun mála í ná-
grannalöndum okkar að gera breyt-
ingar á löggæslumálunum,“ segir
hann.
Hann nefnir reynslu Belga í þessu
sambandi en þar í landi var löggæsla
á höndum sveitarfélaga auk sér-
stakrar ríkislögreglu sem hafði sam-
ræmingarhlutverki að gegna. „Þetta
fyrirkomulag gerði það að verkum
að það var enginn samgangur á milli
lögregluliða og lítil samvinna. Eftir
að hið óhugnanlega mál barnaníð-
ingsins Dutroux kom upp fyrir
nokkrum árum var þess krafist að
skipulagi lögreglunnar
yrði breytt. Það var gert
og nú hefur lögreglan
verið flutt frá sveitar-
félögum yfir til ríkisins.“
Fram hefur komið að
talsmenn þess að lög-
gæslumál fari yfir til
sveitarfélaganna eigi
fyrst og fremst við stað-
bundna löggæslu, s.s. grenndar-
gæslu, umferðareftirlit og þess hátt-
ar, en ekki meiriháttar glæparann-
sóknir og önnur stærri verkefni.
Stefán segir það ekki nægilega gild
rök. „Grenndarlöggæsla tengist inn í
almennar deildir lögreglunnar og
inn í rannsóknardeildir, þannig að
upplýsingum sem er safnað við
grenndargæsluna er komið á fram-
færi við þá aðila í lögreglunni sem
sinna öðrum verkefnum. Ef við ætl-
um að aðskilja þessi mikilvægu
verkefni, þannig að þau dreifist á
hendur mismunandi aðila, þá held ég
að við séum að búa til kerfi sem gæti
fært okkur nokkur skref afturábak.“
Skiptar skoðanir um hvort löggæslu sé betur komið hjá ríki eða sveitarfélögum
Morgunblaðið/Júlíus
Bent hefur verið á að gera þurfi breytingar í réttarkerfinu ef færa eigi löggæslumálefni frá ríki til sveitarfélaga.
Betra sam-
band við íbúa
eða afturhvarf
til fortíðar?
Sumir telja að löggæslumálum sé betur
komið í höndum sveitarfélaganna þar sem
þau þekki betur þarfir sínar fyrir löggæslu
en ríkisvaldið. Aðrir benda á mikilvægi
samræmingar lögreglustarfa á landsvísu
eins og Örlygur Steinn Sigurjónsson
greinir frá í samantekt um málið.
Tilfærslan
þjónar hvorki
hagsmunum
sveitarfélag-
anna né lög-
reglunnar
Í öllum
hverfum eru
uppi óskir um
hverfalög-
gæslu og sýni-
legri löggæslu
því hins vegar fram að þetta séu
vandamál sem palestínsk yfirvöld
hafi skapað. Þá sagði hann ljóst að
það væru engar hugmyndir á borð-
inu sem væru líklegar til að leiða til
lausna á næstunni. „Ísraelar eru
meira að leita að bráðabirgðalausn-
um sem geta gefið tíma og stöðvað
þessi hryðjuverk,“ sagði hann.
Halldór sagði ísraelska ráðamenn
einnig upptekna af þeirri umfjöllun
sem hafi verið um atburðina í Jenin.
Þeir fullyrði að þar hafi fallið sjö al-
mennir borgarar og að þeir harmi
það, en þær sögur sem hafi verið
sagðar í alþjóðlegum fjölmiðlum eigi
ekki við rök að styðjast. „Það hefur
verið mjög fróðlegt að hlusta á
þeirra hlið á málinu og þeir hafa tek-
ið gagnrýni vel,“ sagði Halldór. „Það
kom hins vegar skýrt fram hjá for-
sætisráðherranum að Ísraelar muni
aldrei ganga að málamiðlunum um
eigið öryggi.“
Hafa litla trú á
Sameinuðu þjóðunum
Utanríkisráðherra sagðist einnig
hafa rætt um samskipti landanna
við Sharon og um það að viðskipti
þeirra gætu verið meiri. Þá segir
hann Sharon hafa lýst mikilli að-
dáun á íslensku þjóðinni, sérstak-
lega í sambandi við baráttu hennar
fyrir fiskveiðiréttindum og nýtingu
þeirra auðlinda. Einnig segir hann
að töluvert hafi verið rætt um Atl-
antshafsbandalagið og nýtt hlutverk
þess í samfélagi þjóðanna en Ísrael-
ar hafi meiri trú á samvinnu landa
eins og Banda-ríkjanna, Rússa,
Evrópusambandsins og arabaríkj-
anna en Sameinuðu þjóðunum þar
sem þeim finnist stór hluti Samein-
uðu þjóðanna vera sér andvígur og
að því geti ekki skapast nægilegt
traust á þeim vettvangi.
dum ekki vera í sjónmáli
n fyrir
kum
Reuters
es, utan-
ð góðan.
ún Birna
rúsalem.
ýra fyrir
menn
sáttur við
yna að
sstjórn-
ekki allt-
ann sagði
nn í Ísr-
Vinstri-
að lýsa
að þá
teldi
ist ekki
nar vildi
na að
gt væri
að sannfæra þjóðina um að velja
frið. Villu hægrimanna sagði
hann hins vegar liggja í því að
þeir teldu sig geta samið um frið
við araba án aðildar araba.
Þeir Halldór og Peres voru
spurðir að því hvort Ísland gæti
haft áhrif á gang mála í Miðaust-
urlöndum. Halldór sagðist vera
nýkominn frá Róm þar sem hann
hefði tekið þátt í öryggismála-
umræðum NATO en starfsemi
bandalagsins virðist vera að bein-
ast í þá átt að berjast gegn
hryðjuverkum. Peres tók í sama
streng og sagði að heimurinn
væri ein efnahagsleg og stjórn-
málaleg heild og því væru sam-
skipti þjóðanna mikilvæg.
ð Shimon Peres
Morgunblaðið/Sigrún Birna
himon Peres eftir fund þeirra í gær.