Morgunblaðið - 01.08.2002, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 1. ÁGÚST 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
MEÐ tilkomu Netsinsjókst útbreiðsla barna-kláms, auk þess semþað varð meira áber-
andi. Samtökin Barnaheill halda
úti ábendinga- og fræðsluverkefni
gegn barnaklámi, sem ber yfir-
skriftina Stöðvum barnaklám á
netinu. Kristín Jónasdóttir, fram-
kvæmdastjóri Barnaheilla, segir
verkefnið alþjóðlegt og njóta
stuðnings Evrópusambandsins.
Verkefnið er starfrækt í samstarfi
við lögreglu, netþjónustur á Íslandi
og samtök um allan heim sem
starfa innan regnhlífarsamtakanna
Inhope. Að sögn hennar er hluti
verkefnisins starfræksla tilkynn-
ingahnapps á vef samtakanna,
barnaheill.is, sem er nokkurs kon-
ar ábendingarþjónusta. Hún hvet-
ur notendur Netsins til að senda
ábendingar til Barnaheilla ef þeir
rekast á barnaklám á vafri sínu um
Netið.
„Barnaklám á Netinu er yfirleitt
í formi ljósmynda af börnum, sem
eru ýmist nakin á myndum eða þau
eru sýnd sem þátttakendur í kyn-
lífshegðun af einhverju tagi. Það
telst vera barnaklám þegar við-
komandi stúlka eða drengur er eða
virðist vera undir lögaldri,“ lýsir
Kristín. Hún segir að grófleiki
myndanna sé mjög misjafn. Þær
séu í raun allt frá því að vera nekt-
armyndir yfir í það að vera ofbeld-
ismyndir. Hún segir mörkin þó
nokkuð skýr. Aldur barnanna er
einnig misjafn, að sögn Kristínar
og segir hún að yngsta barnið sem
hún hafi séð hafi verið ungbarn.
„Þetta eru kynningarsíður og
síðan þarf að borga til að sjá meira.
Það er gefið til kynna á forsíðunum
hvað er borgað fyrir og það er al-
veg nóg,“ bætir hún við og segist
ekki hafa rekist á íslenskar síður.
Það hafi þó borist ábendingar um
dreifingu barnakláms með tölvu-
pósti hér á landi.
Fjörutíu ára gömlum myndum
dreift á Netinu
Hún segir að barnaníðingar eða
fíklar í börn hafi líklega alltaf verið
til. Þeir hafi hins vegar ávallt verið
einangraðir og hver í sínu horni.
„Netið gaf okkur ýmsa nýja og
góða möguleika, en þar opnaðist
einnig tækifæri fyrir menn, sem
hneigjast í þessa átt, til þess að
skiptast á myndum,“ segir hún.
Að sögn Kristínar hóf írski pró-
fessorinn Max Taylor rannsókn á
barnaklámi á Netinu árið 1997 og
er hann sá aðili sem hefur rann-
sakað þessa hluti einna mest. Hann
fann yfir 50 þúsund myndir á einu
ári og segir Kristín að
það sem hafi komið fólki
hvað mest á óvart var
að mjög stór hluti þess-
ara mynda var mjög
gamall, jafnvel fjörutíu
ára. „Þetta segir okkur að það er
ekkert nýtt að börn verði fyrir
þessu ofbeldi. Það hafa verið tekn-
ar af þeim myndir og geymdar en
þeim hefur ekki endilega verið
dreift um allan heim. Það sem er
svo óhugnanlegt er að með tilkomu
Netsins og nýrrar tækni er hægt
að skanna þessar myndir inn og
hefja dreifingu á þeim. Þar með er
glæpurinn endurtekinn aftur og
aftur gagnvart barninu, sem jafn-
vel er orðið fullorðinn einstakling-
ur í dag,“ bendir hún á.
Aðspurð hvort barnaníðingum
hafi fjölgað með tilkomu Netsins,
segir hún að enginn geti svarað
því. „Þótt til séu samtök barnaníð-
inga í Danmörku sem leita réttar
síns, þá eru þau einsdæmi. Flestir
barnaníðingar eru einir, ýmist að
vafra á Netinu eða í sínum athöfn-
um. Þeir loka að sér og gæta þess
að enginn sjái til þeirra,“ segir
Kristín og leggur áherslu á að það
sé ómögulegt að segja til um
hversu margir þeir séu, en Netið
geri efnið aðgengilegra en áður.
Réttlæta alltaf
gjörðir sínar
Eftir því sem hún best veit koma
þessir menn úr öllum stéttum og
eru á öllum aldri, þeir finnast alls-
staðar. Einu tengslin sem hafa
fundist, samkvæmt rannsóknum,
er að barnaníðingar hafa nánast
allir verið alvarlega vanræktir eða
orðið fyrir ofbeldi í æsku. Aðstæð-
ur í uppeldi þeirra gera það að
verkum að þeir hneigjast í þessa
átt. Hún bætir við að samkvæmt
ýmsum erlendum athugunum séu
80 prósent þeirra sem hafa barna-
klám í fórum sínum jafnframt ger-
endur sjálfir.
Kristín segir hugsunarhátt þess-
ara manna ákaflega brenglaðan,
þeir réttlæti alltaf gjörðir sínar.
„Þeim tekst að snúa þessu þannig
að þeir séu ekki að gera neitt rangt
og að barnið hafi beðið um þetta.“
Kristín segir að barnaklám sé
orðið að iðnaði í dag. Það sé nýtt í
stöðunni og valdi fólki óróleika. Áð-
ur fyrr var það þannig að nokkrir
barnaníðingar skiptust á myndum
sín á milli en nú framleiði menn
barnaklám jafnvel þótt þeir hafi
engar hneigðir til þess sjálfir. „Í
dag er talið að götubörn og fleiri
sem búa við mjög slæm-
ar aðstæður séu í sífellt
aukinni hættu á því að
lenda í klóm þessara
manna og klámiðnaðar-
ins,“ heldur hún áfram.
Hún segir framleiðsluna gefa til
kynna að markaðurinn og eftir-
spurnin eftir barnaklámi hafi auk-
ist og iðnaðurinn blómstri, sérstak-
lega í Asíu og Rússlandi.
Þegar Kristín er innt eftir því
hvort einhverjir hafi verið teknir
fyrir framleiðslu eða vörslu á
barnaklámi á Íslandi, svarar hún
að eitt mál hafi komið upp í vor. Þá
var maður handtekinn vegna
vörslu mynda, að sögn
hennar, en það var
ótengt starfi Barna-
heilla. Myndirnar
fundust hjá mannin-
um við húsleit lög-
reglu út af öðru máli.
Hún bætir því við að
málið sé enn í rann-
sókn.
Hún segist vita til
þess að íslenskar
klámsíður, reyndar
ekki barnaklámsíður,
hafi verið vistaðar er-
lendis. „Það kemur
alltaf í ljós að við Ís-
lendingar erum ekk-
ert öðruvísi en aðrir.
Hins vegar skulum
við vona að aðstæður sé
hér á landi að framleiðsla
klámefni sé óhugsandi.“
Kristín leggur áherslu á
mesti netaðgangur í heimi
landi. Auk þess stöndum v
arlega í tölvuþekkingu. „
lendis nást barnaníðinga
vankunnáttu í tæknimá
myndir eru því auðveldleg
til þeirra.“
Kristín segir að Barn
berist nú þegar ábendin
dreifingu barnakláms me
pósti hér á landi og eru u
arnar þá sendar áfram til
Virðingarleysi að d
nektarmyndum
Að sögn Kristínar liggja
lögur nefndar um úrbætur
vegna kláms og vændis. Þe
er um barnaklám er m
átján ár og er bannað a
barnklámi eða nota my
börnum í þessu skyni. Seg
ín jafnframt að það næg
komandi virðist vera un
ára aldri jafnvel þótt han
ekki. „Myndin getur verið
konu eða eldri, en myn
henni er dreift sem ba
vegna þess að hún lítur út
vera barn. Þá er jafnframt
misnota hana á Netinu,
hún á, „því hver vill hafa
sér á Netinu í þessu samh
Hún telur glæpinn
börnunum ekki vera
þann að þau séu neydd til
is, því svo sé ekki í öllum
heldur einnig að það sé
dreifa nektarmyndum af þ
sé ávallt virðingarleysi.
Kristín víkur sögunni
efninu Stöðvum barnaklám
inu og tilkynningahnappi
Samtökin Barnaheill starfrækja verkefn
Barna
blómstra
Netið hefur orðið vett-
vangur útbreiðslu
barnakláms en þar sem
það á sér engin landa-
mæri getur reynst erfitt
að skera upp herör gegn
þessari útbreiðslu. Það
hafa samtökin Barna-
heill hins vegar gert í
samstarfi við lögreglu,
íslenskar netþjónustur
og sambærileg samtök
um allan heim.
Löggjöfin þarf
að vera landa-
mæralaus
VAL UM VERZLUNAR-
MANNAHELGI
Löng hefð er fyrir því að stór hlutiþjóðarinnar sé á faraldsfæti umverzlunarmannahelgina, sem
senn gengur í garð. Væntanlega standa
nú margir frammi fyrir því vali hvert eigi
að halda um helgina. Þar er úr mörgu að
velja; margvíslegar skemmtanir hafa ver-
ið skipulagðar og ferðaþjónustan býður
sömuleiðis upp á marga spennandi val-
kosti.
Flestir, sem leggja land undir fót um
verzlunarmannahelgina, munu vafalaust
skemmta sér vel og eignast góðar minn-
ingar frá helginni. En því miður hafa mál
þróazt þannig á liðnum árum að sumir
eiga ákaflega slæmar og þungbærar
minningar frá verzlunarmannahelginni.
Of margir hafa slasazt eða látizt í umferð-
arslysum. Á útihátíðum hefur ungt fólk
orðið fyrir ofbeldi, þar á meðal kynferð-
islegu ofbeldi, en það bíður þess seint
bætur. Óharðnaðir unglingar hafa þegið
fíkniefni af sölumönnum dauðans, sem oft
hefur orðið upphaf mikillar ógæfu. Ung-
menni, sem ekki eru af barnsaldri, hafa
drukkið frá sér ráð og rænu og fyrir vikið
orðið líklegri fórnarlömb slysa og ofbeldis
en ella.
Í umfjöllun um þessa mestu ferða- og
skemmtanahelgi ársins skýtur sú skoðun
stundum upp kollinum að allt þetta, slys-
in, ofbeldið, nauðganirnar, ölvunin, fíkni-
efnamálin, sé óumflýjanlegt og nái hvort
sem er bara til lítils minnihluta. En það
þarf ekki að vera óumflýjanlegt. Allt
þetta er blettur á annars ágætri hefð. Allt
þetta er líka spurning um val; að fólk velji
þann kost að taka ábyrgð á sjálfu sér og
sínum nánustu og að sýna náunganum
virðingu.
Við ráðum því sjálf hvort við stígum
benzínið í botn og stefnum lífi og heilsu
sjálfra okkar og annarra í hættu með
framúrakstri eða hvort við sýnum
ábyrgð, þolinmæði og árvekni á þjóðveg-
unum. Ábyrgðin, sem hvílir á hverjum og
einum ökumanni í umferðinni, er gífur-
leg. Það er t.d. hvers og eins ökumanns að
sjá til þess að hann sé í ástandi til að aka.
Þeir, sem eru þreyttir eftir næturlanga
vöku eða undir áhrifum áfengis, ættu
frekar að taka rútuna en aka sjálfir.
Við ráðum því líka sjálf hvort við notum
áfengi í hófi eða alls ekki um verzlunar-
mannahelgina eða hvort við drekkum frá
okkur ráð og rænu og verðum okkur til
skammar. Og það er að sjálfsögðu á okkar
eigin ábyrgð að segja nei við þá, sem
reyna að pranga út eitri á útiskemmtun-
um. Það firrir heldur engan ábyrgð á
gjörðum sínum að hann hafi verið undir
áhrifum áfengis eða fíkniefna. Þeir, sem
t.d. beita aðra ofbeldi í ölæði eða annars
konar vímu, eiga sér einfaldlega engar
málsbætur.
Þetta á ekki sízt við um nauðganir og
annað kynferðisofbeldi, sem eru and-
styggilegustu glæpamálin, sem upp koma
um verzlunarmannahelgar. Í fyrra var til-
kynnt um 21 nauðgun um þessa helgi. Í
öllum tilfellum voru gerendurnir ungir
karlmenn. Það er ráð að ungir karlar
strengi þess heit fyrir þessa verzlunar-
mannahelgi að virða kynferðislegt sjálf-
ræði kvenna við allar aðstæður. Þeir, sem
eru vinir í raun, gæta þess annars vegar
að vinir þeirra og vinkonur verði ekki
fórnarlömb kynferðisofbeldis og tala líka
vini sína til, ef þeir hafa í frammi ein-
hverja tilburði til að beita slíku ofbeldi.
Margir foreldrar standa frammi fyrir
því vali fyrir verzlunarmannahelgina
hvort þeir eigi að leyfa ósjálfráða börnum
sínum að fara án fylgdar fullorðinna í
tjaldferð eða á útiskemmtun eða hvort
þeir eigi að fara fram á að unglingurinn
skemmti sér með fjölskyldunni um
helgina. Flestum foreldrum ætti að þykja
þetta val auðvelt. Æ fleiri foreldrar átta
sig á því að það er hreint og beint ábyrgð-
arlaust að leyfa óhörðnuðum unglingum
að fara einir á samkomur, þar sem þeim
er margvísleg hætta búin. Ábyrgir for-
eldrar segja einfaldlega nei og baka sér
tímabundnar óvinsældir. Það er öruggari
kostur en að eiga það á hættu að þurfa að
sækja barnið sitt niðurbrotið eftir nei-
kvæða reynslu um verzlunarmannahelg-
ina.
Sem betur fer virðast flestar þær
skemmtanir, sem halda á um helgina,
skipulagðar með það í huga að öll fjöl-
skyldan geti sótt þær saman. Vonandi
tekst að skapa jákvæðan hópþrýsting
ábyrgra foreldra, sem verður til þess að
fjölskyldur skemmti sér saman um
helgina, en vinnur gegn hinni á stundum
áhrifaríku en einkar hæpnu röksemd að
„allir“ fái að fara án eftirlits fullorðinna á
útihátíð. Eins og fram kemur í viðtali við
fulltrúa foreldrahóps samtakanna Vímu-
lausrar æsku í Morgunblaðinu í gær, er
skynsamlegt fyrir foreldra að hafa sam-
band við foreldra vina barnanna sinna og
hafa samráð um það hvað er leyft og hvað
ekki.
Valið er okkar – um hvort verzlunar-
mannahelgin verður sú skemmtun, sem
flestir leggja upp með, eða hvort sú
skemmtun snýst upp í andhverfu sína.
LÉTTVÍN OG LANDAMÆRI
Ísland og Noregur hafa á undanförnumárum skorið sig úr meðal Evrópuríkja
– og raunar flestra ríkja heims – hvað
varðar háar opinberar álögur á áfenga
drykki og þar af leiðandi hátt áfengis-
verð. Margir hafa fært rök fyrir því, m.a.
Morgunblaðið, að hið háa verð, ekki sízt á
léttvíni, sé eitt af því sem stendur því fyr-
ir þrifum að hér geti orðið til skaplegri
vínmenning.
Í Morgunblaðinu í gær er greint frá því
að í Noregi hafi nú myndazt meirihluti á
Stórþinginu fyrir því að lækka opinberar
álögur á áfengi og þar með verð á áfeng-
um drykkjum.
Ástæðan er ekki sízt sú að Norðmenn
hafa í stríðum straumum sótt yfir landa-
mærin til Svíþjóðar til að kaupa áfengi.
Mjög hefur verið dregið úr álögum á
áfenga drykki í Svíþjóð eftir að landið
gekk í Evrópusambandið og verð hefur
lækkað. Norskir neytendur geta því kosið
með fótunum, eins og það er kallað, og
leggja margir land undir fót til að kaupa
vín í Svíþjóð vegna þess að þeir sætta sig
ekki við verðlagið heima fyrir. Áfengis-
kaup Norðmanna í Svíþjóð það sem af er
árinu eru talin 83% meiri en á sama tíma í
fyrra. Samkvæmt tölum frá sænsku rík-
iseinkasölunni, sem birzt hafa í norskum
fjölmiðlum, kaupa norskir viðskiptavinir
hennar þrefalt meira af léttvíni en sterku
víni.
Fari svo að norska Stórþingið sam-
þykki að lækka opinberar álögur á áfengi
verulega, t.d. niður undir það sem gerist í
Svíþjóð, mun Ísland standa eitt eftir með
hinar geysiháu álögur og háa verð á
áfengum drykkjum. Íslenzkir neytendur
eiga hins vegar ekki þann kost að kjósa
með fótunum; þeir skreppa ekki yfir nein
landamæri til að kaupa sér léttvín.