Morgunblaðið - 09.10.2002, Page 27

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. OKTÓBER 2002 27
Í GREIN á miðopnu Morg-unblaðsins 11. september sl.rekur Jóhann Már Maríus-son, aðstoðarforstjóri
Landsvirkjunar, sögu og stöðu
virkjanaframkvæmda í Þjórsár-
verum og verður tíðrætt um mis-
skilning og vanþekkingu á mál-
inu. Við sem beitum okkur fyrir
verndun Þjórsárvera höfum mörg
hver fylgst með gangi mála í ára-
tugi og búið í návígi við Þjórs-
árver og mennina sem um málið
hafa fjallað.
Það er fjarstæða að fulltrúar
Gnúpverja í Þjórsárveranefnd
hafi nokkurn tíma talið að lón í
575 m y.s. gæti verið viðunandi né
fallist á slíkt, eins og Jóhann Már
gefur í skyn. Þeir hafa hins vegar
skoðað alla kosti faglega þótt það
hafi ekki leitt til samkomulags.
Við gerum okkur fulla grein fyrir
því að núverandi virkjanahug-
myndir ganga ekki eins langt og
fyrstu áætlanir, sem hefðu sett
nær öll Þjórsárver undir vatn.
Lónið mun samt kaffæra neðsta
hluta veranna og auk þess stefna
í hættu stóru svæði vegna rofs,
áfoks, bakvatnsáhrifa og beinna
og óbeinna áhrifa af hraðri aur-
söfnun efst í lóninu og ofan þess.
Hjá hverjum liggur
misskilningurinn?
Með fyrrnefndri grein fylgdi
kort af Þjórsárverum þar sem bú-
ið var að færa inn lón að 575 m og
setlón austur af Arnarfelli mikla.
Það sýndi hins vegar aðeins hluta
af mannvirkjum Norðlingaöldu-
veitu og gefur villandi mynd af
umhverfisáhrifum hennar. Á
kortið vantaði m.a. varnargarða
sem skv. upplýsingum Lands-
virkjunar þarf að reisa eftir
nokkra áratugi og verða þeir 2–3
m háir og munu liggja upp með
Þjórsá báðum megin og að austan
ná alveg upp að Biskupsþúfu, um
11 km inn í friðlandið. Það verður
líka að gera athugasemd við
hvernig mannvirkjasvæðið um-
hverfis setlónið nyrst í Þjórsár-
verum var sýnt á kortinu en þar
vantaði haugstæði sem verða fyr-
irferðarmikil í landslaginu þegar
tímar líða. Á kortið sem hér fylgir
með, er búið að bæta inn helstu
mannvirkjum sem vantaði og það
gefur réttari mynd af lágmarks-
áhrifasvæði veitunnar. Á því má
einnig sjá hvernig framkvæmdin
kemur til með að skerða ósnert
víðerni Þjórsárvera. Mörk mann-
virkjasvæðisins eru dregin skv.
þeirri skilgreiningu sem miðað er
við í íslenskum lögum, þ.e. við 5
km radíus út frá mannvirkjum. Á
bæði kortin vantar vegi sem þó
hljóta að vera nauðsynlegir. Ljóst
er að áhrifasvæði Norðlingaöldu-
veitu með mótvægisaðgerðum
mun ná allt frá Sultartangalóni að
Þjórsárjökli en ekki takmarkast
við lítinn hluta friðlandsins eins
og Landsvirkjun heldur fram.
Hvað segja
rannsóknir?
Það er rétt að umfangsmiklar
rannsóknir hafa verið gerðar á
náttúrufari í Þjórsárverum ára-
tugum saman. Með því að segja
að þær hafi leitt í ljós að Noð-
lingaölduveita valdi ekki óhæfi-
legum umhverfisáhrifum er verið
að útiloka staðreyndir. Niðurstöð-
ur náttúruvísindamanna ber allar
að sama brunni, Norðlingaöldu-
veita mun valda óhæfilegum um-
hverfisáhrifum og undir það er
hvað eftir annað tekið í úrskurði
Skipulagsstofnunar. Þannig er
það mat Skipulagsstofnunar að
lóninu muni fylgja veruleg og
óafturkræf skerðing á gróðri,
freðmýrarústum, jarðvegi, vatna-
fari, smádýralífi og veruleg stað-
bundin og óafturkræf áhrif á
heiðagæs og aðra fugla. Skipu-
lagsstofnun telur einnig að fram-
kvæmdinni fylgi veruleg og óaft-
urkræf breyting á landslagi. Í
ljósi þessa verður niðurstaða
Skipulagsstofnunar afar torskilin.
Það er því misskilningur hjá að-
stoðarforstjóra Landsvirkjunar
að með Norðlingaölduveitu geti
farið saman „mikill efnahagslegur
ávinningur og að fullt tillit er tek-
ið til verndunar hinnar sérstöku
náttúruperlu sem nefnist Þjórs-
árver“.
Þegar unnið var að friðlýsingu
Þjórsárvera árið 1981 var þegar
kominn þrýstingur frá Lands-
virkjun um að nýta svæðið til
virkjana. Var þar bæði um að
ræða svonefnda Kvíslaveitu og
miðlunarlón neðst í Verunum.
Landsvirkjun kom því að friðlýs-
ingarvinnunni sem hagsmunaaðili
og hafði sín áhrif eins og skýrt
kemur fram í grein Jóhanns Más.
Það er augljóst að þegar frið-
landsmörkin voru ákvörðuð voru
náttúruverndarsjónarmið ekki
látin ráða ferðinni og urðu þau
því fullknöpp og fara ekki eftir
náttúrufarslegum línum. Tíma-
bært er að laga þau að raunveru-
legum mörkum Þjórsárvera.
Margir hafa á undanförnum
misserum reynt að draga mörk
Veranna jafnvel enn þrengra en
gert er í friðlýsingarskilmálunum
í þeim tilgangi einum að sýna
fram á meinleysi Norðlingaöldu-
veitu. Láta þeir hinir sömu sig
engu skipta að rannsóknir sem
gerðar voru á svæðinu sunnan
friðlandsins sumarið 2001 sýndu
að þar er engu síður fjölbreytt og
verðmætt náttúrufar en innan nú-
verandi friðlands.
Það er því bein niðurstaða
rannsóknanna að huga beri að
stækkun friðlandsins í stað þess
að skerða það með lóni og öllu því
raski sem af þeirri framkvæmd
hlýst.
Í huga heimamanna er nafn-
giftin Þjórsárver ekki bundin sér-
stökum verum, sú nafngift er
komin frá þeim sem stunduðu
rannsóknir á fuglalífi svæðisins
upp úr 1950. Heimamönnum er
tamara að tala um ,,fyrir innan
Sand“. Fjallmenn fara inn yfir
Sand og koma til byggða með
glampa í augum og endurnærðir
eftir kynni af seiðmagni þessa
lands með öllum þess andstæðum
þar sem ,,störin nemur nærri við /
nakta jökulfætur“.
Þjórsárver eru gróðurvin, um-
lukin auðnum sem vekja spurn-
ingar um tilvist og varðveislu
þessarar perlu, sem skipar stóran
sess í huga Gnúpverja og margra
annarra innanlands og utan, óháð
línum misviturra manna sem hafa
jafnvel dregið þær þvert um
algróin ver.
Enn og aftur þarf að ítreka, að
þótt í friðlýsingarskilmálunum sé
undanþáguákvæði um að mögu-
leiki sé á því að mynda uppistöðu-
lón með stíflu við Norðlingaöldu
þá fylgir því skilyrði að það sé
framkvæmanlegt án þess að nátt-
úruverndargildi Þjórsárvera
rýrni óhæfilega að mati Náttúru-
verndarráðs. Það var sérstaklega
tekið fram hver skyldi meta þau
áhrif. Náttúruvernd ríkisins tók
við hlutverki Náttúruverndarráðs
og sérfræðingar þess hafa komist
að þeirri niðurstöðu að fram-
kvæmdin rýri náttúrverndargildi
Þjórsárvera óhæfilega.
Skilyrðið hefur ekki verið upp-
fyllt. Það er því verið að reyna að
brjóta þennan samning.
Hafa skal það sem
sannara reynist

  







 

 



 




  







 

 
 

  









 


!  


 











 




 






 

 
 





   
     "

#$  
 
   
%
! 
 



   ! "  #$
%

!" 



#$


%&
 
'& 



     
  &

 













 










 


!
 
"
!



# !
 

   
()*+,$
- )../
0(,$12
3
4.0 - )../
254.6)
,$
- )../





'








   



 
!



 
 



"

#$

%" 
$

&
 !




'

"
( 



( 
 

)*







  




&
++

#"  "
, *$
$




 

-
$
.



!
"

"


„Það er því
bein nið-
urstaða
rannsókn-
anna að
huga beri að stækkun
friðlandsins í stað
þess að skerða það
með lóni og öllu því
raski sem af þeirri
framkvæmd hlýst.“
Höfundur er náttúrufræðingur.
Eftir Sigþrúði
Jónsdóttur
við aðrar þjóðir. Fullyrðingar sem settar voru
fram á fundi Heimssýnar um að tekjur Íslend-
inga af veiðum úr flökkustofnum myndu
minnka við inngöngu Íslands í ESB byggjast á
því að Ísland myndi fá minna í sinn hlut eftir
inngöngu í sambandið. Innan stjórnkerfisins
fara menn varlega í að fullyrða að þetta myndi
gerast. Bent er á að samningur Íslands um
loðnuna sé orðinn 20 ára gamall og erfitt sé að
sjá rök fyrir því að breyta honum þótt hið
formlega samningsumboð færist frá Íslandi til
Brussel.
Um aðra stofna sé erfitt að fullyrða þar sem
samkomulag um þá sé ekki í höfn. Það sé hins
vegar óumdeilt að íslensk stjórnvöld muni ekki
ein og sér tala sinni röddu í samningaviðræð-
unum ef Ísland gerðist aðili að ESB heldur
fari framkvæmdastjórn ESB með hið formlega
samningsumboð. Fulltrúar Íslands muni hins
vegar án efa taka þátt í viðræðunum og hafa
áhrif á niðurstöðuna. Það sé hins vegar spurn-
ing um pólitískt mat hvort staða Íslands verði
veikari í viðræðunum innan ESB en utan þess.
flökku-
ljarðar
megi orða
ji ógjarna
„Öll fræði
til að lifa
nblöndun.
Menn hafa séð breytingar og
hnignun laxastofna erlendis. En
vandamálið er að úti í náttúrunni
getur laxastofnum hnignað af ótal
öðrum ástæðum.“
eð villtum stofnum
a laxa
versu oft
Morgunblaðið/Einar Falur
dvík við Langholt í Hvítá.
eð norsk-
r því með
m verð-
að and-
rlendum
firvöld
f því tagi
og rann-
afi kraf-
hafi verið
eftir lág-
rf-
m en því
a hafnað
svo mik-
rir að
viðhafðar séu vandaðar forvarnir
og er ekki á þær minnst í fyr-
irmælum til þeirra stofnana sem
annast ættu eftirlit með veigamikl-
um umhverfisþáttum. Þessar
stofnanir skortir auk þess fé, þekk-
ingu, reynslu og mannafla til að
sinna eftirliti með laxeldi og þar að
auki viðurkenndar reglur til að
fara eftir. Á þetta var margoft
bent áður en yfirvöld hleyptu
þessu vafasama ævintýri aftur af
stað og nú með erlendum laxa-
stofnum sem eru framandi og eiga
alls ekki heima í íslenskri nátt-
úru.“
villtra laxastofna
gsmunir
bændur