Morgunblaðið - 03.11.2002, Blaðsíða 8

8 B SUNNUDAGUR 3. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
FAÐIRINN er nýkominn fráþví að fara með dóttur sínaí neyðarvistun á meðferð-arheimilið á Stuðlum, þeg-ar við ræðum saman.
Stúlkan hafði horfið fyrir fimm dög-
um og ekkert látið vita af sér þann
tíma. Þetta er ekkert nýtt fyrir for-
eldrunum því hún hefur verið að
hverfa svona undanfarið eitt ár.
„Hún var mjög leið núna þegar hún
kom heim. Faðmaði mig og grét og
lofaði bót og betrun. Slík iðrun hefur
venjulega ekki varað nema að næsta
partíi. Þá gleymir hún að koma
heim,“ segir faðirinn áhyggjufullur
og þreyttur eftir svefnlitlar nætur en
hann er vanur að sofa ekki nema 3–5
tíma á sólarhring við þessar kring-
umstæður. „Hún virtist þó sem betur
fer ekki hafa verið í mikilli neyslu
þessa daga sem hún hvarf. Stundum
þegar hún hefur komið heim eftir
svona úthald hefur líkamlegt ástand
hennar verið afar bágborðið og hún
hefur skolfið eins og hrísla í vindi.
Lætur sig hverfa að heiman
Hann segir töluvert um það að
stúlkur 16 ára og yngri strjúki að
heiman. „Nýlega voru sjö stelpur á
svipuðum aldri og dóttir mín týndar.
Ég kannaðist við fimm þeirra en þær
eru í kunningjahópi dóttur minnar.
Lögreglan segir að það komi í bylgj-
um að krakkar láti sig hverfa að
heiman og fylgni sé á milli þess og
framboðs á fíkniefnum á hverjum
tíma auk þess sem það geti smitað út
frá sér, þegar ein láti sig hverfa þá
fylgi fleiri á eftir.“
Dóttir þeirra hefur lengst horfið í
eina viku í senn. Þegar hún er orðin
þreytt á djamminu eða hefur hvergi
höfði sínu að halla kemur hún heim.
Þá hafa foreldrarnir venjulega sett
hana í neyðarvistun á Stuðla eins og í
þessu tilviki. Hægt er að þvinga hana
til að vera þar í hálfan mánuð sam-
kvæmt barnaverndarlögunum en
síðan getur hún gert það sem henni
þóknast. – „Eftir viku til tíu daga er
hún venjulega horfin aftur,“ segir
faðirinn. „Svona hefur þetta gengið
undanfarna mánuði meðan við bíðum
eftir því að hún komist í langtíma-
meðferð en hún er ein af mörgum á
biðlista eftir slíkri meðferð.“
Foreldrarnir taka þátt í leitinni
Þau tóku fyrst eftir því að eitthvað
óeðlilegt væri í gangi þegar hún tók
upp á því að laumast út á nóttunni og
kom heim í annarlegu ástandi. Svo
urðu dagarnir sem hún hvarf sífellt
fleiri. Hann útskýrir hvernig það
gengur venjulega fyrir sig þegar
unglingar undir lögaldri hverfa að
heiman. „Þá látum við lögregluna
strax vita og það gerum við í gegnum
barnaverndarfulltrúa sem er á vakt.
Svo fer maður með myndir af henni
niður á lögreglustöð. Stundum hefur
lögreglan fundið hana og stundum
ekki. Við höfum þó ekki gengið svo
langt að setja mynd af henni í blöð
eða sjónvarp en við vorum komin á
fremsta hlunn með það einu sinni
þegar hún hafði ekki látið heyra í sér
í viku en þá fréttum við af henni norð-
ur á Akureyri.
Sjálfur hef ég oft verið að leita að
henni. Ég hef tekið upp þann vana að
skrifa niður hjá mér allt sem ég frétti
eða heyri sem getur gefið mér vís-
bendingu um hvar stelpuna mína geti
verið að finna þegar hún hverfur að
heiman. Ég er því með símanúmer
hjá alls konar liði úti í bæ. Síðan er ég
miðstöð fyrir foreldra sem eru í sömu
stöðu og ég. Það er verið að hringja í
mig á kvöldin og um miðja nótt til að
fá upplýsingar. Stundum hef ég
hringt í vinkonur hennar til að fá
upplýsingar og nokkrum sinnum hef
ég hitt þær. Meðan verið er að tala
við þær eru þær eins og lítil skírn-
arbörn í framan og segjast skilja
áhyggjur okkar foreldranna og vilja
allt fyrir okkur gera. Svo kemst mað-
ur ef til vill að því að þær hafa verið
að skrökva upp í opið gerðið á manni.
Það eru þó til stelpur í þessum hópi
sem hægt er að treysta að vissu
marki.“
Þykir ekkert að því að reykja hass
Faðirinn segist halda að dóttirin
neyti einkum hass en það sé ekki í
miklum mæli enn sem komið er. Ann-
ars segist hann vita lítið um hvað hún
hefur fyrir stafni þegar hún hverfur.
„Því miður er viðhorfið gagnvart
hassi þannig nú að það þykir ekkert
að því að krakkar reyki hass – en
auðvitað er þetta grafalvarlegt mál
því við hassneysluna verða þau gjör-
samlega brjáluð í skapinu eina stund-
ina og sljó og áhuglaus hina. Dóttir
okkar getur verið mjög ofbeldis-
hneigð þegar hún kemur heim eftir
nokkurra daga úthald. Það hafa orðið
átök á milli okkar. Sérstaklega í
fyrravetur. Hún er sífellt að verða
grimmari. Orðaforðinn og framkom-
an er að verða þannig að manni
stendur ógn af. Um daginn þegar við
vorum að deila við hana sagðist hún
þekkja mann í undirheimunum sem
gæti gengið frá okkur ef við höguð-
um okkur ekki vel. Ég óttast það þó
ekki,“ segir hann
„Við höfum oft reynt að ræða við
hana um það hvað hún sé að gera
sjálfri sér og hvernig okkur foreldr-
unum líður þegar hún hverfur svona
fyrirvaralaust að heiman en það
snetir hana ekki. Hún sýnir okkur al-
gjört áhugaleysi, það er eins og það
hafi slitnað strengurinn sem var á
milli okkar.
Hún er líka með ranghugmyndir.
Þegar hún er í meðferð segir hún öll-
um að hún sé á meðferðarheimili
vegna þess að pabbi hennar lemji
hana og hún sé að strjúka að heiman
vegna þess að við foreldranir séum
svo vond við hana, en ekki öfugt.“
Kraftmikil og lifandi
„Ég átta mig ekki á því af hverju
hún byrjaði á neyslunni,“ segir hann
þegar hann er spurður hvað hann
haldi að hafi komið dótturinni á þessa
braut. „Stelpan okkar var alltaf mjög
kraftmikil og lifandi. Ég veit ekki til
þess að hún hafi átt í erfiðleikum fé-
lagslega. Hún var alltaf eldfljót að
kynnast krökkum og hafði aldrei lent
í einelti. Þetta er myndarleg stúlka,
bráðþroska eftir aldri. Henni gekk
prýðilega í námi og kennararnir létu
þokkalega af henni. Auðvitað var líf í
henni og ég veit að hún gerði ým-
islegt til að láta taka eftir sér. Hún
átti það til að segja ýkjusögur af
sjálfri sér til að mikla sig í augum
jafnaldranna.
Það sem ég held að hafi gert út-
slagið er að besta vinkona hennar
flutti úr hverfinu og hún lenti eftir
það í vondum félagsskap. Þegar hún
var á Stuðlum síðastliðið sumar
greindist hún á mörkum þess að vera
með athyglisbrest. Okkur var sagt að
þessi einkenni væru það lítil að þau
ættu ekki að vera henni til trafala.“
Faðirinn segir algengt að litið sé á
foreldra barna í neyslu sem slæma
foreldra. „Á tímabili ásökuðum við
okkur fyrir að hafa ekki verið nógu
góðir foreldrar. Við komumst þó að
þeirri niðurstöðu að við hefðum ekki
verið sem verst eftir allt saman. „Við
vorum í ágætu sambandi við dóttur
okkar þangað til hún byrjaði í þessari
óreglu. Fjölskyldan stundaði útvist
saman. Við fórum á skíði og í jeppa-
ferðir upp á hálendið bæði að sumri
og vetri og í tjaldútilegur, í sumarbú-
stað og til útlanda. Við gerðum meira
saman en fjölskyldur margra vin-
kvenna hennar.
Þegar við spyrjum hana núna
hvort hún vilji fara með í jeppaferðir
játar hún því meðan það er nógu
langt í ferðalagið. Svo þegar kemur
að því setur hún ýmislegt fyrir sig og
vill ekki fara.“
Hverfaskólinn brást
Hann segir hverfaskóla stúlkunn-
ar hafa algjörlega brugðist þegar
hún fór að sýna frávik í náminu sem
bentu til þess að eitthvað væri að.
„Okkur var ekki sagt frá því að hún
mætti illa en í janúarmánuði í fyrra
fór hún niður í núll í mætingu. Það
var sagt við mig á skrifstofu skólans
að þeir gætu ekki verið að eltast við
það að tilkynna foreldrum hvort ung-
lingurinn mætti í skólann. Á for-
eldrafundi skömmu síðar komumst
við að því að hún hafði verið að fá núll
og upp í tvo á skyndiprófum.
Eftir þetta var tekin upp sú regla
að senda foreldrum tölvupóst hálfs-
mánaðarlega þar sem mæting og
hegðunarsaga nemandans kom fram.
Það tókst þó ekki betur til en svo að
skólinn sendi póstinn sem átti að fara
til okkar eitthvað út í bæ. Ég var ekki
par kátur eins og gefur að skilja.
Dóttir okkar lauk ekki níunda
bekknum vegna þess að hún fór í
meðferð að Árvöllum í apríl síðast-
liðnum og var þar í fimm vikur. Nú er
hún hætt í þessum skóla og kominn í
Einholtsskóla sem er fyrir börn með
hegðunarvandkvæði. En ég er ennþá
að fá póst frá hinum skólanum um að
hún hafi ekki mætt í skólann og það
séu próf í hinum og þessum fögum.
Þetta sýnir best áhugaleysi skólans.“
Fær engan frið fyrir
neyslufélögunum
Faðirinn heldur áfram að segja
sögu stúlkunnar og greinir frá því að
í lok síðasta vetrar eða eftir að hún
kom heim af Árvöllum fór aftur að
síga á ógæfuhliðina. „Tíu dögum eftir
að hún kom heim var ég kallaður upp
á slysavarðstofu um miðja nótt þar
sem verið var að pumpa upp úr henni
sjóveikitöflum. Þá tók læknirinn þar
þá ákvörðun að vista hana á Stuðlum.
Það er gagnrýnivert að mínu mati
að hvaða krakki sem er getur gengið
inn í apótek og keypt sjóveikitöflur
sem er ódýrasta fylliríið í bænum.
Finnst mér að þessu þurfi að
breyta.“
Dóttirin var á Stuðlum fram yfir
verslunarmannahelgina og hóf nám í
haust í Einholtsskóla. „Þegar hún
byrjaði í skólanum gekk það ljóm-
andi vel í tvær vikur. Allir voru hrifn-
ir af henni því hún er brosmild og
skemmtileg stelpa en síðan byrjaði
hún að hverfa á ný.
Eftir fyrstu dvöl hennar á Stuðlum
var ekki hægt að greina að meðferðin
hefði haft nokkur áhrif á hana. Með-
an hún var þar inni var hún til fyr-
irmyndar. Meðferðarfulltrúarnir
skildu ekkert í því hvers vegna verið
var að senda hana í meðferð. En
segja má um hana að hún sé séð og
kunni að spila með fólk. Þegar hún
kom út af Stuðlum byrjaði óreglan
upp á nýtt.
Það sem er líka svo slæmt er að
hún fær engan frið fyrir krökkunum
sem hún umgengst en þau eru öll í
neyslu. Þau passa ákaflega vel hvert
upp á annað eins og um náinn ætt-
ingja sé að ræða. Þegar dóttir mín er
á Stuðlum er liðið á glugganum henn-
ar á nóttunni. Og þegar hún kemur
úr meðferðinni bíða þau eftir henni
fyrir utan. Þetta er minnihlutahópur
og þau eru hrædd um að ef kvarnast
úr hópnum standi þau ein eftir.
Svikin loforð
Ég er kominn í þetta viðtal vegna
þess að ég er svo ósáttur við margt
sem mér finnst mega fara betur í
meðferðarmálum unglinga. Almenn-
ingur þarf að fá að vita hvernig þessi
mál standa,“ segir faðirinn ákveðinn.
Það sem ég er ósáttastur við er
vöntunin á langtíma meðferðarúr-
ræðum og framkoma Barnaverndar-
stofu í okkar garð. Það virðist vera
þekkt í félagslega kerfinu varðandi
þennan hóp barna að menn eru að
lofa upp í ermina á sér. Ég er í þrí-
gang búinn að fá loforð frá forstjóra
Barnaverndarstofu um ákveðin úr-
ræði en þegar kemur að því að efna
þau stendur ekki steinn yfir steini.“
Fyrsta loforðið hljóðaði upp á það að
þegar hún kæmi af Stuðlum í ágúst
færi hún strax í langtímameðferð á
sveitaheimili norður í Suður-Þing-
eyjarsýslu sem heitir Árbót. Þeir
sem voru að vinna í hennar málum
sögðu að þeim þætti ólíklegt að hún
kæmist að strax, því það væru yfir-
leitt margir á biðlista. Enda kom það
á daginn að það stóðst ekki það sem
forstjórinn sagði.
Svo kom hún heim og var í skól-
anum í hálfan mánuð og hvarf síðan.
Þá fórum við aftur á Barnavernd-
arstofu. Var okkur þá sagt að það
væri verið að breyta fyrirkomulaginu
á Stuðlum. Þar ætt að vera möguleiki
að vista unglinga í lengri tíma eða
þar til losnaði pláss í langtímameð-
ferð. Við fórum heim og höfðum sam-
band við Stuðla en þá var okkur sagt
að þetta væri bara bull – og ekkert
slíkt í boði. Aftur vorum við kölluð til
og sagt að það væri laust pláss fyrir
stelpuna á meðferðarheimilinu að
Torfastöðum. Var okkur sagt að fara
með dóttur okkar þangað. Þar var
tekið við okkur öll viðtal og síðan vor-
um við send heim. Dóttir okkar var
þarna í forvali ásamt fleirum. Við
teljum ekki rétt að kalla fólk í viðtal
eins og venjan er að gera á Torfa-
stöðum vegna þess að þá er verið að
skapa ákveðnar væntingar. En það
olli okkur miklum vonbrigðum þegar
dóttir okkar komst ekki inn á Torfa-
staði.“
Faðirinn segir það nöturlega að
gert sér upp á milli skjólstæðinga í
heilbrigðiskerfinu. „Ef ég kæmi með
barnið mitt á slysavarðstofuna eftir
bílslys yrði það umsvifalaust tekið
inn á sjúkrahús. Ég yrði ekki sendur
heim eins og í þessu tilviki.“
Met það svo að barnið mitt sé í lífs
Örvæntingarfullir foreldrar 15 ára gamallar stúlku
í fíkniefnaneyslu segja alltof langan tíma taka að
koma henni í langtímameðferð. Hildur Einars-
dóttir fékk að heyra sögu stúlkunnar hjá föðurn-
um sem er afar óánægður með úrræðaleysi barna-
verndaryfirvalda.
’ Það virðist veraþekkt í félagslega
kerfinu varðandi
þennan hóp barna að
menn eru að lofa upp
í ermina á sér. ‘