Morgunblaðið - 30.01.2003, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. JANÚAR 2003 C 7


















































































NVIÐSKIPTI SJÁVARÚTVEGUR na
þörf á skipstjórnar-
r brugðist við minni
stengdu námi með
mæli sjálf að mennt-
eð því að taka yfir
kja kennslu innan
afa fyrirtækin sjálf
staðið fyrir námskeiðahaldi og endur-
menntun starfsfólks síns.
Ein veigamesta breytingin á sjávarút-
vegstengdu námi hér á landi á síðustu ár-
um verður þegar Menntafélagið ehf. tekur
við rekstri Stýrimannaskólans í Reykjavík
og Vélskóla Íslands samkvæmt verksamn-
ingi félagsins og menntamálaráðuneytis-
ins. Samningurinn er til 5 ára og tekur gildi
1. ágúst nk. Að Menntafélaginu standa
Landssamband íslenskra útvegsmanna,
Samtök íslenskra kaupskipaútgerða og
Samorka, samtök orkuframleiðenda í land-
inu. Auk fulltrúa þessara fyrirtækja eiga
forseti Farmanna- og fiskimannasambands
Íslands og formaður Vélstjórafélags Ís-
lands sæti í stjórn félagsins.
Friðrik J. Arngrímsson, framkvæmda-
stjóri LÍÚ, er ekki í nokkrum vafa um að
bæði nemendur og atvinnulífið hafi ávinn-
ing af því að tengja fræðslustarfsemina at-
vinnulífinu með þessum hætti. Með einka-
væðingu skólanna sé gerð sú krafa að
reksturinn verði lipur og sveigjanlegur,
enda sé hann háður þörfum og óskum á
vettvangi. Friðrik segir að stefna þeirra
samtaka sem að Menntafélaginu standa sé
að starfsfólk þess hafi góða menntun og
þjálfun sem hæfi þeim verkefnum sem því
eru falin. Þá sé framþróun námsbrautanna
mikilvæg, sem og margvísleg símenntunar-
verkefni og þróunar- og ráðgjafarverkefni
fyrir atvinnugreinarn-
ar. „Við vonum að með
nánara samstarfi skóla
og atvinnulífs takist að
styrkja starfsemi skól-
anna og gera námið eft-
irsóknarverðara. Það
stendur ekki til að gera
byltingu í starfsemi
skólanna heldur mark-
miðið fyrst og fremst
að gera gott starf enn
betra,“ segir Friðrik.
Rétt er að taka fram
að samningurinn við
Menntafélagið snýr aðeins að stofnana-
skipulagi og rekstri. Þróun námsbrautanna
í skólunum verður eftir sem áður á vett-
vangi menntamálaráðuneytisins og starfs-
greinaráðs. Þó má telja líklegt að tengsl
skólanna við atvinnufyrirtæki í greininni
muni nýtast betur hvað varðar t.d. nám-
skeið, símenntun og þróunar- og rann-
sóknaverkefni. Sú reynsla og þekking sem
þar verður til mun síðan væntanlega hafa
áhrif á kennsluna og námsefnið og þar af
leiðandi tillögur til starfsgreinaráðs og
menntamálaráðuneytis um framþróun
námsbrautanna.
Fyrirtækin annast námskeið
Sjávarútvegsfyrirtæki og fyrirtæki tengd
sjávarútvegi hafa síðustu misseri í auknum
mæli staðið að námskeiðahaldi fyrir starfs-
fólk sitt þar sem boðið er upp á ýmis nám-
skeið sem tengjast bæði starfi og daglegu
lífi utan fyrirtækisins, ýmist í samstarfi við
starfsmenntasjóði eða ein og sér.
Á haustdögum ársins 2001 réðst Útgerð-
arfélag Akureyringa í að stofnsetja sér-
stakan skóla, ÚA-skólann, með það að
markmiði að bjóða öllu landvinnslufólki
ÚA upp á úrval af námskeiðum, þar sem
starfsfólki gefst tækifæri á því að auka
færni sína, bæði í starfi og leik. Þá hefur
Síldarvinnslan hf. í Neskaupstað, í sam-
vinnu við AFL-starfsgreinafélag Austur-
lands og Fræðslunet Austurlands, sett á
fót sérstaka Menntasmiðju fyrir starfsfólk
SVN. Fræðslusjóðurinn Landsmennt
styrkir verkefnið. Eins má nefna að Sæ-
plast hf. á Dalvík hefur skipulagt fjölbreytt
námskeiðahald fyrir starfsmenn fyrirtæk-
isins í samvinnu við Símenntunarmiðstöð
Eyjafjarðar. Á námskeiðunum er m.a.
fjallað um samskipti og stjórnun, ýmsa
þætti í framleiðslu fyrirtækisins, öryggis-
og réttindamál og almennt um starfsemi
Sæplasts.
Starfsumhverfið hefur breyst
Starfsfræðslunefnd fiskvinnslunnar skipu-
leggur fræðslustarfsemi fyrir starfsfólk í
fiskiðnaði en nefndin stendur fyrir nám-
skeiðahaldi af ýmsu tagi, gefur út námsefni
og kynningarbæklinga um sjávarútveg og
stuðlar að aukinni gæðavitund starfsfólks í
sjávarútvegi með ýmsum hætti. Arnar Sig-
urmundsson, formaður Samtaka fisk-
vinnslustöðva, veitir Starfsfræðslunefnd
fiskvinnslunnar forstöðu. Hann segir að
námskeiðahald innan fyrirtækja hafi komið
til viðbótar við kjarasamningsbundin nám-
skeið. Það sé jákvæð viðbót. Hann segir
vitanlega miður að ekki hafi lengur verið
grundvöllur fyrir starfsemi Fiskvinnslu-
skólans í Hafnarfirði. „En staðreynd máls-
ins er sú að starfsumhverfið hefur breyst.
Nú er meira um starfstengt námskeiðahald
og verkefnin innan fyrirtækjanna eru sér-
hæfðari. Þá hefur komið til starfa fólk með
betri og lengri menntun á þessu sviði, með-
al annars frá Háskólanum á Akureyri,“
segir Arnar.
Meiri aðsókn á Akureyri
Aðsókn að sjávarútvegsdeild Háskólans á
Akureyri varð mest árið 1994 þegar 40
nemendur stunduðu námið. Síðan dró mjög
úr aðsókninni og urðu nemendurnir fæstir
10 talsins. Skipulagi deildarinnar var breytt
á síðasta ári, hún heitir nú auðlindadeild og
er sjávarútvegsbraut ein af fjórum náms-
brautum deildarinnar. Að sögn Eyjólfs
Guðmundssonar, starfandi forstöðumanns
auðlindadeildar, hefur aðsókn að sjávarút-
vegsbraut aukist eftir þessar breytingar.
Eyjólfur segir samstarf skólans við sjáv-
arútveginn að mestu byggjast á persónu-
legum tengslum, það er að starfsmenn inn-
an greinarinnar taki að sér kennslu við
skólann. Þá hafi nemendur unnið lokaverk-
efni sín í samstarfi við sjávarútvegsfyrir-
tæki og gjarnan undir handleiðslu starfs-
manna fyrirtækjanna. Þessi samvinna hafi
alla tíð gengið vel og í mörgum tilfellum
hafi fyrirtækin hrint verkefnunum í fram-
kvæmd að hluta eða öllu leyti.
Eyjólfur segir erfitt að meta hvort áhugi
ungs fólks á sjávarútvegi hafi dvínað,
vegna þess að fólk með ólíka menntun sæki
inn í greinina. Hins vegar sé eðlilegt að
sjávarútvegurinn taki þátt í að móta
menntun í greininni, frá
framhaldsskólastigi
upp á æðsta háskóla-
stig. Hann bendir á að
Háskólinn á Akureyri
sé nú þátttakandi í
stefnumótunarverkefni
í þorskeldi, ásamt Haf-
rannsóknastofnun,
ráðuneytum og sjávar-
útvegsfyrirtækjum. Hið
sama mætti gera varð-
andi fleiri þætti. „Vaxt-
arbroddar sjávarút-
vegsins eru í
hliðargreinum á borð við fiskeldi og líf-
tækni. Ég tel að áhugi á þessum greinum
sé fyrir hendi en það þarf að móta heild-
arstefnu varðandi menntunina til að laða
ungt fólk til starfa í greininni,“ segir Eyj-
ólfur.
Þverfagleg nálgun skynsamleg
Hjá Sjávarútvegsstofnun Háskóla Íslands
er boðið upp á þverfaglegt nám á meist-
arastigi, þ.e. nám sem spannar efni úr
mörgum deildum skólans. Þetta er tveggja
ára nám að lokinni fyrstu háskólagráðu og
er samsett úr námskeiðum og rannsókn-
arverkefni. Námið hófst 1995 og hefur
nemendafjöldi verið nokkuð jafn, um 10–15
nemendur í námi á hverjum tíma.
Guðrún Pétursdóttir, forstöðumaður
Sjávarútvegsstofnunar, segist þeirrar
skoðunar að þverfagleg nálgun við nám á
háskólastigi um sjávarútveg sé skynsam-
leg en telur ennfremur rétt að tengja sjáv-
arútvegsfræði við nám um nýtingu og
vernd auðlinda í breiðari skilningi, svipað
og Háskólinn á Akureyri hefur gert í
grunnnáminu. „Þar eigum við samleið með
öðru þverfaglegu meistaranámi, til dæmis í
umhverfisfræðum. Auðlindanýting er kjör-
ið svið fyrir þverfaglega nálgun. Hvað
varðar nám á öðrum skólastigum, einkum
starfsnámið, er ljóst að þær leiðir sem
reyndar hafa verið undanfarin ár hafa ekki
skilað þeim árangri sem menn höfðu von-
ast eftir. Ég held að það sé mikilvægt að
setja sjávarútveg í breiðara samhengi og
skipuleggja nám honum tengt þannig að
það gefi góða möguleika á starfi í öðrum
geirum líka. Unga fólkið vill ekki takmarka
sig við vinnu á sjó eða „í fiski“. Skipstjórn-
arnám þarf því til dæmis að gefa fulla
möguleika á áframhaldi eða tengingum yfir
í aðrar greinar, svo að menn hafi ekki á til-
finningunni að þeir muni festast í sjó-
mennskunni og vera illa settir þegar þeir
vilja fara í land. Starf skipstjórans verður
sífellt flóknara og tæknivæddara. Þeir
stýra hátæknivinnustöðum við erfiðar að-
stæður og eru sums staðar orðnir eins kon-
ar verksmiðjustjórar, sem þurfa að taka
flóknar ákvarðanir til að skila sem mestum
verðmætum með sem minnstum tilkostn-
aði. Þar að auki þurfa þeir að kunna góð
skil á starfsmannastjórn. Mér finnst
ástæða til að kanna hvort skipstjóranám á
ekki heima á háskólastigi.“
Guðrún segir að fiskvinnsla hér á landi
sé orðin hágæðamatvælavinnsla og starfs-
fólk hennar þurfi því þjálfun til slíkra
starfa. „Eftir því sem vinnuaðstæður fólks
batna og menntun fólks í greininni eykst
breytist ímynd starfanna og sú virðing sem
borin er fyrir þeim. Þar með kemur líka
meiri festa á starfsmannahópinn, sem
skiptir miklu fyrir alla aðila.“
Guðrún segir að í flestum námsgreinum
séu góð tengsl við atvinnulífið mikil bless-
un. Þátttaka hagsmunasamtaka í skip- og
vélstjórnarnámi sé þannig spennandi til-
raun. Hún segir mikilvægt að endurskipu-
leggja skipstjórnarnámið í ljósi þess hvern-
ig það er orðið og mun þróast. „Síðan þarf
að gæta vel að tengingum yfir í aðrar
greinar, þannig að sjávarútvegurinn lokist
ekki inni. Nemendur þessa skóla þurfa að
eiga greiðan aðgang í áframhaldandi nám
af ýmsu tagi í öðrum skólum. Þessi nýi
skóli á góða möguleika á að skapa sjáv-
arútvegstengdu starfsnámi ferska ímynd,
sem getur laðað góða nemendur til þessara
mikilvægu starfa,“ segir Guðrún.
tvegurinn
r sig sjálfur
..................
S j á v a r ú t v e g s f y r -
i r t æ k i h a f a s í ð u s t u
m i s s e r i í a u k n u m
m æ l i s t a ð i ð a ð n á m -
s k e i ð a h a l d i f y r i r
s t a r f s f ó l k s i t t
..................
hema@mbl.is
m mæli komið að menntun innan greinarinnar á síðustu misserum
Morgunblaðið/Ásdís
gs-
n-
di
H,
taka
óun
s-
r-
m
tvegi.
sjáv-
m-
við-
il liðs
nem-
nem-
ar.
það
með
uðum
innar
áv-
linga
g hjá
r í
Meðal
án
a.
um mikilvægi fiskveiðistjórnunar og sjónarmið skyn-
samlegrar nýtingar á fiskistofnum og rakti ýmis hugtök
og aðferðir í fiskifræði, aðferðir við stofnmælingar,
helstu skipagerðir, veiðarfæri og fiskistofna. Hann segir
nemendurna vissulega vera misvel að sér varðandi þessi
mál. „Þeir voru hinsvegar mjög áhugasamir og spurðu
margra og skemmtilegra spurninga, helst um samspil
fiskveiðistjórnunar og fiskifræði og hvort árangurinn væri
eins og að er stefnt. Mér finnst þetta gott framtak og
Háskólinn á hrós skilið fyrir að bjóða upp á námið. Mér
hefur lengi fundist undarlegt hversu lítið er fjallað um
sjávarútveg í menntakerfinu, á öllum skólastigum, og
það er sannarlega þörf á að bæta þar úr. Sjávarútvegur
er það stór þáttur í íslensku efnahagslífi og nauðsynlegt
er að allir þekki vel til greinarinnar,“ segir Kristján.
Árni Geir Pétursson, framkvæmdastjóri við-
skiptaþróunar Sölumiðstöðvar hraðfrystihúsanna, rakti
sögu og uppbyggingu SH í fyrirlestrum sínum á nám-
skeiðinu, einkum samspil gæða, markaðssetningar og
vörumerkja. Árni fór sérstaklega yfir markaðssetningu
sjávarafurða í Bretlandi, stöðu einstakra tegunda og
hvað stjórnar sölu þeirra. „Mér fannst nemendur mjög
áhugasamir um stöðu Íslands gagnvart erlenda sjávaraf-
urðamarkaðnum,“ segir Árni Geir. „Það virtist koma
þeim á óvart hversu markaðurinn er þróaður, sérstaklega
varðandi kælda sjávarrétti, og þeir höfðu mikinn áhuga á
möguleikum á vinnslu slíkra rétta hérlendis. Það er
greinilegt að námið hefur aukið mjög á þekkingu nem-
endanna á íslenskum sjávarútvegi og veitt þeim góða
innsýn í greinina,“ segir Árni Geir.
Örn Viðar Skúlason, aðstoðarforstjóri SÍF hf., fjallaði í
fyrirlestrum sínum um hlutverk, stefnu og áherslur SÍF,
starfsemi félagsins á Íslandi og á erlendum mörkuðum,
einkum kjarnamörkuðum í Frakklandi, Bandaríkjunum
Spáni og Bretlandi. Hann segir nemendur hafa sýnt
þessum málum mikinn áhuga og varpað fram mörgum
krefjandi spurningum. „Það sýnir að þetta framtak Há-
skólans í Reykjavík var mjög þarft og jafnvel að það er
þörf á meiri fræðslu innan skólakerfisins á þessari und-
irstöðuatvinnugrein. Ég tel við þurfum að setja enn meira
af okkar hugviti í að vinna úr þeim tækifærum sem eru á
þessu sviði. Það má því gera meira af þessu tagi til að
kveikja áhuga ungs menntafólks á sjávarútvegi, í því
skyni að nýta krafta þeirra og hugmyndir síðar meir,“
segir Örn Viðar.