Morgunblaðið - 27.07.2003, Blaðsíða 4

4 B SUNNUDAGUR 27. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
MESTAN hluta síns ferils var Miles Davis á mála
hjá Columbia, sem hefur á seinni árum staðið
myndarlega að endurútgáfu á 30 ára tónlistar-
sögu hans á því merki. Allar plötur hans hafa kom-
ið út, sumar með auknu efni, endurhljóðblandaðar
og -unnar. Veglegar kassaútgáfur sem eru ýmist
þema- eða stílfræðilega tengdar hafa þó vakið
mesta athygli. Þær innihalda jafnan mikið af áður
óútgefnu efni sem og ritgerðir og ljósmyndir í
glæsilegum bókum. Veg og vanda af útgáfuser-
íunni hafa Michael Cuscuna og Bob Belden sem
hlotið hafa Grammy-verðlaun fyrir útgáfuna. Hér
verða aðeins raktar kassaútgáfurnar.
The Complete Miles Davis With John Coltrane
(1955–1961) (Box #1)
Þessi kassi inniheldur sex geisladiska og allt efni
sem Miles og Coltrane léku saman inn á plötur.
Kassinn inniheldur m.a. Kind of Blue og
Milestones-plöturnar og einnig mikið af áður
óútgefnu efni.
The Complete Miles Davis And
Gil Evans (1957–1968) (Box #2)
Hérna er öll stórsveitartónlist þeirra félaga kom-
in saman á sex diskum. Inniheldur margar af vin-
sælustu plötum Miles eins og Porgy and Bess,
Sketches of Spain.
The Complete Studio Recordings Of The Miles
Davis Quintet
(1965–1968) (Box #4)
Á sex diskum eru allar upptökur með „seinni“
kvintettinum, Shorter, Hancock, Carter og Will-
iams raðað í réttri tímaröð. Þriggja ára ferðalag
frá kammerdjassinum til upphafs rafdjassins.
The Complete In A Silent
Way Sessions (Box #5)
Þessi kassi einskorðar sig við upptökuna á tíma-
mótaverkinu
In A Silent
Way og
spannar
sex mánaða tímabil á
þremur diskum. Þrátt fyrir að vera for-
leikur að enn meiri breytingum stendur tónlistin
vel fyrir sínu.
The Complete Bitches Brew
Sessions (1969–1970) (Box #6)
Upphaflega tvöfalt albúm sem hafði ótrúleg áhrif
á djass- og rokktónlist. Með Bitches Brew missti
Miles marga gamla aðdáendur en eignaðist líka
marga nýja. Aukin og endurbætt útgáfa fyllir
núna fjóra diska.
Í undirbúningi eru kassi #3, Seven Steps to Berl-
inog kassi #7 The Complete Jack Johnson
Sessions.Auk þess hefur verið gefinn út sér-
stakur kassi, átta diskar, um upptökur á
Plugged Nickel klúbbnum frá 1965. Á síð-
asta ári komu út í fyrsta sinn tónleikar frá
Fillmore Miles Davis Live at Fillmore East –
March 1970. Hérna heyrist einmitt í Shorter,
Chick Corea, Dave Holland, Jack DeJohn-
ette og Airto Moreira, sem stundum var köll-
uð „týnda sveitin“ þar sem engar stúdíóupp-
tökur eru til með þessari hljómsveit.
Ef buddan leyfir ekki kaup á þessum kössum þá
má benda á að allar upphaflegu plöturnar hafa
verið gefnar út. Warner Brothers sem tók við Mil-
es frá Columbia á níunda áratugnum hefur ekki
látið sitt eftir liggja því á síðasta ári slógu þeir öll
met með útgáfu á tuttugu diska kassa, The
Complete Miles Davis at Montreux 1973–1991,
en þar er m.a. að finna frægan konsert Miles með
Gil Evans tónlistinni undir stjórn Quincy Jones.
Endurútgáfur með Miles Davis
EFTIRTALDAR bækur eru brot af
því besta sem finna má á prenti
um Miles Davis.
So What: The Life of Miles Dav-
is er splunkuný bók eftir John
Szwed, sem áður hefur skrifað
athyglisverða bók um Sun Ra.
Hérna reynir Yale-prófessorinn
Szwed að segja sannleikann um
Miles, kafa undir yfirborðið á
flókinni persónu sem var snill-
ingur í að halda fólki frá sér með
hryssingslegum töffaraskap.
Miles Davis: The Definitive
Biography eftir Ian Carr. Mikil að
vexti, 660 blaðsíður að lengd.
Carr, sem er trompetleikari og
gagnrýnandi, hefur vandað mjög
til verksins. Bókin kom fyrst út
1982 og aftur 1998, þá aukin og
endurbætt.
MILES The Autobiography kom
út 1989 meðan Miles var á lífi og
vakti mikla athygli á sínum tíma
fyrir bersögli og palladóma um
samtímafólk í tónlistinni og ann-
ars staðar. Sögur af baráttu hans
við kynþáttafordóma og eitur-
lyfjaneyslu eru hispurslausar að
ógleymdum kvennamálunum.
Kannski ekki besta sagnfræði, en
óborganleg lesning.
Miles Beyond eftir Paul Tingen
fjallar eingöngu um rafmagns-
tónlistina frá 1967–1991 og er
ómissandi fyrir þá sem heillast
hafa af þeim tíma, sem líklega er
dularfyllsta skeið Miles.
Kind of Blue: The Making of the
Miles Davis Masterpiece eftir
Ashley Kahn, sem kom út árið
2000, skyggnist bak við tjöldin
og lýsir því hvernig Kind of Blue
platan varð til. Stórfróðleg bók.
Bækur halda
minningunni á lífi
MILES Davis-kvintettinnsteig á svið í hinumfræga Blackhawk nætur-
klúbbi í San Francisco föstudags-
og laugardagskvöldin 21.–22. apríl
1961. Trompetleikarinn stóð á há-
punkti ferils síns og mætti með
tenórsaxistann Hank Mobley og
rytmasveitina þrautreyndu, þá
Wynton Kelly á píanó, Paul
Chambers á bassa og Jimmy Cobb
á trommur. Upphaflega voru upp-
tökur frá kvöldunum gefnar út á
tvöföldu vinýlalbúmi, en nýlega
hefur Columbia/Sony endurútgefið
upptökurnar og reyndar gengið
mun lengra með því að gefa út í
heild allar upptökur kvöldanna í
réttri röð eftir flutningi á fjórum
geisladiskum, sem hægt er að
kaupa annaðhvort sem „föstudags-
kvöld“ (2 diskar), „laugardags-
kvöld“ (2 diskar) eða í einu setti,
In Person Friday and Saturday
Nights at The Blackhawk: Com-
plete.
Diskarnir fjórir eru samanlagt
rúmlega fjórir tímar í spilalengd
og innihalda m.a. þrettán áður óút-
gefnar upptökur. Þess ber að geta
að upphaflega klipptu Miles og
framleiðandinn Irving Townsend
saman ólíkar upptökur laga frá
sitthvoru kvöldinu. Þannig bjuggu
þeir til eina opinbera útgáfu frá
Blackhawk af tilteknum lögum, allt
eftir því hvernig Miles líkaði sín
sóló eða meðreiðarsveinanna. Eftir
á að hyggja er með ólíkindum
hversu vel þetta frumkvöðlastarf í
samsetningum tókst. Enginn veitti
þessu athygli nema helst trommu-
leikarinn Jimmy Cobb, sem fannst
þetta fölsun, enda sjálfsagt næm-
ari á allar taktbreytingar en aðrir.
Hljómsveitin og foringinn voru í
þrusuformi þessi kvöld og renndu
sér í gegnum mörg lög sem tengd
eru nafni Miles Davis órjúfanleg-
um böndum. Hér má heyra t.d. So
What, No Blues, Bye Bye Black-
bird, Walkin’, ‘Round Midnight,
Autumn Leaves, o.fl. Tónlistina
hafði Miles kynnt fyrst nokkrum
árum áður á plötum eins og
Milestones og meistaraverkinu
Kind of Blue. Kvöldin í San Franc-
isco og aðrir tónleikar mánuði síð-
ar í Carnegie Hall, sýna hversu
frábær hljómsveit Miles Davis var
árið 1961. Óneitanlega fylgir upp-
tökunum í Blackhawk meiri ang-
urværð og nálægð sem aðeins get-
ur myndast í litlum klúbbum þar
sem áheyrendur sitja þétt hver við
annan og við sviðið. Sjálfur segir
Miles í sjálfsævisögu sinni að upp-
tökubúnaður og upptökumenn í
klúbbnum hefðu haft truflandi
áhrif á tónlistarmennina, en það
heyrist alls ekki, þvert á móti er
hljómsveitin afslöppuð og í fínu
formi allan tímann.
Glasaglaumurinn hjaðnaði
Blackhawk-klúbburinn, elsti
djassklúbburinn á Vesturströnd-
inni og með þeim elstu í Banda-
ríkjunum, var ávallt vinsæll af tón-
listarmönnum, sérstaklega fyrir
góðan hljómburð, nánast hljóð-
vershljóm. Þetta var þröng kompa,
skítug og dimm, bókstaflega við-
bjóðsleg í dagsbirtu samkvæmt
Ralph J. Gleason gagnrýnanda
sem skrifaði aðfararorð að upp-
haflegu útgáfunni. Samt sem áður
dró klúbburinn að sér fólk sem
naut þess að hlusta á tónlist. Sag-
an segir að heyra hafi mátt saum-
nál detta þegar Miles spilaði eitt-
hvað fallegt. Ekkert skvaldur eða
glasaglaumur, þarna mættu aðeins
siðfágaðir hlustendur og helsta
hetja dagsins var Miles Davis!
Alltaf þegar Miles spilaði í Black-
hawk mynduðust langar biðraðir
enda var klúbburinn í uppáhaldi
hjá honum. Kannski var það vegna
sérstaks sambands hans við eig-
anda staðarins, Guido Caccienti,
sem dekraði við stjörnuna, bók-
staflega dáði Miles. Þegar Miles
skipaði Guido að hætta að afgreiða
áfengi í Paul Chambers vegna ölv-
unar bassaleikarans, þá hlýddi
Guido. Eitt sinn á kona nálægt
sviðinu að hafa kallað eftir að
heyra „Bye Bye Blackbird“ og
endurtekið óskina oft og mörgum
sinnum. Miles horfði einkennilega
á konuna, labbaði af sviðinu og bað
Guido að láta „fjarlægja tíkina af
staðnum“. Guido brást hratt við og
bað konuna að yfirgefa staðinn,
henti henni út nánast. Að því búnu
renndi Miles sér í Bye Bye Black-
bird!
At the Blackhawk er frábær
heimild um kvintett Miles sem í
djasssögunni hefur aldrei notið
sömu stöðu og kvintettinn með
John Coltrane á árum áður eða þá
kvintettinn með Wayne Shorter,
Herbie Hancock, Ron Carter og
Tony Williams, tveimur árum síð-
ar. Líklega skýringin er saxófón-
leikarinn Hank Mobley, sem alltaf
hefur verið talinn nokkurs konar
varaskeifa fyrir John Coltrane.
Ljóst var að Miles var í vandræð-
um með að manna þessa stöðu
þegar Coltrane hætti með honum.
Sonny Stitt, Jimmy Heath og jafn-
vel Sonny Rollins léku um stund-
arsakir, en Miles vildi fá Wayne
Shorter, sem ekki var
tilbúinn
að koma í grúppuna fyrr en nokkr-
um árum síðar. Í áðurnefndri
sjálfsævisögu segir Miles að sér
hafi leiðst spilamennska og hug-
myndaleysi Mobleys. Svo mikill
varamaður var Mobley að þegar
Miles fór í stúdíó til að taka efni
fyrir plötuna Someday My Prince
Will Come fyrr um veturinn, þá
náði hann í Coltrane í nokkur lög
og lét Mobley dingla á ganginum á
meðan. Mobley virðist síður en svo
hafa látið framkomu foringjans
trufla sig því hann leikur aldeilis
frábærlega á upptökunum frá San
Francisco og raunar líkar síðar í
Carnegie Hall.
Safn af gullmolum
Kvöldin tvö innihalda marga
gullmola og aldrei nokkurn tíma
hefur tónlistin hljómað betur en
eftir hreinsun og lagfæringar
tæknimanna. Fyrir undirritaðan
standa upp úr fyrsta og annað
settið á laugardagskvöldinu, þar
sem heyra má If I were a Bell, So
What og seinna Walkin’ og ‘Round
Midnight. Óútgefnu lögin 13 gefa
öðru efni engu eftir í gæðum og
eru sannarlega frábær viðbót.
Endurnýjuð kynni eru ákaflega
notaleg, tónlistin er fersk og flutn-
ingur hennar sígildur.
At the Blackhawk sýnir Miles
Davis á hápunkti tónlistarsköpun-
ar sem hófst nokkrum árum áður.
Aðeins 35 ára er hann búinn að
bylta djasssögunni tvisvar, með
bíboppi og svo cool-djassi. Lengra
var ekki komist með þessa tónlist,
fram undan var enn ein umbylt-
ingin. Á næstu tveimur árum
skipti hann út mannskap fyrir
framsækna unga menn með nýjar
hugmyndir um tónlistina. Á þann
hátt tókst honum allan sinn feril
að endurnýja sig reglulega og
forðast endurtekningar, líkt og
Picasso gerði í sinni myndlist, í sí-
felldri og endalausri leit að rétta
hljóminum.
Rytmasveitin fræga slakar á. Jimmy Cobb, Wynton Kelly og Paul Chambers.
Ljósmynd/Jan Persson
Trompetleikarinn, tónskáldið og
hljómsveitarstjórinn Miles Davis
fæddist 26. maí 1926 og lést 29.
september 1991.
Miles
Miles Davis blandaði saman smekkvísi, tilfinningu og vitrænni sköpun á einstökum tónlistarferli
sem gat af sér 120 upptökur. Örn Þórisson kynnti sér nýútkomna, aukna og endurbætta útgáfu frá
næturklúbbnum Blackhawk í San Francisco.
Miles á tónleikum um 1970. Einstakur tónlistarferill Miles náði yfir fimm áratugi. Á þeim tíma bylti Miles eigin tónlistar-
sköpun a.m.k. þrívegis og þar með djasstónlistinni einnig.