Morgunblaðið - 07.11.2003, Blaðsíða 38

UMRÆÐAN
38 FÖSTUDAGUR 7. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
UMÖNNUN veikra barna fer
stöðugt batnandi. Sjúkdómar, sem
áður voru ólæknandi, eru nú með-
höndlanlegir og ár-
angur oft góður.
Börn, sem áttu litla
lífsvon fyrir fáum
áratugum, má nú
lækna og eru horf-
ur þeirra til eðlilegs
lífs oft góðar. Sjúk-
dómar, sem áður
voru valdir að langvinnum veik-
indum, eru nú oft léttbærari.
Þá hefur nýr Barnaspítali
Hringsins einnig skapað veikum
börnum og aðstandendum þeirra
betra umhverfi en áður.
En betur má …
Þótt árangur sé góður og að-
stæður batnandi er margt ógert.
Nýir sjúkdómar og flókin vanda-
mál blasa nú við. Verkefnin fram-
undan eru mörg. Betur má ef duga
skal.
Batnandi árangur og breytt
hugarfar og viðhorf til langvinnra
sjúkdóma skapa okkur ný tæki-
færi. Að mörgu er að hyggja við
meðhöndlun langveikra eða alvar-
lega veikra barna. Aðstæður fjöl-
skyldunnar, félagslegt umhverfi,
aðbúnaður systkina og andleg líð-
an eru meðal þeirra atriða, sem
gefa þarf meiri gaum. Mikilvægt
er að vandamálin séu skoðuð frá
ýmsum sjónarhólum.
Sjónarhóll
Yfirstandandi er nú landssöfnun
til styrktar Sjónarhóli, þjónustu-
miðstöðvar fyrir sérstök börn og
fjölskyldur þeirra. Á Sjónarhóli er
fyrirhugað að veita börnum og
fjölskyldum þeirra mikilvæga
þjónustu eins og að framan grein-
ir, sem vonandi varðar leiðina til
betra lífs. Það er virðingarvert
verkefni að bæta þjónustu við veik
börn og aðstandendur þeirra.
Barnaspítali Hringsins fagnar
framtakinu og óskar Sjónarhóli
heillaríkrar framtíðar.
Nýr
Sjónarhóll
Eftir Ásgeir Haraldsson
Höfundur er prófessor og sviðs-
stjóri lækninga barnasviðs Barna-
spítala Hringsins.
Í HUGA margra er skjalasafn eingöngu geymsla. Það er litið svo á að þar
séu geymd gömul, rykfallin skjöl sem engan varði um enda allir dauðir sem
þau fjalla um. Allt frá því maðurinn fór að festa í letur hugsanir sínar,
framtíðaráform og gerninga milli manna hefur verið kostað
kapps um að varðveita gögnin. Þótt fjarstæðukennt sé þá er
ekki langur vegur frá leirtöflunum sem varðveittar eru úr
skjalasöfnum valdamanna austur í Mesópótamíu og mót-
aðar voru mörg þúsund árum fyrir Kristburð og þeirra
gagna sem í dag eru varðveitt í tölvutæku formi og send
með rafboðum milli heimsálfa á örskotstund. Eðli gagnanna
er það sama, gerningar milli manna, stofnana og ríkja.
Sumt fánýtt, annað sem veldur hræringum í samfélaginu.
Sammerkt er það að þegar gerningurinn er skráður er lítið vitað hversu
mikið gildi hann hefur til varðveislu og það sem þó er sérstæðast, sömu
vandamálin er við að glíma í varðveislu gagnanna. Varðveisluformið úreld-
ist og það veldur vandkvæðum að ráða þau tákn sem notuð eru til að skrá
gögnin. Það má færa fyrir því rök að leirtöflur Hammúrabís í Babýlon hafi
meira varðveisluþol en tölvugögnin sem verða til í brölti þeirra Bush og
Blair á sömu slóðum mörg þúsund árum seinna.
Skjalasöfn geyma sögu þjóða, þar má finna gögn sem segja frá vænt-
ingum og þrám. Þar finnast gögn um örlagaþrugna atburði sem varða
framtíð þjóðar en þar er einnig varðveitt það sem segir sögu einstaklings-
ins sem lifir og deyr án þess að af honum gangi viðburðarík saga.
Í kynningu á hlutverki skjalasafnanna hef ég tekið sem dæmi um hvernig
gildi skjals breytist þegar það eldist, að á Héraðsskjalasafni Austfirðinga
er varðveitt fjölritað a4 blað sem geymir auglýsingu um söngskemmtun á
Seyðisfirði í janúar 1915, það er karlakórinn Bragi líklega undir stjórn
Inga T. Lárussonar sem heldur skemmtunina og þarna eru flutt nokkur lög
eftir Inga T., kanski frumflutningur. Ég veit ekki hvaðan þetta blað barst
til safnsins, enda skiptir það minnstu máli en mér finnst ég skynja betur hið
daglega líf á Seyðisfirði á þessum árum þegar ég handleik þetta lúða blað.
Á þeim tímum sem við lifum í dag er magn prentaðs máls að kæfa okkur
og hillumetrar í skjalasöfnum fyllast af því að okkur finnst oft gagnslitlu
drasli.
En hvað er verðmætast af þessu? Stærstu framkvæmdir Íslandssögunnar
standa yfir á hálendi Austurlands, Héraðsskjalasafn Austfirðinga hefur
reynt að varðveita sem flest af því sem viðkemur þessum framkvæmdum,
og þá m.a. þykka skýrslubunka um rannsóknir, útboðsgögn og annað sem
samhliða miklu magni skrifa í blöðum mun verða viðfangsefni sagnfræð-
inga, stjórnmálafræðinga, félagsfræðinga og annarra viturra manna sem
leggja mat á málið þegar komin er nægileg tímanleg fjarlægð til að hægt
verði að meta það á sanngjarnan og hlutlausan hátt. En mig grunar að
besta heimildin til að skynja líf fólksins sem þarna tókst á verði auglýsinga-
miðillinn Dagskráin sem í dag kemur inn um bréfalúguna einu sinni í viku,
liggur við hliðina á sjónvarpinu í vikutíma og fer þaðan í ruslafötuna. Í
þessum bæklingi slær hjarta samfélagsins, þar má sjá hvað fólk er að
starfa. Því nefni ég þetta dæmi að mér þykir oft lítill skilningur á því
hversu mikilvægt það er að halda til haga öllu sem skýrt getur og varpað
ljósi á athafnir genginna kynslóða.
Norræni skjaladagurinn sem haldinn verður í ár hinn 8. nóvember, er
samstarfsvettvangur skjalasafna á Norðurlöndunum. Sama þema er á sýn-
ingunum, Er heilsu haldið til haga? Líkami-heilsa-íþróttir.
Undir þessum orðum verður sýningarhald í flestum skjalasöfnum lands-
ins 8. nóvember nk. en viðfangsefnin verða þrátt fyrir það fjölbreytt. Þar
má nefna íþrótta- og ungmennafélög, heilsurækt, íþróttakeppni, ein-
staklinga í leik og starfi.
Ég hvet alla sem hafa áhuga á samhengi fortíðar og framtíðar að leggja
leið sína á næsta skjalasafn á skjaladeginum 8. nóvember.
Hvað er skjalasafn?
Eftir Hrafnkel A. Jónsson
Höfundur er héraðsskjalavörður á Egilsstöðum.
Á AKUREYRI er gefinn út Viku-
dagur, blað sem undirrituð sér sjald-
an, þykir enda ekki mikið til útgáf-
unnar koma. Ég hef
þó lesið stöku grein-
ar í blaðinu, þær
sem fjalla um vinnu-
stað minn, Leikfélag
Akureyrar og ollu
þær greinar mér
mikilli furðu. Frétta-
öflun og frásagnir
um LA í Vikudegi virðast vera fjarri
öllum vinnubrögðum sem mér eru
kunnug, og má helst líkja við róg-
burð.
Því hefur m.a. verið haldið fram í
blaðinu að starfsfólk hafi skipt eigum
LA á milli sín! Þá var látið að því
liggja að starfsfólk væri á tvöföldum
launum og að leikstjórar væru yf-
irborgaðir. Þetta er auðvitað allt frá-
leitt, skárra væri það nú hjá stofnun
sem sýslar með opinbert fé.
Blaðamennska af þessu tagi er of
fáfengileg til að gefa henni mikinn
gaum. Undirrituð vill þó leggja nokk-
uð til málanna vegna forsíðugreinar
23. október, en þar beinast dylgj-
urnar að henni beint. Í þeirri grein er
fjallað um aðalfund LA sem haldinn
var nú í október. Hjörleifur Hall-
gríms, ábyrgðarmaður og blaðamað-
ur á Vikudegi, mætti á fundinn enda
er hann meðlimur í félaginu. Hann
skrifar svo grein í blaðið sitt um þessa
samkomu og hefur greinilega gáfu til
að upplifa hluti á mjög skapandi hátt.
Hann kallar LA fjölskyldufyr-
irtæki og það er reyndar staðreynd
að 3 fastráðnir starfsmenn leikhúss-
ins eru úr sömu fjölskyldunni, ég
undirrituð, Ragna Garðarsdóttir
móðir mín og Þráinn Karlsson faðir
minn. Þetta kann að þykja sérstakt
og er það eflaust, en við sem þessari
fjölskyldu tilheyrum störfum öll á
faglegum grunni.
Í greininni ýjar Hjörleifur að því
að fjölskyldan fari með völd í LA líkt
og þríhöfða einræðisherra, og að
skrímsli þetta hafi stjórnað fund-
inum með ægivaldi, meðan formaður
LA og fjármálastjóri þögðu þunnu
hljóði, líklegast af hræðslu við
skrímslið, sem fer offari þegar höfuð
föðursins mælir. Hvorki fjár-
málastjóri né aðrir mæta á fé-
lagsfund LA sem starfsmenn húss-
ins, heldur sem félagsmenn.
Starfsmenn leikhússins eru hins
vegar vel í stakk búnir til að svara
ýmsum spurningum, eðli málsins
samkvæmt, líkt og bæði fjár-
málastjóri og leikhússtjóri gerðu.
Faðir minn er í stjórn LA, en
stjórnin hefur hvorki með yfirstjórn
leikhússins að gera né sýslar við
rekstur þess að öðru leyti en því að
skipa fólk í leikhúsráð sem svo ræð-
ur leikhússtjóra og er yfirstjórn
hússins. Undirrituð er fulltrúi
starfsmanna í leikhúsráði og er kos-
in af starfsfólki. Fulltrúi starfs-
manna hefur ekki atkvæðisrétt í
ráðinu.
Þessi fjölskyldutengsl innan leik-
hússins hvetja undirritaða til fag-
legra vinnubragða frekar en nokkuð
annað, einmitt til þess að tengslin hafi
ekki áhrif á störf mín eða annarra.
Ætla mætti að félagsmenn í LA
séu í félaginu til að vinna að fram-
gangi atvinnuleikhúss á Akureyri. Þó
kann að vera að Hjörleifur sé þar á
öðrum forsendum en hann kvartaði
yfir því á fundinum að ekkert væri
gert fyrir félagsmenn, svo sem að
halda einhverskonar samkomur. Ég
tel líklegt að stjórnarmenn í LA hafi
öðrum hnöppum að hneppa en að
gera LA að einhverjum skemmti-
klúbbi, enda ætti hver sem er að geta
staðið fyrir slíku.
Niðrandi ummæli um fjölskyldu
mína eru þó ekki aðalástæða þess-
arar greinar heldur þær dylgjur
sem Hjörleifur er með um tengsl
leikhópsins Hálfs Hrekks í dós og
LA, leikhóp sem undirrituð og tveir
aðrir stofnuðu síðast liðinn vetur í
kringum verkefnið „Búkollu“. Hjör-
leifur segir að fjármálatengsl leik-
hópsins og LA séu „óljós“ og virðist
gruna leikhópinn um einhverskonar
misnotkun. Þetta segir hann án rök-
stuðnings og klikkir svo út með ein-
kennilegri samlíkingu. Hann segir
að þessum óljósu tengslum megi
líkja við það að starfsmaður Bón-
usverslunar seldi í versluninni kál og
kartöflur og stingi gróðanum í eigin
vasa. Þessi kúnstuga og langsótta
líking á augljóslega að benda les-
endum á hvernig leikhópurinn hafi
misnotað aðstöðu sína til að græða
peninga!
Hvorki er um „óljós“ fjár-
málatengsl né misnotkun að ræða.
Verkefnið „Búkolla“ var samstarfs-
verkefni leikhópsins og LA, þar sem
leikhópurinn greiddi laun og allan
annan kostnað sem til féll við upp-
setninguna, líkt og aðrir hópar sem
fá inni í húsinu.
Það ríður enginn feitum hesti frá
leikhópastarfi, þar er ekki um neinn
gróða að ræða. Innkoma af seldum
miðum hrekkur ekki fyrir kostnaði,
einmitt þess vegna þiggur leikhús
styrki! Samheldið starfsfólk LA var
boðið og búið til að hjálpa til við verk-
efnið svo það gæti orðið að veruleika,
margir gengu svo langt að vinna sjálf-
boðavinnu ef með þurfti, ekki vegna
misferlis eða einræðis fjölskyldu und-
irritaðrar heldur vegna þess að verk-
efnið þótti þarft, og starfsfólkið vill
búa til leiklist. Það var nefnilega
þannig að LA bauð ekki upp á barna-
sýningu síðast liðinn vetur, en Bónus
bíður upp á bæði kál og kartöflur.
Hjörleifur spurði um þessi tengsl á
aðalfundinum og undirrituð varð fyrir
svörum. Ef honum hefur fundist svar-
ið svona óljóst er honum í lófa lagið að
spurja frekar, hyggist hann róa á mið
rannsóknarblaðamennskunnar, nema
hann óttist hin höfuðin tvö á einræð-
isskrímslinu. Það upplýsist hér með
að meðlimir fjölskyldunnar eru mestu
meinleysingjar og lýðræðissinnar.
Eins sendi ég Hjörleifi tölvupóst síð-
asta vetur þess efnis að starfsfólk LA
sé tilbúið að veita upplýsingar, ætli
hann sér að skrifa um starfsemina,
svona bara til að fá staðreyndir á
hreint. Það boð stendur enn.
„Fjölskyldu- og fjármálatengsl“
Eftir Hildigunni Þráinsdóttur
Höfundur er leikkona.
ÞAÐ er með ólíkindum hvernig
vinnubrögð meirihluta sveit-
arstjórnar og sveitarstjóra Vatns-
leysustrand-
arhrepps hafa verið
í svonefndu „Suð-
urkotsmáli“. Hinn
23. október sl.
barst undirrituðum
greinargerð frá eig-
endum landspildna
við Akurgerði,
Vogagerði og Iðn-
dal í Vogum, Vatns-
leysustrand-
arhreppi en þar
segir m.a.; „Und-
anfarin fjögur ár
hafa eigendur Suð-
urkotslands í Vog-
um mátt þola óvið-
unandi máls-
meðferð forsvars-
manna Vatnsleysu-
strandarhrepps vegna skipulags á
landi þeirra og nýtingu þess.“ Í
þessari greinargerð rekja máls-
aðilar samskipti sín við hrepps-
yfirvöld, virðast okkur vinnu-
brögðin í þessu máli einkennileg
svo ekki sé meira sagt.
Það er ljóst að þrátt fyrir að
sveitarstjóra hafi verið veitt um-
boð til að ganga til samninga við
landeigendur á hreppsnefnd-
arfundi 1. júní 1999 og þrátt fyrir
undirritun viljayfirlýsingar 4. maí
2001 er málinu enn ekki lokið. Á
hreppsnefndarfundi 8. maí 2001 er
fjallað um viljayfirlýsingu þessa
og er þá bókað: „Hreppsnefnd
samþykkir viljayfirlýsinguna og
felur sveitarstjóra að ganga frá
kaupsamningi í samráði við lög-
fræðing hreppsins.“ Þetta deilu-
mál hefur farið fyrir umhverf-
isráðherra sem hafnaði beiðni
hreppsnefndar um eignarnám á
umræddu svæði, einnig liggur fyr-
ir úrskurður frá úrskurðarnefnd
skipulags- og byggingarmála sem
felldi úr gildi deiliskipulag fyrir
umrætt land og segir þar m.a.
„Stofnunin telur hins vegar brýnt
að sveitarstjórnir leiti eftir sem
virkastri samvinnu við landeig-
endur og aðra hagsmunaaðila við
skipulagsgerð.“ Hreppsnefndinni
var í raun sagt að vinna vinnuna
sína betur og í samræmi við lög
og reglugerðir en án árangurs.
Þegar skrifað var undir vilja-
yfirlýsingu féllst hreppsnefnd á að
ganga frá þessu máli og landeig-
endur féllust á að falla frá stjórn-
sýslukæru og athugasemdum við
deiliskipulag sem fyrir lá. Í vilja-
yfirlýsingunni segir m.a. „Land-
eigendur lýsa yfir vilja sínum til
að selja hlutdeild í landi sínu við
Akurgerði og Vogagerði (Suð-
urkotsland) og Vatnsleysustrand-
arhreppur sömuleiðis viljanum til
kaupa. Teknar verða upp samn-
ingsviðræður um verð en náist
ekki samkomulag um það innan 30
daga frá undirritun þessarar vilja-
yfirlýsingar eru aðilar sammála
um að láta dómkveðja tvo hæfa og
óvilhalla matsmenn, sem sátt næst
um, til að meta söluverð landsins.“
10. júlí 2002 voru í Héraðsdómi
Reykjaness dómkvaddir sem
matsmenn þeir Dan V.S. Wiium
hdl. og Jón Guðmundsson löggilt-
ur fasteignasali. Í nóv. 2002 er
matsgerð dómkvaddra matsmanna
tilbúin til afhendingar. Niður-
stöður matsmanna hafa greinilega
ekki verið meirihluta hrepps-
nefndar eða sveitarstjóra að skapi
því matsgerðinni hefur hreinlega
verið stungið ofaní skúffu.
Hinn 9. janúar sl. sendir lög-
maður landeigenda bréf til lög-
fræðings hreppsins þar sem m.a.
segir „Matsgerð dómkvaddra
matsmanna hefur nú legið fyrir
síðan í nóvember síðastliðnum.
Umbjóðendur mínir lýsa yfir vilja
sínum til að ganga nú þegar frá
kaupum umbjóðenda yðar, Vatns-
leysustrandarhrepps, á ofan-
greindum landspildum þeirra í
samræmi við matsniðurstöður
hinna dómkvöddu matsmanna.“
Og nú í lok október, nærri ári eft-
ir að matsgerð lá fyrir, hefur enn
ekki verið haft samband við land-
eigendur vegna þessara mála. Í
greinargerð landeigenda kemur
fram að hreppsyfirvöld og lög-
fræðingur þeirra hafa ekki svarað
hluta þeirra erinda sem send hafa
verið skriflega vegna þessa máls
og þykir okkur það ólíðandi vinnu-
brögð. Forsvarsmenn sveitarfé-
lagsins hafa, að sögn landeigenda,
ekki mætt á einn einasta fund
vegna þessa máls heldur beitt fyr-
ir sig lögmanni. Því miður er þetta
ekki eina málið sem ratað hefur
inn á borð lögfræðinga. Það er
forvitnilegt að vita hvað við, íbúar
hreppsins, höfum greitt fyrir lög-
fræðiþjónustu á síðastliðnum árum
en það er án nokkurs vafa óheyri-
leg upphæð, af einhverjum ástæð-
um virðist forsvarsmönnum sveit-
arfélagsins ganga illa að leysa úr
þeim deilumálum sem upp koma í
sveitarfélaginu án milligöngu lög-
fræðinga eins og raunin er í þessu
máli.
Einkennileg vinnubrögð
meirihluta hreppsnefndar
Vatnsleysustrandarhrepps
Eftir Halldóru M. Baldursdóttur og Kjartan Hilmisson
Höfundar eru fulltrúar V- og T-lista
í minnihluta hreppsnefndar Vatns-
leysustrandarhrepps.
Halldóra
Baldursdóttir
Kjartan
Hilmisson
Mörkinni 3, sími 588 0640
www.casa.is
Opið mán.-fös. 11-18, lau. 11-15.
Húsgögn
Ljós
Gjafavara