Vísir - 22.12.1980, Blaðsíða 16

16
Mánudagur 22. desember 1980
PERSðNUSAGA LISTASKALDSINS
-„PERSðNUSAGA TILTEKINS ■
GðÐA,
ff
Vilhjálmur Þ. Gislason:
JÓNAS HALLGRÍMSSON OG
FJÖLNIR.
Almenna bókafélagiö 1980.
Vilhjálmur Þ. Gislason, fyrr-
verandi útvarpsstjóri, hefur
lengi kannaö af alúö og elju
gögn og ritaöar heimildir um
æviferil Jónasar Hallgrims-
sonar og er löngu oröinn manna
fróöastur um hann. Hann hefur
einnig tekið saman ýmislegt
fleira og birt um Jónas og
Fjölni, bæöi sem útvarpserindi
og námsefni. Nú hefur Almenna
bókafélagið gefið út þessa Jón-
asar- sögu Vilhjálms i stórri og
vandaöri bók. Vilhjálmur biður
lesendur i inngangorðum að
minnast þess, aö þetta sé ,,ævi
saga en ekki almenn saga, þjóð-
arsaga eða bókmenntasaga”.
Hann segir, að þetta sé ,,per-
sónusaga tiltekins manns,
verka hans og hugsana”. Hann
segist fylgja að mestu timaröð i
frásögn. en þó ekki i annáls-
formi. „Saga Jónasar Hall-
grimssonar er um margt glæsi-
legsaga, kannski hins mikilhæf-
asta mannsefnis sins tima i lifi
lista og fræða, en lika saga um
mann i brotum og vanhirðu”,
segir Vilhjálmur ennfremur, og
er sú lýsing vafalaust sönn og
nærfærin.
Sagan hefst á æskuárum
Jónasar i Eyjafirði, siðan dvöl
hans I Bessastaöaskóla og
kynnum hans þar af klassisk
um kveðskap og er sá kafli góð
ur lykill að skilningi á kvæðum
Jónasar. Vilhjálmur ritar sér-
stakan kafla um kvæðið Ferða-
lok og aðdraganda minna þess,
og er hann fróðlegur með hlið-
sjón af ýmsum nýlegum skrif-
um og ágreiningi um aldur þess
kvæðis. Vilhjálmur kveður
engan lokadóm upp um aldurinn
en bendir á gild rök um að það
sé ekki ort sumarið eftir ferðina
norður, segir að handrit þess sé
ekki að finna i fyrstu kvæðabók
Jónasar frá þessu ári, en eigin-
handritið sé i kvæðabók Jónasar
frá 1845. Hann getur ýmissa
munnmæla um þessa sögu og
arfsagna, en treystir þeim með
mikilli varúð. Um þetta segir
hann siðan: „Óbrotnast er um
uppruna Ferðaloka að trúa um-
mælum skáldsins sjálfs blátt
Andrés
Kristjánsson.
áfram eftir orðanna hljóðan i
eiginhandritinu, að kvæðið er
„gömul saga” og um „ástina
mina”, og „breytt kvæði”, sem
siðast var kallað Ferðalok. Lik-
legast er, að það sé upprunnið i
VELJIÐ ÍSLENSKT
Nú leysum við
VANDANN
Allt í herbergið fyrir unglingana
■i
i
i
i
i
i
■
i
i

SKRIFBORÐ — HILLA — STEREÓBEKKUR
VERÐIÐ ER FRÁBÆRT
SAMSTÆÐAN, SEM SLEGIÐ HEFUR í GEGN
SVEFNBEKKURINN ER MEÐ ÞREM PÚÐUM.
GÓÐ GREIÐSLUKJÖR.
PÓSTSENDUM UM LAND ALLT.
^f^^Laugavegi 166
Símar 22222 og 22229
HÚSGAGNAVERSLUN
GUÐMUNDAR
Smiðjuvegi 2
Sími 15100
einhverju formi sinu rétt eftir
þau ferðalok, sem það fjallar
um, en ekki lokið fyrr en löngu
seinna i endanlegri gerð sinni”.
A það veröur að fallast, að þetta
sémjögskynsamleg niðurstaða,
og sú staðreynd að kvæðið er
ekki að finna i kvæðahandrita-
bók Jónasar frá ári ferðarinnar,
bendir eindregið til, að það hafi
ekki verið til þá i heillegri
mynd, þótt einhver brot og
hendingar séu frá þvi sumri.
Þessu næst rekur Vilhjálmur
Reykjavikur-sögu Jónasar „á
kontórnum og i klúbbnum” og
aðdraganda og úrslit i ástamál-
um og bónorði Jónasar þá.
Siöan taka við háskólaárin,
Hafnar-dvölin og þáttur Jónas-
ar i lifi Hafnar-stúdenta, og eftir
það tslandsferðir, fræðastörf og
félagslif. Fjölnir og hræringarn-
ar umhverfis hans eru þar gild-
ur þáttur. Vafalitið er þarna að
finna eina greinarbestu og ýtar-
legustu sögu, sem nú er völ á i
bók um Fjölni og Fjölnismenn,
þar sem sú saga er sögð i nánu
samhengi við aðra framvindu i
lifi Jónasar, og af þvi verður
hún miklu gleggri en ein sér án
þess samhengis. Skáldskapur
Jónasar og snerting hans við
stefnur og strauma i álfunni er
sem rauður þráður i allri sög-
unni. Loks er fróðlegur kafli um
ljóðaþýðingar Jónasar og i
bókarlok nafnaskrá og heim-
ilda. Nokkrar ágætar myndir
eru i bókinni.
Þessi ævisaga Jónasar Hall-
grimssonar vekur margar
spurningar og greiðir einnig úr
mörgum. Fróðlegt væri að bera
þar sitthvað saman við það, sem
áður hefur verið ritað um Jónas,
en til þess vinnst enginn timi nú.
A þessa merku bók skal aðeins
minnt hér og fullyrt, að hún sé
mikill fengur öllum þeim, er enn
stunda Jónas Hallgrimsson —
hugsa um lif hans og njóta
skáldskapar hans. Þrátt fyrir
allt, sem um hann hefur verið
ritað af viti, fræðilegri könnun
eða getspeki einni.hefur ekki
fyrr verið kostur á vandaðri og
heillegri ævisögu hans. Um
hann hafa að vonum myndast
arfsagnir, munnmæli sem
fylgja manni, og þegar minnst
varir er maður flæktur i neti
þeirra og greinir vart milli
þeirra og hins, sem kalla verður
nokkurn veginn staðfasta stafi.
Bók Vilhjálms um Jónas er
mikilvægt hjálpargagn i þess-
um villum, og hún er lika
skemmtilestur og ber þess
merki að gagna hefur verið leit-
að viða og lengi, svo að jafnvel
mætti kalla ævileit. Það dylst
engum, að sú leit hefur boriö
mikinn og góðan árangur, og er
i bókinni vitnað til ýmissa heim-
ilda, sem ekki hafa verið á
glámbekk. Handrit bókarinnar
hefur legiö tilbúið nokkur ár,
segir höfundur i eftirmáli. Þá
segir hann einnig, að Aðalgeir
Kristjánsson skjalavörður hafi
lesið handritið og veitt margs
konar aðstoð, en Aðalgeir er
sem kunnugt er manna fróðast-
ur um timabil Fjölnis i Höfn og
Fjölnismenn. Vilhjálmur Þ.
Gislason hefur með þessu verki
sinu, og Almenna bókafélagið
með útgáfunni, lagt mikilvægan
skerf til góðrar samleiðar
þjóðarinnar og Jónasar i fram-
tiðinni.
A fero með
Láru á
sléttunni
Húsið á sléttunni
Höfundur: Laura Ingalls Wilder
Útgefandi: Setberg 1980
Þýðandi: Herborg Friójónsdótt-
ir.
Ljóðaþýðandi: Böðvar Guð-
mundsson.
bókmenntir
A n n a K .
Brynjólfsdótt-
ir skrifar.
1 fyrra kom út bókin HUsiö i
Stóru-Skógum og nú framhald
af þvi, HUsið á sléttunni. Báöar
þessar bækur eru i bókaflokk-
; numLittlehouseontheprairie,
sem Laura Ingalls Wilder skrif-
aði um bernskuminningar
sinar. Hún fæddisti bjálkakofa
i Stóru-Skógum, Wisconsin7. fe-
brúar 1867. Laura Ingalls Wild-
er var kennari og ritstjóri blaðs-
ins Missouri Ruralist og skrifaði
greinar i mörg timarit, áður en
hún skrifaöi sina fyrstu bók, en
þá var hún 65 ára. Það var árið
1932, sem fyrsta bókin af
„Láru” bókunum kom út, en
þær hafa náö miklum vinsæld-
um og hinn vinsæli myndaflokk-
ur „Húsiöásléttunni” er gerður.
eftirþeim. Laura Ingalls Wilder
lést áriö 1957, þá nýlega nlutfu
ára gömu.
Lauru tekst sérlega vel að ná
til lesandans. Lesandi fer inn i
söguna, ef svo má segja. Hann
fylgist með flutningi Ingalls
fjölskyldunnar frá Stóru-
Skógum til sléttunnar i Kansas,
þar sem reist er bjálkahús.
Mikil var gleði fjölskyldunnar
að eignast hús, þó að húsið væri
þaklaust i byrjun, en aðeins
tjaldaö yfir með segldúknum af
vagninum,sem þau ferðuðust á.
En seinna kom svo þak á húsið
og nim og borð inn i það. Það
var glaðst yfir hverjum áfanga,
sem náöisUFriðsælt var inni i
litla hUsinu á sléttunni, þegar öll
fjölskyldan, mamma og pabbi,
Lára, Maria og Kata litla, voru
heima saman. En óttinn sótti oft
að landnemunum. Það voru
margar hættur sem leyndust úti
fyrir. Lifsbaráttan á sléttunni er
hörð og það er aldrei setið auð-
um höndum. Siöast verður fjöl-
skyldan enn að halda af stað i
leitaðnýjulandi. Það er tjaldað
yfir vagninn og bjálkahúsiö sem
haföi verið heimili þeirra, er
yfirgefiö.
Þó að ég hafi horft á marga
þætti um Láru og fjölskyldu
hennar í sjónvarpinu, finnst
mér i sögunni veröa um aöra
fjölskyldu að ræöa. Sjónvarps-
þættimir ná ekki ferskleika
sögunnar. Húsið á sléttunni er
ágætis bók og það er óhætt að
mæla með henni. Hún er með
skemmtilegum myndum eftir
Garth Williams.
Prentvillupúkinn hefur slett
úr klaufunum á nokkrum stöö-
um i bókinni, og er það miður.