Vísir - 22.12.1980, Qupperneq 22

Mánudagur. 22. des.epjb^r 1960
22
1 r-
VtSXR
AF SOfiU-
SLfiOUM
BABUM
MEGIN
ALMRNNA-
SKABBS
Torfi Þorsteinsson i
Haga:
TÖFRAR LIÐINS
TÍMA.
Frásöguþættir úr A--
Skaftafellssýslu.
Setberg 1980.
Þdtt þetta sé fyrsta bók Torfa
Þorsteinssonar i Haga i Horna-
firöi er hann engan veginn
ókunnur sögumaður með þjóð-
inni. Hann hefur fyrr og siðar
sagt frá mörgu i blöðum, tima-
ritum og útvarpi. Torfi er fróður
allvel og lagvirkur skrásetj-
andi. Hann byggir allmikið á
munnlegum heimildum og
leggur þaö við 'sitthvað, sem
áður hefur birst á prenti, svo
sem hjá Þórbergi Þórðarsyni,
oglæturþaö falla saman i fyllri
þætti
Fyrsti þáttur þessarar bókar
nefnist Steinar i Suðursveit, og
er þar greint frá byggð á þess-
um stað undir Steinafjalli. Hún
lagðist af með ósköpum, og er
þetta bæjarnafn meðal frægustu
heita á eyðibýlum svo sem
kunnugt er. Þjóðsagan á sina
skýringu á eyðingu bæjarins.
Tættur hans segir Torfi að enn
sjáist i grjóturðinni, sem hrunið
hefurúr Steinafjalli, og þar sem
túnið var eru aurar eftir Köldu-
kvisl sem sótti að bænum að
neöan. En þessi þáttur er
stuttur og ekki viðamikill þótt
hann geymi merkilega sögn.
Þessi næst er hvalskurðarþáttur
frá Hálsósi 1887, þegar fjórir
menn drukknuðu i ósnum fyrir
klaufaskap. Þetta er örstuttur
þáttur, og þar er eitthvaö mál-
um blandaö. Ekki kannast ég
við oröið „árarhlunni”, sem
þama stendur og vona að sé að-
eins prentvilla fyrir „árar-
hlummur” en ekki orðabrengl
Skaftfellinga, þó aö þeir séu nú
sérlegir i munninum eins og al-
þjóö veit. Og ég vona að þeir
kunni visuorðin:
„Þeir hlummana knúðu meö
harðspenntri greip
svo hrikti i' súðum og marraði 1
keip”
Og eitt sinn heyrði ég Mýra-
mann aö austan segja frá val-
kvendi, sem „röri” alveg á við
bræður sina, og það hélt ég, að
oft hefði verið tekið rösklega á
árarhlummum en hlunnum
brugðið undir kjöl á sandi
austur þar. Þá er þarna einhver
nafnaruglingur, liklega tvitekið
nafn en öðru sleppt, þvi að lik
„Bjarna á Uppsölum” er sagt
reka á fjörur þótt hann sé ekki
talinn meðal þeirra fjögurra,
sem fórust þarna i ósnum.
Nokkrar fleiri prentvillur má
finna i bókinni, en þær verða
ekki að teljandi meini aðrar.
Þátturinn „Drottinn hefur
látið ferð mina heppnast” er
býsna viðamikill og viða skrif-
aður með lyftingu eins og lýs-
ingin á brúðkaupinu á Stafa-
felli — eða í Volaseli. Skemmti-
leger lika lýsingin á sætaskipan
i Stafafellskirkju, þar sem sagt
er, að „iframkirkjunniáttu sæti
konur, hjáleigubændur og
þurfamenn”, en „i kór sátu
óðalsbændur ... og efnaðasti
sauðabóndi sveitarinnar næst
altarishorni”. Það hef ég aldrei
heyrt úr öörum stað, að „efn-
aðasti sauðabóndinn” ætti sæti
við altarishorn þótt annars væri
raðað i kirkjusæti eftir rikidæmi
og annarri virðingu. Það sagöi
mér Sigurður Jónsson, kirkju-
bóndi á Stafafelli, aö þar i kirkju
inundi siðast á landi hér hafa
verið raðað I kirkjusæti að hiin-
um gamla sið, þar sem konur
sátu öðrum megin, og merkis-
frúr innar en betri bændur i kór,
ogheföiþetta haldist allt fram á
þriðja tug aldarinnar.
Meðal eftirtektarverðra þátta
i bókinni er að nefna Islenska
örlagasögu, þar sem brugðið er
uppátakanlegri mynd af hrakn-
ingsfólki á sveit og umkomu-
leysi barns, sem elst upp á slík-
um harðangri og endar ævi á
vigstöðvum i her Kanada-
manna. Þáttur um Almanna-
skarð sem illvigan farartálma
en jafnframt einstæöan útsýnis-
stað, sem birtir fágæta fegurð,
er haglega gerður og góður
leiðarvisir þeim, sem þar eiga
leið um. Þáttur um hornfirska
hesta og hestamenn er
skemmtilegur fróöleikurog mér
finnst hann staöfesta það álit,
sem ég hafði áður af spurn og
eigin raun, að hornfirskt hesta-
kyn væri vænst og vitrast á
landi hér. I þessum þætti er all-
margt um visur, svo sem vel
hæfir. Þátturinn um Pál á
H já lm ss tööum , Jörund
Brynjólfsson og Bjarna á
Laugarvatni er töluvert sér-
stæöur, en þar er sagt frá viður-
eign Páls og Jörundar á stjórn-
málafundi á Laugarvatni á vor-
dögum 1937. Siöasti þáttur-
inn — Lárus gamli — er hlý-
legur minningaþáttur um hug-
stæðan alþýöumann, sem vann
af trúmennsku búinu á Hólum i
Nesjum, átti góðhest og lék á
harmoniku. Aftast i bókinni er
nafnaskrá.
Þótt bók þessi sé allsundurleit
og þættirnir misjafnir að gerð,
efni og gæðum er hún fróðlegur
og skemmtilegur lestur og ber
höfundi sinum — glöggum og
nærfærnum sagnamanni — gott
vitni. Þeir, sem hafa augu og
eyru til þess að njóta töfra liðins
tima I sögn og sögu eiga Torfa I
Haga þökk aö gjalda.
Andrés Kristjánsson.
Sveit Hjalta Elíassonar
frá Brldgefélagl Reykla
víkur Mkarmeislarl
Orslitaleikur Bikarkeppni
Bridgesambands Islands var
spilaður fyrir stuttu og sigraði
sveit Hjalta Eliassonar sveit
Öðais I spennandi leik með litl-
um mun. Rak sveit Hjalta þar
með endahnútinn á óvenju-
glæsilega frammistöðu á s.l.
ári, enda hafa þeir félagar inn-
anborðs alla meiriháttar titla
bridgeiþróttarinnar. Auk Hjalta
eru í sveit hans Asmundur Páls-
son, Guðlaugur R. Jóhannsson,
Þórir Sigurðsson og örn n
Arnþórsson.
Hér er erfitt og skemmtilegt
spil frá úrshtaleiknum.
Allir á hættu/ vestur gefur:
2
74
ADG9762
D82
A10986 K54
986 KDG
3 K1084
KG107 A54
DG73
A10532
5
963
A öðru boröinu sátu n-s Simon
og Jón, en a-v Þórir og
Asmundur. Þar gengu sagnir á
þessa leiö:
Vestur Norður Austur Suður
pass 3T dobl pass
4S pass pass dobl
pass pass pass
Norður spilaði út tigulás og
skipti siðan i lauf eftir nokkra
umhugsun. Eins og sést leysti
það allan vanda sagnhafa.
Skiptir þá ekki máli, þótt norður
sé I greinilegri kastþröng, eigi
hann laufadrottningu, þvi sagn-
hafi verður alltaf að geta rétt I
þriggja spila endastöðu.
Þetta virtist gott búsilag fyrir
sveit Hjalta og biöu menn
spenntir eftir árangri af hinu
borðinu. Og ekki stóð á fjörug-
um vopnaviðskiptum.
Þar sátu n-s Guðlaugur og
örn, en a-v Jón og Hörður:
Vestur Norður Austur Suður
pass 2T pass pass
2S pass 3G dobl
pass pass pass
Norður vantaði svo sem einn
ás til viðbótar til þess aö upp-
fylla lagmarksstyrkleika op-
nunarsagnar sinnar, en sjálf-
sagthefurhann ætlað að grugga
vatnið ofurlitið. Enda sagði
austur pass I fyrstu umferð en
tók siðan hressilegt viðbragð,
þegar vestur vakti upp sagnir.
Er raunar litt skiljanlegt hvers
vegna hann redoblaði ekki.
NU en hann bætti það upp meö
spilamennskunni meö þvi að
vinna yfirslag.
Suöur spilaði út hjartatvisti
ogsagnhafi fór strax I spaðann.
Suður komst siðan inn á spaða,
spilaði tigli og norður hjarta til
baka. Suður drap á ás og spilaði
meira hjarta. NU var komið að
Jóni. Hann tók nú spaðaslagina
oglagði siðan upp kastþröngina
á norður, sem hlaut að eiga
laufadrottningu.
Kjarngóö lesning
Briggskipið Bláliljan
Ilöfundur: Olie Mattson
Þyðandi: Guðni Kolbeinsson
Útgefandi: Bjallan, Reykjavik
1980.
Bókaútgáfan Bjallan hefur
hafið útgáfu nýs bókaflokks.
Nefnist hann Sagnaval Bjöll-
unnar ogá að innihalda úrvals-
sögur frá ýmsum löndum. Það
er kannski ekki nein tilviljun, að
fyrsta bókin i þessum bóka-
flokki er sænsk. Eitt af þvi sem
Sviar hafa hlotið alþjóðlega
frægð fyrir eru barna og ungl-
ingabækur. Það finnst löng hefð
fyrir þvi að bestu höfundar Svia
skrifi fyrir böm. Bók Selmu
Lagerlöf um Nilla Hólmgeirs-
son var skrifuð sem landafræði-
bók um Sviþjóð að tilhlutan
fræðsluyfirvalda.
Ein er sú tegund bóka sem i
hugum margra fyrst og fremst
tengist Svium, en það eru svo-
kallaðar vandamálabækur. En
svo hafa þær bækur verið kall-
aðar, sem taka til meðferðar
félagsleg vandamál, eða erfið-
leika unglinga i nútimasam-
félagi. Það væri þó mikill mis-
skilningur að halda að Sviar
ættu ekki aðrar tegundir bók-
mennta fyrir börn.
Börn og unglingar hafa þörf
fyrir gott og fjölbreytt lestrar-
efni, ekki siður en fullorðið fólk.
Mestu máli skiptir að höfundur
taki viðfangsefni sitt alvarlega
og skrifi af viröingu fyrir
væntanlegum lesendum.
Einn af þeim höfundum Svia,
sem hlotið hefur frægð heima
fyrir og verið þýddur á mörg
tungumál er Olle Mattson. Hann
' er þekktur fyrir bækur, sem eru
meira i ætt við ævintýri gamalla
meistara eins og Robert Louis
Stevenson og Rudyard KipHng
en raunsæislegar eða félagsleg-
ar bókmenntir siðari tima. Olle
Mattson er fæddur i Uddevalla
árið 1922. Uddevalla liggur á
vesturströnd Sviþjóðar, en
Vesturströndin er i huga Svia
einkum tengd fiskveiðum og
siglingum. Margar af bókum
Olle Mattson gerast einmitt i
sliku umhverfi. Einnig sækir
hann efnivið i sögu átthaganna.
Olle Mattson hefur hlotið ýmsar
viðurkenningar fyrir ritstörf,
svo sem Nilla Hólmgeirsson
skjöldinn og verðlaun Bonniers-
bókaforlagsins. En þessi verð-
laun eru meðal virtustu viður-
kenninga, sem sænskir rithöf-
undar geta fengið.
1 bókinni Briggskipið Blá-
klukkan sækir höfundurefnivið I
sögu nitjándu aldar. Sagan ger-
istá Vesturströndinni. Söguper-
sónurnar eru alþýðufólk, sem
býr við sárustu fátækt. Dreng-
urinn Mikael Pétursson býr hjá
ömmu sinni i yfirgefnu veit-
ingahUsi. Móðir Mikaels dó Ur
tæringu fyrir hans minni og fað-
ir hans sem var i siglingum er
talinn af, þvi til hans hefur ekki
spurst um árabil. Ofan á allt
þetta verður Mikael stöðugt
fyrir aðkasti annarra barna,
vegna likamslýtis, sem hann
ber frá fæðingu. Til að bæta sér
upp niðurlægingu fátæktarinn-
ar, gerir drengurinn sér glæsta
mynd af föður sinum og biður
þess fullviss aðhannkomi aftur.
Andstæða allrar þessarar
eymdar og að hluta til valdur að
henni er Auðbjörn útvegsbóndi,
sem riður um á stóra Blakk.
Þrátt fyrir óblfð kjör er lffið
fleira en eymd og basl. Mikael á
sér vini og hin ótrúlegustu ævin-
týri geta gerst og gerast.
Bókin er svo spennandi að ég
átti erfitt með að stilla mig um
að kikja i endinn, en slikt
hendir mig sjaldan. Ég vil þvi
ekki gera lesendum þann
ógreiða að rekja meira af efni
hennar hér. Höfundur þessarar
bókar er þekktur fyrir sérstak-
an stil á bókum sinum. Hann
skirrist t.d. ekki við að nota
fornt málfar og jafnvel
mállýskur ef hann telur þess
þörf. Bækur Olle Mattson eru
rikar af óvenjulegum orðum og
orðasamböndum, sem börn og
unglingar eru óvön. Slikt auðgar
málskilning barna, auk þess
sem það gerir bækurnar enn
skemmtilegri aflestrar. Þýð-
andanum Guðna Kolbeinssyni
hefur tekist með ólikindum vel
að snúa þessari bók til islenskr-
ar tungu. Þar að auki ber þýð-
ingin þess vott að þýðandinn er
góður hagyrðingur, sem kemur
sér vel, þvi fók á Vesturströnd-
inni lætur gjarnan fljúga i hend-
ingum. Dæmi:
„Skipstjórinn var Skoti
og skipið flutti sild
og bossastóra biskupsfrú
frá Bakersfield.”
Að loknum lestri þessarar
bókar, vona ég af heilum hug að
„Sagnaval Bjöllunnar” eigi eft-
ir að takast jafn vel og fyrsta
bók bókaflokksins.