Morgunblaðið - 02.03.2004, Síða 32

MINNINGAR
32 ÞRIÐJUDAGUR 2. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
E
inhver vondur Dani,
Niels Lyngsø, finn-
ur það upp hjá
sjálfum sér að tala
yfirlætislega og
raunar af óheyrilegum hroka um
bókmenntir vest-norrænna
þjóða í Politiken fyrir skömmu.
Maðurinn virðist vera einhvers
konar gagnrýnandi. Hann skrif-
ar grein um sex ljóðabækur sem
tilnefndar voru til Bókmennta-
verðlauna Norðurlandaráðs á
þessu ári. Þrjár þeirra þykir
honum mjög góðar, sú danska
auðvitað, sú norska og sú
sænska. Þrjár þeirra þykir hon-
um vera mjög vondar, sú fær-
eyska, sú grænlenska og svo sú
íslenska, Hvar sem ég verð eftir
Ingibjörgu Haraldsdóttur. Og
aumingja maðurinn setur fram
ákaflega laslega hugmynd um
það að þessar
þrjár ljóða-
bækur séu
svona vondar
vegna þess að
höfundar
þeirra til-
heyri fámennisþjóðum. Og hann
virðist líka vera þeirrar skoð-
unar að það sé fráleit hugmynd
að þessar fámennisþjóðir fái að
leggja fram bækur til Bók-
menntaverðlauna Norð-
urlandaráðs, þaðan geti bara
ekki komið góðar bækur.
Núna myndi viðhorfshöfundur
hlæja kuldalegum en jafnframt
innilegum hlátri ef þetta væri út-
varp eða sjónvarp. En þetta er
dagblað og því segi ég: Þessi
Dani veit greinilega afskaplega
lítið í sinn haus. Þessi Dani er
þar að auki dóni.
Við skulum skoða eilítið betur
hvað aumingja maðurinn segir í
þessu skrifi sínu.
„Hugsið ykkur,“ segir Niels,
„ef Ballerup ætti að tilnefna einn
af íbúum sínum til Bókmennta-
verðlauna Norðurlandaráðs.
Miðað við að þar búa einungis
um það bil 50.000 manns þá væri
það takmörkunum háð hversu
hæfan kandídat væri hægt að til-
nefna. Ár eftir ár.“
Nielsi þykir tilhugsunin fárán-
leg, en þetta er veruleikinn, bæt-
ir hann við, bæði á Grænlandi og
í Færeyjum búa álíka margir og
í Ballerup og þessar þjóðir fá að
tilnefna einn höfund til hinna
merku verðlauna.
Og niðurstaðan er eftir því,
heldur Niels áfram: „Séu ljóð-
skáldin sex sem tilnefnd eru
skoðuð kemur í ljós að bilið á
milli þeirra bestu og þeirra
verstu er gríðarlega mikið.
Grænlenska skáldinu, Kristian
Olsen aaju, er ekki viðbjargandi,
hann er úti í móa. Bók hans er
ekki verð umfjöllunar.“
Niels segir að bæði færeyska
skáldið og það íslenska séu
sömuleiðis vonlaus. En um þau
fjallar hann í lok greinar sinnar
eftir að hafa farið lofsamlegum
orðum um Kristinu Lugn frá
Svíþjóð, Peter Nielsen frá Dan-
mörku og Inger Elisabeth Han-
sen frá Noregi.
Niels rifjar upp að færeyska
skáldið Jóanes Nielsen hafi verið
tilnefnt áður, 1994, enda hafi
Færeyingar ekki úr mörgum að
velja. Hann segir Nielsen vera
eins konar þjóðskáld Færeyinga
nú um stundir og njóta mikilla
vinsælda í heimalandi sínu sem
og meðal sumra gagnrýnenda í
Danmörku.
„En í mínum augum og eyr-
um,“ heldur Niels áfram af stíl-
legum frumleika, „eru ljóð hans
algerlega hefðbundin.“
Hann segir bókina einkennast
af náttúrustemningum og tilvist-
arlegum hugleiðingum og and-
ardrátturinn í henni sé hægur,
jafnvel svæfandi.
En Niels telur að ástandið sé
enn þá verra á Íslandi en þar sé
ekki um að ræða álíka marga
íbúa og í Ballerup heldur í Ár-
húsum og næsta nágrenni. Nielsi
er þó ekki alls varnað. Hann seg-
ir Ísland þrátt fyrir allt eiga
„merkilega bókmenntahefð“, en
í þetta sinn hafi Ingibjörg Har-
aldsdóttir verið tilnefnd.
Og um bók hennar segir Niels:
„Þetta er ekki bara næfísk og
gagnhefðbundin ljóðlist, þetta
eru veigalítil ljóð sem ekki
snerta mann.“
Að mati Nielsar hefði þessi
bók Ingibjargar vart verið gefin
út hefði hún verið send til stórs
forlags í Danmörku.
Að endingu segir Niels að það
sé út í hött að hinn færeyski
Nielsen, hin íslenska Haralds-
dóttir og Grænlendingurinn Ol-
sen, sem sé enn verri en hin tvö
fyrrnefndu ef það sé hægt, skuli
geta baðað sig í ljósi skandinav-
ísku ljóðskáldanna þriggja sem
séu frábær. Það sé einfaldlega
klassamunur á þeim.
„Ef eitt af vest-norrænu ljóð-
skáldunum fær verðlaunin í ár
þá flyt ég til Ballerup,“ segir
Niels að lokum.
Það hefði enginn orðið fegnari
en ég ef Niels auminginn hefði
þurft að standa við þessa hótun
sína, hann hefði þá hugsanlega
getað sest niður í ró og næði til
að lesa bókmenntir fámenn-
isþjóðanna hér norðurfrá.
Í leiðinni hefði hann hugs-
anlega áttað sig á afstæði stærð-
arhugtaksins þegar um fólk og
þjóðir er að ræða. Það er ekkert
lögmál að stórmenni verði ein-
göngu til þar sem milljónir
manna eru saman komnar. Það
er ekkert lögmál að góð skáld
þurfi stóra þjóð til að þrífast.
Þetta er bara einhver sú allra
mesta vitleysa sem maður hefur
heyrt um dagana.
William Heinesen skrifaði
stórkostlegar skáldsögur um líf-
ið í Færeyjum, um baráttu hins
gamla og nýja í litlu samfélagi.
Enginn efast um að það eru
heimsbókmenntir. Heinesen
hafnaði þessum Bókmenntaverð-
launum Norðurlandaráðs á
miðjum sjöunda áratugnum og
sýndi þar að sannkölluð stór-
menni eru einungis til á meðal
smáþjóða.
Og ekki var Halldór Laxness
afurð stórar þjóðar en hann
skrifaði bækur um líf smáþjóðar
með þeim hætti að fólk hvaðan-
æva getur þar fundið sjálft sig.
Þó að það þurfi ekki stóra þjóð
til að skapa stórt skáld þá getur
ein bók hýst margar þjóðir.
Laxness var sennilega eitt
mesta skáld sem Norðurlöndin
hafa alið, kannski fyrir utan
Snorra Sturluson. Og Laxness
bað okkur í lengstu lög að muna
eitt, að yrkja ekki eins og Skand-
inavar.
Þessi Dani
er dóni
Þó að það þurfi ekki stóra þjóð
til að skapa stórt skáld getur
ein bók hýst margar þjóðir.
VIÐHORF
Eftir Þröst
Helgason
throstur@mbl.is
✝ Sigríður Theo-dóra Árnadóttir
fæddist í Snjallsteins-
höfðahjáleigu (nú Ár-
bakki) í Landsveit 18.
mars 1926. Hún lést á
Hjúkrunarheimilinu
Skógarbæ 23. febr-
úar síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
hjónin Margrét
Loftsdóttir, f. 27.1.
1899, d. 12.8. 1981,
og Árni Sæmunds-
son, bóndi á Bala í
Þykkvabæ, f. 27.6.
1897, d. 17.12. 1990.
Sigríður var þriðja í röðinni af sex
systkinum. Hin eru Lovísa Anna,
f. 24.11. 1920, Sæmundur, f. 5.9.
1924, d. 12.2. 1944, Svava Þuríður,
f. 9.6. 1927, Guðlaugur, f. 9.6.
1927, og Rut, f. 24.5. 1933.
Sigríður Theodóra giftist 13.10.
1945 Eggerti Jóhanni Jónssyni, f.
22.5. 1919, d. 18.7. 1962. Foreldr-
ar hans voru hjónin Jónína Val-
gerður Ólafsdóttir, f. 31.3. 1886,
d. 3. jan. 1980, og Jón Pálmason,
alþingismaður á Akri, f. 28.11.
1888, d. 2.2. 1973. Sigríður Theo-
dóra og Eggert Jóhann eignuðust
þrjú börn. Þau eru: 1) Jónína, f.
13.7. 1946, maki Eiríkur Kristinn
Nielsson, f. 29.11. 1942, d. 17.12.
2000. Þeirra börn eru: a) Eggert
Jóhann, f. 24.12.
1966, b) Bergþóra, f.
21.2. 1968. c) Sigríð-
ur Theodóra, f. 24.6.
1974, maki Atli Örv-
ar, þeirra börn: ca)
Jónína Valgerður, f.
17.2. 1998, cb) Una
Hrund, f. 1.5. 2000.
2) Margrét, f. 23.4.
1950, maki Magnús
Guðjónsson, f. 30.1.
1948. Þau slitu sam-
vistum. Þeirra börn
eru: a) Eggert, f.
30.10. 1970, maki
Margrét Ása Karls-
dóttir, þeirra börn eru: aa) Freyja
Karen, f. 10.2. 2001, ab) Heiða
Hrund, f. 28.5. 2003. b) Arnheiður,
f. 16.6. 1972, dóttir hennar ba)
Margrét Rebekka, f. 25.12. 1999.
c) Katrín, f. 11.6. 1981, d) Magnús
Einar, f. 21.5. 1987. 3) Árni Sæ-
mundur, f. 19.3. 1956, maki Sig-
urveig Björnsdóttir, f. 8.2. 1960.
Þeirra börn eru: a) Björn, f. 29.3.
1980 b) Eggert Jóhann, f. 6.1.
1983. Sigríður Theodóra starfaði
utan heimilis eftir að maður henn-
ar lést, þá lengst af sem fulltrúi í
lánadeild Búnaðarbanka Íslands.
Hún lét af störfum í árslok 1995.
Útför Sigríðar Theodóru verð-
ur gerð frá Seljakirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 13.30.
Undir háu hamrabelti
höfði drúpir lítil rós.
Þráir lífsins vængja víddir,
vorsins yl og sólarljós.
Æsku minnar leiðir lágu
lengi vel um þennan stað,
krjúpa niður, kyssa blómið,
hversu dýrðlegt fannst mér það.
Finna hjá þér ást og unað,
yndislega rósin mín.
Eitt er það sem aldrei gleymist,
aldrei, það er minning þín.
(Guðm. G. Halldórsson.)
Tengdamóðir mín sem við nú
kveðjum var náttúrubarn. Hugur
hennar leitaði oft heim í átthagana.
Hún fylgdist vel með fuglunum, hve-
nær þeir birtust á vorin og hvenær
þeir fóru á haustin. Ef hún sá ein-
hvern fugl sem hún kannaðist ekki við
hætti hún ekki fyrr en hún hafði feng-
ið að vita hvað hann hét. Hún var
veiðikona og þar lágu áhugasvið okk-
ar saman, það brást ekki að ef við
Árni vorum að koma úr veiðiferð var
hún spennt að vita aflatölur og ná-
kvæma lýsingu á öllum staðháttum.
Hún hafði gaman af því að ferðast,
bæði innanlands og erlendis, það var
gaman að heyra hana segja ferðasög-
ur sínar því hún tók eftir öllu, jafnt
stóru sem smáu. Hún tengdamóðir
mín hafði ákveðnar skoðanir á hlut-
unum, vissi vel hvað hún vildi og hvað
hún vildi ekki. Það einkenndi hana
hvað hún hafði skemmtilegan húmor
og er oft vitnað í óborganleg tilsvör
hennar í fjölskyldunni.
Mér er efst í huga þakklæti til
hennar fyrir allt það sem hún gaf mér
og kenndi. Hún kvaddi þennan heim
södd lífdaga, hvíldinni fegin.
Elsku Sigríður, megi algóður Guð
umvefja þig vængjum sínum og leiða
þig um ný heimkynni. Blessuð sé
minning þín.
Þín tengdadóttir
Sigurveig.
Elsku amma. Nú ert þú farin frá
okkur líka. Ég var svo fegin að kom-
ast til þín þarna á sunnudaginn til að
kveðja. Þó þetta hafi nú verið mikil
hraðferð á mér og ég hálfpartinn and-
lega fjarverandi, þá leið mér samt
mun betur eftir að hafa fengið að
kveðja þig. Mér fannst þú brosa örlít-
ið við mér og það hlýjaði mér um
hjartarætur.
Margar góðar og oft á tíðum fyndn-
ar minningar eiga eftir að ylja mér
um hjartarætur þegar ég hugsa til
þín um ókomna tíð.
Einu sinni var ég stödd heima hjá
þér í Boðagrandanum og við vorum
að baka. Þú varst inni á baði eitthvað
að bjástra og ég í eldhúsinu að dunda
mér við að brjóta upp egg í bakst-
urinn. Í ljós kom að eitt eggið var fag-
urfjólublátt á lit og ég í einfeldni
minni hélt að þú, þessi mikla fugla-
áhugakona, mundir hafa gaman af að
sjá svona fallega fjólublátt egg. Ég
kallaði á þig, glöð í bragði, og rétti
fram glas með egginu í. „Amma,
sjáðu.“ Mikil mistök það!!! Þú hljópst
æpandi aftur inn á bað og stóðst þar
lengi og kúgaðist hvað eftir annað.
Á sumrin komstu oft með okkur í
ferðalög þegar ég var krakki og þá
spiluðum við oft á spil, þú sagðir sög-
ur af álfkonum og huldufólki úr sveit-
inni, það var ótrúlega gaman. Ég man
reyndar líka eftir því hvað þú hraust
ótrúlega hátt.
Tíminn leið og ég fullorðnaðist og
það kom að því að ég fluttist til Dan-
merkur til að læra dýralækningar. Þú
varst afar stolt af mér og sagðir öllum
í Skógarbæ, þegar ég var í heimsókn,
að ég væri að læra að verða dýra-
læknir. Þú lifðir þig inn í námið mitt í
gegnum sjónvarpið með áhorfi á alla
SIGRÍÐUR THEO-
DÓRA ÁRNADÓTTIR
✝ Þórður Guð-mundsson fædd-
ist á Kleifum á Sel-
strönd í Steingríms-
firði 16. febrúar
1913. Hann andaðist
á líknardeild Land-
spítala Landakoti
laugardaginn 21.
febrúar síðastliðinn.
Foreldrar hans vóru
Guðmundur Þórðar-
son bóndi á Kleifum,
f. 13. nóv. 1874, d. 25.
sept. 1919, og Helga
Bjarnadóttir bústýra
hans, f. 30. júní 1874,
d. 26. mars 1958. Systkini Þórðar
voru Jakobína, f. 7. apríl 1902, d.
31. jan. 1982, og Valdimar, f. 16.
ágúst 1910, d. 28. okt. 2001.
Þórður kvæntist 12. nóv. 1934
Fanney Anna, f. 14. febr. 1967. 2)
Hjalti Ingimundur, f. 20. maí 1941.
Börn hans eru: Þorsteinn, f. 10.
maí 1967, sambýliskona Sara
Níelsdóttir, f. 17. nóv. 1968, og Sig-
urlaug, f. 2. maí 1976. 3) Guðmund-
ur, f. 9. maí 1945, kona hans Krist-
ín Magna Guðmundsdóttir, f. 28.
sept. 1944. Börn þeirra eru: Fann-
ey, f. 2. apríl 1967, Þórður, f. 5.
ágúst 1970, og Bjarni, f. 19. apríl
1981.
Þórður stundaði framan af al-
menna verkamannavinnu, var um
stutt skeið sjómaður og sinnti dúk-
lagningar- og veggfóðrunarstörf-
um. Upp úr 1953 lagði hann fyrir
sig múraraiðn sem aðalstarf er
hann stundaði til 1970. Síðustu 12
árin vann hann við Vífilsstaðahæl-
ið sem almennur starfsmaður.
Hann tók virkan þátt í félagsmál-
um og var í formennsku og stjórn í
verkalýðsmálum um tíma á
Hólmavík.
Útför Þórðar fer fram frá Vídal-
ínskirkju í Garðabæ í dag og hefst
athöfnin klukkan 15.
Fanneyju, f. 14. nóv.
1913, dóttur Hjalta
Steingrímssonar, f. 3.
maí 1882, d. 20. des
1961, útgerðarmanns
og fyrsta símstjóra á
Hólmavík m.m., og
konu hans Sigurlínar
Tómasdóttur frá
Gljúfurá í Arnarfirði,
f. 28. okt 1870, d. 8.
ágúst 1950. Börn
Þórðar og Fanneyjar
eru: 1) Ásthildur, f. 10.
mars 1935, gift Guð-
mundi Benediktssyni,
f. á Seyðisfirði 22. nóv.
1936, börn þeirra eru: Benedikt, f.
2. jan. 1963, hans kona Diane, f. 27.
sept. 1957, börn þeirra börn Co-
urtney Mary, f. 15. sept 1997, og
Brittany Nicole, f. 10. júlí 2000; og
Faðir minn ólst upp við Stein-
grímsfjörð. Hann var sonur Guð-
mundar Þórðarsonar sjálfseignar-
bónda á Kleifum á Selströnd, sem
auk þess átti og bjó á Gautshamri.
Faðir minn var kominn af dugmiklu
fólki, en naut þess ekki sem skyldi,
því hann missti föður sinn sex ára.
Föðurafi hans hafði dáið ári áður, en
móðurafa sínum, Bjarna Pálssyni
var hann samvista aðeins lengur eða
til 11 ára aldurs. Að missa föður sinn
svo ungur hafði mikil áhrif á uppeldi
hans. Lífsbaráttan var harðari þá. Á
sumrin var honum komið í vist sunn-
an megin fjarðarins, eða þar til hann
gat farið að vinna sjálfstætt fyrir sér,
en með móður sinni ásamt bróður
um vetur. Faðir minn vildi lítið tala
um þetta tímabil, sneri út úr því með
því að segja: „Ég sé ekkert eftir því
að gefa þér að borða.“ Nokkuð mun
það hafa komið niður á líkamlegu at-
gervi hans síðar meir. Hann var oft
snjall í tilsvörum og kunni til að
mynda mörg orðatiltæki og var ein-
dæma hnyttinn með þeim. Hann var
greindur, framan af ævi minnugur
og mannþekkjari en þó dulur. Ekki
var hann beint búmaður en þó for-
sjáll. Hann var forvitri en fór frekar
leynt með það. Faðir minn tók virk-
an þátt í félagsmálum. Hann var
mjög trúr sínum hópi og ekkert
haggaði trúnaði hans eða gat komið
honum til að svíkja félaga sína. Á
heimili foreldra minna var ævinlega
gestkvæmt og þau bæði frekar gest-
risin.
Hann var nýtinn og verklaginn og
natinn fagmaður og náði um síðir
góðum tökum á faginu. Við unnum
saman um tíma feðgarnir, var það
mér síðar gott veganesti. Upp úr
1970 fór hann að kenna slappleika út
af kransæðaveiki. Skipti hann
nokkru síðar um aðalstarf og vann
við Vífilsstaðahælið. Þó sleppti hann
ekki hendinni af múrskeiðinni og
vann í nokkuð mörg ár í frítímum
sínum að sinni fyrri iðn.
Foreldrar mínir fluttu suður árið
1962. Við feðgarnir hjálpuðumst að
við að byggja snoturt einbýlishús,
sem flutt var inn í 15. des. sama ár.
Á Smáraflöt 6 í Garðabæ átti faðir
minn heimili yfir 40 ár. En framan af
árum fann ég þó að honum þótti ekki
mikið til alls koma hér syðra. Árin á
Hólmavík áttu lengi hug hans. Þar
ÞÓRÐUR
GUÐMUNDSSON