Vísir - 02.07.1981, Blaðsíða 8

8
Fimmt'iídagur 2. júlí 1981
vmm
Fréttastjóri: Saemundur Guðvinsson. Aðstoðarfréttastjóri: Kjartan Stefánsson.
Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmundur Pétursson. Blaðamenn: Axel Ammen-
drup, Árni Sigfússon. Friða Ástvaldsdóttir, Herbert Guömundsson, Jóhanna
Birgisdóttir, Jóhanna Sígþórsdóttir, Kristín Þorsteinsdóttir, Magdalena
Schram, Sigurjón Valdimarsson, Sveinn Guðjónsson, Þórunn Gestsdóttir.
Blaðamaðurá Akureyri: Gísli Sigurgeirsson. Iþróttir: Kjartan L. Pálsson, Sig-
Otgefandi: Reykjaprent h.f. mundur 0. Steinarsson. Ljósmyndir: Emil Þór Sigurðsson, Gunnar V. Andrés-
Ritstjóri: Ellert B. Schram. son. útlitsteiknun: Magnús Ólafsson, Þröstur Haraldsson, Safnvörður: Eirikur
Jónsson.
Auglýsingastjóri: Páll Stefánsson
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson.
Ritstjórn: Siðumúla 14, simi 86611, 7 linur.
Auglýsingar og skrifstofur: Siðumúla 8, símar 86611 og 82260.
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4, simi 86611.
Áskriftargjald kr. 80 á ménuði innanlands og verð i lausasölu
5 krónur eintakið.
Visir er prentaður í Blaðaprenti, Siðumúla 14.
LEIBJENDUR I VANDt
Enda þótt sú stefna eigi að
ráða í húsnæðismálum, sem felst
í sjálfseign einstaklinganna, þá
er vitaskuld Ijóst, að á öllum tim-
um er hópur fólks, sem ekki hef-
ur aðstöðu eða möguleika til að
koma sér upp eigin íbúð. Þar er
fyrst og fremst um að ræða
námsfólk, aldraða eða efnalítið
fólk. Þörfum þessa þjóðfélags-
hóps verður að sinna með leigu-
íbúðum eða með sérstakri fyrir-
greiðslu hins opinbera, eins og
reyndar er gert að takmörkuðu
leyti.
Því er hinsvegar ekki að neita,
að leigjendur eru hálfgerðar
hornrekur í þjóðfélaginu. Þeir
eiga allt sitt undir leigusala, að
því er varðar leigutíma og leigu-
kjör. Þeir verða að sætta sig við
misjafnan aðbúnað, og raunar
telstþaðtil happdrættisvinninga,
þegar húsnæðislaust fólk dettur
niður á hentugar íbúðir.
Þrotlausar auglýsingar eftir
leiguhúsnæði bera þess vott, að
það sé af skornum skammti og
leigjendasamtökin hafa lýst yfir
neyðarástandi.
Vandinn felst í tvennu: litlu
framboði á íbúðum og háum
leigugjöldum. Hvorutveggja á
sínar skýringar. Húsbyggingar
hafa dregist saman að undan-
förnu. Fasteignir eru ekki lengur
öruggasta f járfestingin eftir að
vaxtakjör breyttust og verð-
trygging var tekin upp. Það er
hagstæðara fyrir fólk að leggja
fé sitt inn á banka, heldur en
ráðstafa því í byggingar.
Þetta veiaur samdrætti á hús-
næðismarkaðnum. Því til viðbót-
ar hefur löggjöf um leigukjör,
sem átti að vera til hagsbóta fyr-
ir leigjendur, reynst hafa þveröf-
ug áhrif. Húseigendur halda að
sér hendi og telja rétt sinn svo
fyrir borð borinn, að þeir bjóða
íbúðir sínar síður til leigu. Þann-
ig hefur sú löggjöf orðið til
óþurftar og snúist í ranghverfu
sína.
Húseigendur vilja ráða yfir
sínum eignum sjálf ir, í stað þess
að láta skipa sér fyrir með lög-
gjöf og stifum reglugerðum.
Leigukjör eru oft miklir afar-
kostir fyrir efnalítið fólk, ein-
stæðinga eða námsfólk. Skuld-
inni er skellt á húseigendur, sem
sagðir eru hafa íbúðir sínar að
féþúfu á kostnað fátæklinga.
Þær fullyrðingar eru þó engan
veginn á rökum reistar. I athygl-
isverðri grein, sem Pétur Blöndal
stærðfræðingur skrifaði fyrir
skömmu, benti hann á, að húseig-
endur greiði síhækkandi eigna-
skatta og fasteignagjöld. Þar er
krumla ríkisvaldsins á ferðinni.
Pétur tekur dæmi: Af fjögurra
herbergja íbúð í blokk reiknast
honum til, að eigandinn greiði kr.
500 á mánuði í skatta og gjöld. Er
þáekki öll sagan sögð, því að
leigutekjurnar eru að sjálfsögðu
tekjuskattsskyldar og því rennur
ennstærri hluti leigunnartil ríkis
og bæja. Ef íbúðin er leigð á 1500
krónur, heldur eigandinn eftir
60% eða 460 krónum á mánuði, og
af því þarf hann að greiða við-
hald, tryggingar og annað sem
eigninni fylgir.
Þetta er ekki rakið til réttlæt-
ingar á hárri leigu. Þar er sjálf-
sagt pottur brotinn. En skyldi það
ekki vera einhver skýring á
erfiðum leigukjörum, að fjár-
málavaldið, óhófleg skattlagning
á íbúðarhúsnæði, sogar til sín
bróðurpartinn af leigugjöldun-
um?
Illa staddir leigjendur ættu því
ekki síður að beina geiri sínum að
skattastefnunni og þeim íþyngj-
andi kvöðum, sem löggjafinn
hefur sett þeim, sem húsnæði
eiga.
Vandi leigjenda verður ekki
leystur með stórfelldum félags-
legum byggingarframkvæmd-
um, þar sem leigjendum er hrúg-
að saman í annarsflokks íbúðir.
Lausnin er fólgin í almennri
hvatningu til aukinna húsbygg-
inga, rýmri löggjöf, sem ekki
leiðir til falinna leigusamninga.
og lægri skattlagningu á fast-
eignir. [ þessum efnum hefur
verið fylgt rangri stefnu, sem
leigjendur súpa nú seyðið af.
VH'HMBÉRUMÉNNÍRNTRHRIDDÍR?'!
Það olli talsverðu fjaðrafoki i
vor, þegar nokkrir menn komu
saman til þess að stofna féiags-
skap, sem hefur þaö aö mark-
miði að aflétt verði einokun Is-
lenska rikisins á þeirri tegund
fjarskipta og fjölmiðiunar, sem
við köllum útvarp og sjónvarp.
Einokunarpostular brugðust við
hart og sáu i anda auövalds-
drauginn vaða öll stofugólf i
landinu upp aö hnjám, menn-
inguna á heljarþröm og tunguna
hálf- eða aldauða.
Æöstu postular menningar-
mála og forsvarsmenn rikisút-
varpsins voru bólgnir af ábyrgö
þegar þeir töluöu um þetta mál,
og hétu þvi aö berjast af alefli
gegn andskota þessum, enda
kæmist hann þvi aöeins á kreik
aö vondir menn væru aö svelta
rikisútvarpiö. öllu var ruglaö
saman i málflutningi, svo helst
mátti skilja aö menn þeir sem
stofnuöu félagiö væru ákveðnir i
að byrja útvarpsrekstur i skjóli
falinna fjársjóöa um leiö og ein-
okuninni væri aflétt.
Raddir úr forneskju
Sá er þetta skrifar hefur
marglýst þeirri skoöun sinni að
fjársvelti rikisútvarpsins sé
þjóöarskömm, og skal hún enn
itrekuö hér. Rikisútvarpið ber
að efla á alla lund og vegur þess
á aö vera sem mestur. Þvi á
bara ekki að rugla saman viö
framþróun fjölmiölunar.
I einræöisrikjum þykir sjálf-
sagt aö rikisvaldið eöa tryggir
stuöningsmenn þess gini einir
yfir allri fjölmiölun, hvort sem
hún fer fram á prenti eða i gegn-
um fjarskipti, útvarp og sjón-
varp. t lýöræöisrikjum þykir
fráleitt að rikisvaldið hafi ein-
okun á prentuðu máli. Þó er það
i raun ekkert fráleitara en aö
rikisvaldiö hafí einokun á út-
varpi og sjónvarpi.
t árdaga útvarpsreksturs var
það hins vegar fjárhagslega of-
viöa öörum en riki eöa risafyrir-
tækjum aö setja upp útvarps-
stöövar og rekstur þeirra var
erfitt aö fjármagna meö öörum
hætti en afnotagjöldum. Þetta
leiddi til þess að rikisvaldið
haföi viöast hvar forgöngu um
aö koma útvarpsrekstri á. Stór-
ar stofnanir risu upp, og eins og
slikum fyrirbærum er tamt rig-
héldu þær i einkaleyfi sitt eins
lengi og unnt var.
En þær raddir, sem halda þvi
fram aö slikt fyrirkomulag eigi
að haldast eöa muni haldast um
alla tiö, eru raddir úr forneskju.
Þróunin i lýöræöisrikjum utan
Skandinaviuskagans hefur oröiö
i þá átt aö fleiri og fleiri hafa
spreyttsig á þessari tegund fjöl-
miðlunar, alveg eins og prent-
aöa málinu
ör þróun
siðustu ára
Þróunin hefur oröið ör á siö-
ustu árum. Sums staöar kannski
einum of ör, þar sem menn hafa
ekki gætt þess sem skyldi að
frelsi ogringulreiö eru sitthvað.
Bandarikjamenn hafa misst
þetta út úr höndunum á sér eins
og byssurnar og margt fleira, og
svipaö mun eiga viö um Itali.
Bretar, sem viröast yfirleitt
sjálfkjörin forystuþjóð á sviöi
fjölmiðlunar, fóru skynsamlega
i sakirnar og þar dettur liklega
engum lengur i hug annaö en
einkastöövar séu starfræktar
viö hliö BBC, hvort heldur er á
sviöi útvarps- eöa sjónvarps.
Frakkar eru að springa á limm-
inu, en þar hefur rikisvaldiö
einokað útvarpsrekstur.
Sósial-kapitalistinn Mitterrand
veröur sennilega til þess aö
rjúfa þá einokun.
Alls staöar i frjálsum þjóðfe-
lögum er mönnum aö verða ljós
sú staöreynd aö rikiseinokun á
þessari tegund fjölmiölunar á
Magnús Bjarnfreðsson
lýsir undrun sinni á við-
brögðum „einokunar-
postulanna" gagnvart
frjálsari útvarpsrekstri.
Hann segir: „Rauná'r er
tvískinnungur íslenskra
yfirvalda í þessum mál-
um broslegur. Forráða-
menn ríkisútvarpsins
leggjast gegn einka-
rekstri á útvarpsstöðvum
undir opinberu eftirliti á
meðan útvarps- og höf-
undarlöggjöf eru þver-
brotin fyrir augum
þeirra".
engan rétt á sér. Ný tækni brýt-
ur hana raunar sjálfkrafa niður
svo ört aö löggjafar- og dóms-
málayfirvöld horfa hissa og
ringluð á hamaganginn.
Broslegur tvískinnungur
Raunar er tvískinnungur is-
lenskra yfirvalda i þessum mál-
um broslegur. Forráöamenn
rikisútvarpsins leggjast gegn
einkarekstri á útvarpsstöövum
undir opinberu eftirliti á meðan
útvarps- og höfundarlöggjöf eru
þverbrotin fyrir augum þeirra,
án þess þeir geti hreyft legg né
lið. Hver einkasjónvarpsstööin
eftir aðra hefur algerlega eftir-
litslaust hafið starfsemi sina i
fjölbýlishúsum og þar eru sýnd-
ar stolnar myndir og klám-
myndir i bland viö heiðarlega
fengiö efni, án þess nokkur depli
auga. ólýginn segir mér að i
einu stærsta sveitarfélagi
landsins sé slikum sjónvarps-
rekstri stjórnaö úr opinberri
stofnun, sem hóti meö góðum
árangri að skrúfa fyrir privat-
sjónvarpið ef viss opinber gjöld
eru ekki refjalaust greidd!
Við hvað eru mennirnir
hræddir?
Samt hafa viðbrögð orðiö
harkaleg viö þvi að einokun
rikisins á útvarpsrekstri sé af-
numin. Nokkuð skiptast viö-
brögðin raunar eftir stjórn-
málaflokkum. Sjálfstæöismenn
segjast fylgjandi breytingum.
Kratar tvístiga, en hressast
kannski ef Mitterrand gefur
þeim linuna. Forráöamenn
Framsóknarflokksins i menn-
ingarmálum sem á annað borö
hafa úttalað sig, svo og flokks-
málgagnið, hafa sýnt framþró-
uninni fjandskap, og minnist sá
er þetta ritar þess þó aö hafa
einhvern timann tekiö þátt i þvi
með sjálfum æjatolla flokksins i
menningarmálum að' setja á
blaö yfirlýsingu um að flokkur-
inn væri hlynntur framlagi
frjálsra einstaklinga til góbra
mála. Mega flokksbræður minir
væntanlega vart til þess hugsa
aö sveitarstjórnir, landshluta-
samtök, hvað þá samvinnu-
hreyfing fari aö bjástra viö út-
varpsrekstur, enda hlutur
flokks okkar frábær hjá rikis-
fjölmiölunum, eins og dæmin
sanna. Kommar hálfærast aö
vonum, sé minnst á fyrirbærið,
enda allt puöiö við mannaráðn-
ingar rikisfjölmiðlanna til litils,
ef einhverjir aðrir mega svo
fara að tala á öldum ljósvakans.
Forráðamenn Rikisútvarps-
ins hafa valdið mér vonbrigð-
um, enda þótt afstaða þeirra sé
lik forráöamönnum annarra
rikisútvarpsstöðva þegar einok-
un þeirra hefur verið i hættu. En
þeir eru allt of góöir og gegnir
menn til þess aö leika kjána
framan i þjóðina, þegar þessi
mál ber á góma. Þeir hljóta aö
fylgjast betur með þróun fjöl-
miðlunar i heiminum en þeir
vilja vera láta.
En mér er alveg óskiljanlegt
viö hvað. Frjálsar útvarps-
stöðvar hafa ekki gengið af
opinberum stöðvum dauðum,
svo mér sé kunnugt. Rikisstöðv-
arnar hafa brugðist við sam-
keppni á sama hátt og öll önnur
fyrirtæki. Þær hafa bætt fram-
leiðslu sina og haldið velli. Hið
sama myndi gerast hér. Afnám
einokunar Rikisútvarpsins
myndi þvi veröa til góðs fyrir þá
ágætu, fjársveltu stofnun. Ein-
okun er alltaf til bölvunar og oft
á tiðum verst fyrir þá sem hún
skýlir, eins og dæmin sanna.
Magnús Bjarnfreösson.