Lesbók Morgunblaðsins - 13.01.2001, Blaðsíða 19

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 13. JANÚAR 2001 19
RÚSSNESKU „Fimmmenningarnir“ Bal-
akirev, Cui, Moussorgsky, Borodin og
Rimsky-Korsakov munu hafa verið upphafs-
menn þess að nefna Mikhaíl Ivanovitsj Glinka
(1804–1857) föður rússneskrar tónlistar. Þeir
vildu auka hróður rússneskrar tónlistar og
sporna við vestrænum áhrifum, en í Rússlandi
höfðu vestræn tónskáld lengi starfað og sett
sín spor. Með því að notast við þjóðleg rúss-
nesk stef varð Glinka brautryðjandi og á sömu
braut vildu fimmmenningarnir halda sig. Þeg-
ar heiðursnafngiftin „faðir rússneskrar tón-
listar“ er höfð í huga er sláandi hve lítið fer
fyrir þessum brautryðjanda í tónlistarlífinu.
Forleikurinn að Ruslan og Ljudmila, Kamar-
inskaya og Mazurkinn úr Líf fyrir keisarann
er í rauninni það einasta sem heyrist reglulega
eftir Glinka. Og geisladiskar eingöngu helg-
aðir tónlist hans eru afar sjaldgæfir. Þess
vegna er þessi nýja útgáfa ASV að sjálfsögðu
áhugaverð viðbót við þá takmörkuðu þekkingu
sem a.m.k. hlustendur utan Rússlands hafa á
tónskáldinu. Hins vegar skýrir hún líka að
nokkru leyti áhugaleysi nútímans á tónlist
Glinka. Það verður að segjast eins og er, að
hér er frekar lítið kjöt á beinunum. Þessi tón-
list rennur beint í gegn, hún er að vísu áferð-
arfalleg og oft glæsilega skrifuð, en fátt situr
eftir. Meginverkið á diskinum er hljómsveit-
arsvítan úr óperunni Líf fyrir keisarann.
Þetta rúmlega hálftíma langa verk hefst á for-
leik óperunnar og síðan koma fimm hljóm-
sveitaratriði. Svítan nær hvergi að verða
áhugaverðari en Glazunov í óstuði og er svo
leiðinleg að hún virðist aldrei ætla að taka
enda. Hin tregafulla Valsafantasía er talsvert
betra verk þrátt fyrir frekar flatneskjulegt að-
alstef, en frumleg hljómsetning og skemmti-
legar ómstreitur gera það áhugavert. Kannski
er hér kominn rómantískur fyrirrennari La
Valse Ravels. Spænskur forleikur nr. 1 er
einnig nokkuð áheyrilegt stykki, sem samið er
um spænskan miðaldadans, „jota“, frá Arag-
óníu. Þetta stef munu margir þekkja en það
kemur m.a. fyrir í Spænskri rapsódíu Franz
Liszts. En besta verkið á diskinum er hiklaust
fantasían Kamarinskaya þar sem Glinka leik-
ur sér á listilegan hátt með tvö ólík rússnesk
þjóðlög í endalausri röð fjölbreytilegra til-
brigða.
Armenska Fílharmóníusveitin undir stjórn
Tjeknavorians spilar feiknavel og eins og við
er að búast frá ASV hefur upptakan mjög vítt
tónsvið og mikla fyllingu.
ÞÝSKA hljómdiskaútgáfan CPO (Classic
Produktion Osnabrück) býður sannarlega upp
á eitt einkennilegasta efnisval sem völ er á.
Nöfn tónskáldanna á diskum CPO eru oftast
framandi, en þegar um þekkt nöfn er að ræða
hefur mönnum gjarnan tekist að grafa upp
verk sem hafa fengið að rykfalla, jafnvel allt
frá tilurð þeirra. Allir kannast auðvitað við
nafnið Bach. En Wilhelm Friedrich Ernst
Bach, hver var það nú eiginlega? Hvergi er að
finna stafkrók um hann í uppsláttarbókum og
engar upplýsingar að fá annars staðar. Því er
kærkomin ágæt ritgerð í meðfylgjandi bækl-
ingi með þessum nýja geisladiski þar sem fram
kemur að W.F.E. Bach (1759–1845) var sonur
Johanns Christophs Friedrichs Bachs, tónlist-
arstjóra í Bückeburg, og því barnabarn hins
mikla Johanns Sebastians. Mikill hlýtur sá
kross W.F.E. Bachs að hafa verið að þurfa að
bera nafn snillingsins afa síns og föðurbræðr-
anna frægu. Og að vera síðasti afkomandi J.S.
Bachs sem fetaði í fótspor afa síns. Ef marka
má það úrval hljómsveitar- og söngverka sem
hér er boðið upp á má vel halda því fram að
W.F.E. Bach komist ekki upp í hæðir afa síns
og nái varla upp til þekktustu frænda sinna,
þeirra Carls Philipps Emmanuels og Johanns
Christians, þegar þeim tekst best upp. En Wil-
helm Friedrich Ernst hefur greinilega verið
meira en vel liðtækur tónsmiður. Nokkuð
frumlegar útsetningar og óvænt lagferli minna
stundum á C.P.E. Bach, en annars sýnir tón-
listin greinileg áhrif frá háklassísku samtíma-
mönnunum Haydn og Mozart. Meira að segja
er upphaf Sinfóníunnar í G-dúr greinileg til-
vitnun í Tíu píanótilbrigði Mozarts KV 455, en
stefið úr þeim notaði Tsjajkovskíj í lokakafla
fjórðu hljómsveitarsvítunnar (Mozartiana). G-
dúr sinfónían er annars snaggaralegt og glað-
legt skemmtistykki sem ætti að falla öllum í
geð. Sama má segja um C-dúr sinfóníuna sem
inniheldur mörg góð stef, en um það ber hnytt-
inn menúettkaflinn gott vitni. Víða má heyra
skemmtilegar „tæknibrellur“ líkt og í upphafi
annars kafla og svo fer ekki framhjá manni að
tónskáldið er ansi veikt fyrir strengjaplokki.
En það er lokaverkið, ballaðan Columbus,
oder die Entdeckung von Amerika, sem er
minnisstæðast þess sem hér er boðið upp á. Í
raun mætti kalla þetta stutta óperu (reyndar
mjög stutta, tæpar 11 mínútur að lengd) því að
verkið hefur ótrúlega góða dramatíska upp-
byggingu af svo knöppu verki að vera. Hefði
maður ekki vitað að Kólumbus komst alla leið
til Ameríku hefði maður jafnvel getað orðið
spenntur! Hugvitsamlega gerð kóraatriðin eru
vel dramatísk og lýsa vel óróa skipshafnarinn-
ar. Flutningur einsöngvara, hljómsveitarinnar
Das Kleine Konzert og kórsins Rheinische
Kantorei undir stjórn Hermanns Max er með
ágætum. Nákvæmni, snerpa og framar öllu líf
einkennir þennan flutning frá upphafi til enda.
Hafa lesendur nokkurn tíma heyrt tónlist
eftir þá Johann Michael Bach (1745–1820) og
Johann Christoph Friedrich Bach (1732–
1795)? Í þessari útgáfuröð CPO með verkum
afkomenda J.S. Bachs má t.d. finna tónlist eft-
ir þá og aðra meira eða minna þekkta meðlimi
Bach-fjölskyldunnar.
TÓNLIST
S í g i l d i r d i s k a r
Mikhail Ivanovich Glinka: Forleikur og
hljómsveitarþættir úr óperunni Líf fyrir keis-
arann. Valse-Fantasie. Kamarinskaya. 2
Spænskir forleikir: Capriccio Brillante og
Souvenir d’une Nuit d’Été a Madrid. Hljóm-
sveit: Fílharmóníusveit Armeníu. Hljómsveit-
arstjóri: Loris Tjeknavorian. Útgáfa: ASV
CD DCA 1075. Heildarlengd: 70’39. Verð:
1.800 kr. Dreifing: 12 tónar.
GLINKA
Valdemar Pálsson
ÞUNGAR ERU
BYRÐAR
FRÆGÐARINNAR
Wilhelm Friedrich Ernst Bach: Westphalens
Freude: Kantate auf die Rückkunft des Kön-
igs. Sinfonia in G. Vater Unser. Sinfonia in C.
Columbus oder Die Entdeckung von Am-
erika. Einsöngur: Ingrid Schmithüsen, Reg-
ina Kabis og Veronika Winter (sópran),
Claudia Schubert (alt), Carmen Schüller
(mezzosópran), Howard Crook (tenór), Klaus
Mertens og Gotthold Schwarz (bassi). Kór-
söngur: Rheinische Kantorei. Hljómsveit:
Das Kleine Konzert. Stjórnandi: Hermann
Max. Útgáfa: CPO 999 672-2. Heildarlengd:
64’56. Verð: 2.000 kr. Dreifing: 12 tónar.
Mikhail Ivanovich Glinka
W.F.E. BACH
TÍBRÁIN í Salnum í Kópa-
vogi heldur áfram og næstu
tónleikar eru annað kvöld,
sunnudagskvöld, kl. 20.
Barítonsöngvarinn Ólafur
Kjartan Sigurðarson syngur
fjölþætta efnisskrá með Jónasi
Ingimundarsyni píanóleikara.
Fyrst á efnisskránni eru tvö
lög eftir Karl O. Runólfsson,
þá eru þrjú lög eftir Jónas
Ingimundarson við texta eftir
Stefán Hörð Grímsson, Helga
Sæmundsson og Kristján frá
Djúpalæk. Þá flytja þeir laga-
flokkinn „Of Love and Death“
eftir Jón Þórarinsson við ljóð
C.G. Rosetti. Lögin þrjú eru
til bæði fyrir söng og píanó og
í hljómsveitarútsetningu. Þá
er næst á efnisskrá þeirra
Ólafs Kjartans og Jónasar lög
eftir Brahms við biblíutexta,
„Vier ernste Gesänge“ op. 121.
Lagaflokkur þessi saman-
stendur af fjórum lögum og er
sagður í flokki þess besta sem
þekkist í sönglagagerð og gim-
steinn í kórónu sköpunar
Brahms.
Eftir hlé flytja þeir félagar
lögin eftir Ravel um Don Kík-
óta og að síðustu lög frá Ír-
landi og Bandaríkjunum, sum
hver alþekkt ljúflingslög, svo
sem Beautiful Dreamer eftir
Stephan Foster, My Curly-
headed Baby eftir Clutsam,
írska þjóðlagið Danny Boy o.fl.
Ólafur lauk mastersgráðu
frá Royal Scottish Academy of
Music and Drama í Glasgow
sumarið 1998. Hann hefur
komið fram í fjölda óperuhlut-
verka. Af verkefnum sem bíða
Ólafs Kjartans má nefna
Sköpunina e. Haydn hjá Cov-
ent Garden Festival og Stabat
Mater eftir Dvorak með
Wimbledon Choral Society í
London.
Jónas Ingimundarson hefur
listræna umsjón með TÍ-
BRÁR-tónleikunum í Salnum.
Ólafur Kjartan Sigurðarson og Jónas Ingimundarson.
SÖNGUR OG
PÍANÓ Í TÍBRÁ
Morgunblaðið/Árni Sæberg
EKKI er öllum listaverkum ætlað að vera varanleg
og er skúlptúrinn á myndinni gott dæmi um slíkt.
Verkið sem sýnir mann selja konu grænmeti er
nefnilega unnið úr smjöri og var nýlega til sýnis á
bændasýningu í Harrisburg í Bandaríkjunum.
Alls fóru tæp 400 kg af smjöri í skúlptúrinn sem ætl-
aður er sem virðingarvottur við bændamenningu
Pennsylvaníu.
Matarlist
AP